Zeven families stappen naar de rechter om klacht in te dienen tegen de adoptiedienst Ray of Hope én tegen Kind en Gezin, een procedure zonder voorgaande. Daarmee is de malaise in het adoptiewereldje compleet. ‘De politiek heeft de boel laten verzieken.’

– Tien maanden leugens en foefjes van de adoptiedienst! En een doodziek kind!

– Jij wilt een doe-het-zelf-zaak, waar je kinderen op maat kunt bestellen…

– Juist in de adoptiedienst bieden ze kinderen aan alsof het een grootwarenhuis is.

– Loos gezever! Koop een rashond met stamboom en 1 jaar garantie inzake overlijden!

– Zulke adoptieouders moesten ze opsluiten en de sleutel weggooien.

– Ben ik blij dat ik geen adoptiedochter ben van zo’n gefrustreerde gatlikker…

SCHATTEN VAN KINDEREN

In het wereldje van de interlandelijke adoptie zijn de gemoederen onwaarschijnlijk hoog opgelopen, zoals op de discussieforums van gespecialiseerde websites zoals zappybaby of adoptie.net voortdurend te volgen valt. Er woedt een koude oorlog tussen gedupeerde en tevreden adoptieouders, tussen vrije adoptanten en officiële adoptiediensten, tussen het christelijke en het liberale kamp. ‘Het lijkt soms een echte heksenketel, en toch is er binnen de sector geen enkel overleg’, zegt adoptiespecialiste Pia Dejonckheere ( zie kader). ‘Die scheldpartijen zijn maar het topje van de ijsberg. Ik zie twee oorzaken: enerzijds de hevige emoties die met adoptie gepaard gaan, anderzijds het feit dat de politieke wereld de toestand jaren heeft laten verzieken.’ Door een hiaat in de wetgeving kunnen adoptieouders er nog altijd voor kiezen om zonder de bemiddeling van een erkende adoptiedienst aan het werk te gaan – de zogenaamde vrije adoptanten of ‘zelfdoeners’.

Vooral het veelbesproken Ray of Hope uit Berlare, Vlaanderens grootste adoptiedienst die al ruim zeshonderd adopties heeft geregeld, heeft de ouders in gepolariseerde kampen verdeeld. Enkele dagen geleden groeide de controverse naar een climax toen een groep van zeven koppels naar de rechter stapte om klacht in te dienen tegen Ray of Hope én tegen Kind en Gezin, een procedure zonder voorgaande. Kind en Gezin is in Vlaanderen de centrale autoriteit die het adoptiegebeuren moet begeleiden en controleren.

De voornaamste klacht tegen Ray of Hope (dat jarenlang door gewezen CVP-minister Rika De Backer is voorgezeten) is dat het zich bezondigt aan bedrieglijke praktijken, waardoor de rechten van het kind niet meer gewaarborgd zijn.

Kind en Gezin wordt vooral verweten het vertrouwen van de ouders misbruikt te hebben omdat de organisatie, ondanks negatieve inspectieverslagen, vrijwel nooit sanctionerend is opgetreden. Cecile Van Woensel, die eind 2001 haar dochter Jannelien uit Haïti adopteerde, stelde over dit alles een dossier van ruim 500 bladzijden samen.

CECILE VAN WOENSEL: Wij worstelen vooral met twee prangende onzekerheden. Enerzijds is er de twijfel of de biologische moeder van Jannelien nog leeft. Volgens de ene akte is ze overleden, volgens de andere niet; de datums kloppen van geen kanten, enzovoort. Wij zien Jannelien dolgraag, het is een schat van een kind, maar we willen het niet op ons geweten hebben dat wij een kind van een moeder in Haïti zouden hebben ‘afgepakt’, laat staan ‘gekocht’.

De ervaring met onze twee pleegkinderen leert ons dat de achtergrondgegevens van enorm belang zijn voor de identiteitsontwikkeling van een kind. Komt daarbij dat ons niet op voorhand verteld was dat een adoptiekind volgens het Haïtiaanse recht deel blijft uitmaken van de biologische familie, en dat de adoptie altijd herroepen kan worden. In Leuven weigert men Jannelien als volle adoptie in te schrijven. Wij willen gewoon correcte informatie. Een ander koppel heeft zelfs een kind met drie verschillende geboortedatums, dat met hoge koorts en een reutelende ademhaling overhandigd werd…

Hebben de onzekerheden er niet mee te maken dat Haïti een ontwikkelingsland is?

VAN WOENSEL: Ik heb Jannelien opgehaald bij een pleeggezin van de Foyer de la Nouvelle Vie, een organisatie die honderden adoptiekinderen levert aan diverse landen. De Foyer wordt geleid door Yva Samedy, een imposante vrouw die in een kast van een villa woont met een hele rij jeeps op het erf. Ik heb meegemaakt hoe een kleuter krijsend werd meegegeven aan een wildvreemde begeleider op het vliegtuig. Dat ging door merg en been. Hoe kunnen wij weten dat alles correct verloopt, als we zien dat het zo weinig kindvriendelijk gebeurt en dat er zoveel geld mee gemoeid is? Uiteindelijk is er geen controle, waardoor theoretisch kinderhandel mogelijk is.

Toen ik achteraf mijn dossier begon samen te stellen, las ik tot mijn verbijstering dat die Yva Samedy al jarenlang in opspraak is. De inspectieverslagen van Kind en Gezin waren vernietigend, maar daar werd nooit echt gevolg aan gegeven. Er werd zelfs gesproken over een commerciële organisatie die kinderen rekruteerde om zich te verrijken. Pas nadat het Nederlands ministerie van Justitie haar eind vorig jaar schorste, werd het Haïtiaanse kanaal ook door Kind en Gezin geschorst.’

Eind vorig jaar werd de erkenning van Ray of Hope ingetrokken, wat na een bezwaarschrift onlangs weer ongedaan werd gemaakt. De doorlichting, die door Kind en Gezin werd gemaakt, was tot de conclusie gekomen dat er, ‘zowel inzake onkreukbaarheid, vakbekwaamheid, verantwoordelijkheid en ethisch normbesef’, structurele problemen waren, en dat al sinds het ontstaan.

ONBETROUWBARE PARTNER

Ray of Hope werd in 1994 opgericht door Guy De Meester en zijn vrouw, die een meubelzaak runden en die zelf zes kinderen adopteerden. Toen al gaf de inspectie een zeer negatief advies, omdat de dienst zich vooral op snelle adopties wou toeleggen. Maar de erkenning werd toch afgeleverd door Kind en Gezin, met als argument dat er anders nog meer zelfdoeners zouden komen. Het jaar daarop nam de coördinator ontslag, wegens het gebrek aan deontologie en de grootschaligheid van werken, noteerde de inspectie in 1995. Maar opnieuw werd de erkenning verlengd om de vrije adopties af te remmen.

Na klachten door adoptieouders ging de inspectie in 1997 zelfs op missie naar Haïti en werd weer een zeer negatief rapport opgesteld, met als conclusie dat de samenwerking met Yva Samedy moest worden stopgezet: ‘Deze partner is onbetrouwbaar en maakt zich schuldig aan financiële fraude.’ Ze werd omschreven als een sluwe zakenvrouw die voor elke adoptie 5000 dollar op haar rekening kreeg, zonder onkostenbewijzen. Bij een grote Nederlandse organisatie was ze buitengezet ‘omdat ze er een business van maakte’. Maar van Kind en Gezin mocht ze voortdoen, op voorwaarde dat ze alleen nog kinderen leverde die echt verlaten waren en niét afgestaan uit armoede. Veel ouders bleken immers te verwachten dat de kinderen later zouden terugkomen om voor hen te zorgen. Eind vorig jaar werd Yva Samedy geschorst door de Nederlandse Justitie, na klachten over mogelijk seksueel misbruik en onbetrouwbare informatie. Enkele kinderen bleken tot vier jaar ouder dan vermeld.

GUY DE MEESTER : (Ray of Hope) Wij hebben zelf ooit acht jaar op een adoptie moeten wachten, en we wilden daarom inderdaad sneller werken, maar niét per se grootschalig. Maar ons eerste kanaal was Yva Samedy, en die had toevallig meteen veel kinderen ter beschikking. Die heeft bijna tien jaar goed werk geleverd. Ik geef toe dat er ook een aantal zaken misgelopen zijn, maar ik betreur dat men met grove beschuldigingen komt zonder bewijzen. Blijkbaar zijn ouders geschokt door het contrast tussen de arme kindjes en haar rijkelijke levensstijl. Maar als we een contactpersoon willen die in lompen loopt en in een hutje woont, moeten we ook geen professionele service verwachten.

Wat de gegevens over de adoptiekinderen betreft, is Haïti juist een van de meest open landen. Het blijft natuurlijk wel een ontwikkelingsland, waar geboortes en overlijdens niet systematisch worden geregistreerd. Daarom kunnen wij ook onmogelijk de correctheid van de gegevens garanderen. Ik heb hier een document van het Belgische consulaat in Haïti dat het zelfs uitzonderlijk noemt als er in bepaalde akten géén fouten staan…

Uw Haïtiaanse kanaal is in diverse landen in opspraak gekomen. Als u per dossier een forfaitaire ‘afkoopsom’ geeft, zoals de Nederlandse Justitie dat noemt, hoe kunt u dan zeker zijn dat kinderen niet op een of andere manier ‘gekocht’ worden?

DE MEESTER: De traditie van forfaits is ontstaan omdat men in ontwikkelingslanden niet voor alles een factuur kan krijgen. Een totaalprijs van 5000 dollar, alles inbegrepen, is niet hoger dan elders. Nergens kan men honderd procent zeker zijn dat er niets aan de ouders betaald wordt. Maar indien mevrouw Samedy dat deed, zou er in Haïti toch een en ander loskomen, wat de voorbije tien jaar nooit gebeurd is. En wat de herroepbaarheid van adopties betreft: dat kan bij een gewone adoptie altijd. Bij volle adoptie niet.

POLITIEKE INMENGING

Het doorlichtingsrapport meldt ook een gebrek aan professionalisme in de werking van Ray of Hope in Vietnam. Ook daar zijn er vragen of alle kinderen wel echt adopteerbaar zijn, omdat sommige biologische ouders later contact willen houden. Ook over Vietnam en de gepensioneerde contactpersoon Phu Dac waren al langer problemen gesignaleerd. Onder meer een kind dat bij het ophalen in levensgevaar bleek, terwijl de zieke moeder gewoon aanwezig was. Adoptieouders moesten blanco documenten ondertekenen waarop later de naam van een kind werd ingevuld. Vooral een groep van zes koppels die in 2001 een kind uit Ho Chi Minh kregen, heeft een ‘opeenstapeling van fouten’ ondergaan. De families Deckers, Cornilly en Noels zijn nu ook naar de rechter gestapt.

DANNY NOELS: Wij werden gewoon aan ons lot overgelaten. Op voorhand al was ons dossier door het geknoei van Ray of Hope maandenlang geblokkeerd, waardoor wij gek van de stress werden. Later bleek dat wij als proefdossier hadden gediend, want het was de eerste keer dat zij het kanaal Ho Chi Minh probeerden, zonder enig vooronderzoek te doen, ook al worden ze daarvoor gesubsidieerd. We hebben uiteindelijk ons zoontje Thai in het weeshuis opgehaald, maar dan nog een week illegaal met hem rondgelopen, omdat er nog een cruciaal document ontbrak. We waren emotioneel totaal van de kaart. De contactpersoon Dac bleek niets van de situatie te kennen, en zijn helper sprak alleen Vietnamees. Zelfs de vertalingen waren van een niet beëdigde vertaler en dus ongeldig.

Uiteindelijk hebben we vanuit een internetcafé Buitenlandse Zaken te hulp geroepen. Zonder de hulp van onze ambassade en van een groep vrije adoptanten was het nooit gelukt. Een medisch verslag van ons zoontje hebben we nog niet gezien, ook al hebben we er wel voor betaald. En het sociaal verslag bleek woordelijk hetzelfde te zijn als voor vijf andere adoptiekinderen. Talrijke aangerekende diensten werden nooit uitgevoerd en veel onvoorziene kosten werden veroorzaakt door hun onkunde. En toch kregen we bij onze thuiskomst nog een extra afrekening van Ray of Hope. Als je ziet hoeveel geld aan de weeshuizen gegeven wordt, vraag je je trouwens af of dat niet strijdig is met het Haagse Adoptieverdrag dat zegt dat je op geen enkele manier voor een kind mag betalen. Maar wij zijn blij dat wij voor ons zoontje hebben gevochten. We hebben zelfs een brief naar de koning gestuurd.

Meneer De Meester, tienduizenden dollars voor een weeshuis, kan dat geen prikkel zijn om kinderen te gaan rekruteren?

GUY DE MEESTER: De grens is soms smal, zeker als een weeshuis tegelijk een sociaal opvangcentrum is. In het begin gaven wij 50.000 dollar per jaar per weeshuis, later is dat nog gestegen, maar nooit was er een garantie voor een bepaald aantal adopties. We hebben meteen toegegeven dat er in de zaak Ho Chi Minh een aantal fouten zijn gebeurd, we hebben die ouders een principiële tegemoetkoming van 12.000 frank toegezegd, maar blijkbaar was dat voor sommigen niet voldoende. Die hebben klacht ingediend bij Kind en Gezin, de Vlaamse Ombudsman, en nu dus bij de rechter. Waar eindigt dat? Wij hebben het gevoel dat men ons gewoon wil opdoeken.

Er is ook politieke inmenging. De ouders van de zaak Ho Chi Minh hebben hulp gekregen van Patricia Ceysens, VLD-parlementslid en nu Vlaams minister, en van Myriam Smets, het boegbeeld van de vrije adoptanten en getrouwd met VLD-kabinetslid Dirk Achten. U weet dat Patricia Ceysens, die Kind en Gezin onder druk heeft gezet om ons te schorsen, een decreet heeft voorgesteld om het adoptiebeleid te liberaliseren en vrije adopties te steunen.

U hebt voor uzelf toch ook nog vrije adopties gedaan? Zelfs één ‘illegale adoptie’ die niet werd aangemeld bij Kind en Gezin, staat in de doorlichting. Daarom wordt gesteld dat u niet meer ‘onkreukbaar’ bent om een adoptiedienst te leiden.

DE MEESTER: Dat ging over een twaalfjarig kind uit Vietnam, waarin adoptieouders niet geïnteresseerd bleken en dat we dan zelf hebben geadopteerd. Volgens Kind en Gezin was dat toen niet tegen de wet, maar wel een flagrante deontologische fout. Ik ben afgetreden als voorzitter en heb drie jaar boete gedaan. Maar ik wil duidelijk stellen dat ik niets heb tegen vrije adoptanten, die nu trouwens opvallend georganiseerd te werk gaan. Alleen wil ik niet politiek misbruikt worden.

Adoptieouders zijn vaak 600.000 frank kwijt, reis inbegrepen. Nu blijkt dat u nog 14 miljoen frank op een reserverekening hebt staan.

DE MEESTER: Ik ben blij dat ik daarop kan antwoorden, want tot nu toe was ik aan een discretieplicht gebonden. Die 14 miljoen is enerzijds een buffer van gelden die door de ouders gestort zijn en daarna door ons in schijven aan het buitenland worden doorgestort. Anderzijds is het een reserve die in de loop der jaren vanzelf opgebouwd is, à rato van 10- à 12.000 frank per dossier. Dat geld hebben wij nu hard nodig voor personeels- en werkingskosten, want wij mogen alleen nog de lopende dossiers afwerken en hebben geen nieuwe inkomsten meer. Ons personeel is trouwens in vooropzeg.

FAX NAAR MADAGASKAR

Het orgelpunt van de kritische doorlichting van Ray of Hope was, eind vorig jaar, de melding van een fax die naar de contactpersoon in Madagaskar gestuurd was en waarin beloofd werd ‘dat ze rijk zou worden als ze 25 kinderen per jaar kon voorstellen aan Ray of Hope’. Onaanvaardbaar volgens Kind en Gezin. ‘Ray of Hope maakt hier een zeer zware deontologische en professionele fout.’

Voorzitter Guy De Meester legt nu de bewuste fax op tafel en stelt dat die verkeerd is geïnterpreteerd. De dienst had drie moeizame dossiers lopen in Madagaskar, en de contactpersoon maakte er een rotzooi van en eiste voortdurend meer geld. In de context van die oplopende ruzie stuurde Ray of Hope een fax waarin letterlijk stond: ‘ Als het mogelijk zou zijn 15 à 25 adopties te realiseren, zullen we meer middelen hebben om u te helpen en om betere voorwaarden voor het weeshuis te creëren.’

Kind en Gezin, die het motto ‘ Kind is Koning‘ in het vaandel heeft, wordt nu vooral aangeklaagd omdat de organisatie de problemen jarenlang zou hebben toegedekt. Uit documenten blijkt dat Kind en Gezin de negatieve inspecties systematisch heeft genegeerd om het kanaal van de zelfdoeners te ontmoedigen en de officiële kanalen te promoten – ook al moet Kind en Gezin zich neutraal opstellen. Eén keer leidde dat zelfs tot protest in de raad van bestuur ‘dat het niet normaal is zo terug te komen op een beslissing’.

Tegenover de Vlaamse Ombudsman gaf administrateur-generaal Lieven Vandenberghe toe ‘dat er belangrijke knelpunten zijn in het sanctionerend optreden door Kind en Gezin’. Gevraagd om een reactie, wil Lieven Vandenberghe nu liever niet ingaan op een concrete aanklacht, die in handen is van de onderzoeksrechter.

GUY DE MEESTER: We krijgen gelukkig ook veel steun van adoptieouders. Wij hebben onze werking inmiddels structureel bijgestuurd, zoals uit een positief verslag van de inspectie in mei is gebleken, en we hopen dat we in september weer normaal erkend worden.

CECILE VAN WOENSEL: We begrijpen de emotionele reacties van de kandidaat-adoptieouders die voor Ray of Hope in de bres springen. Maar wij hopen dat ze inzien dat juiste herkomstgegevens van groot belang zijn voor hun kind en dat ze niet dezelfde problemen krijgen als wij. We willen op een serene manier het correcte verloop van adoptie in het belang van het kind verzekeren.

Chris De Stoop

‘Een koppel kreeg een kind met drie verschillende geboortedatums.’

‘Het lijkt soms een echte heksenketel, en toch is er geen overleg.’