In een voetbalmatch zijn maar drie wissels per ploeg toegestaan, in een Vlaamse regeerperiode staat daar blijkbaar geen beperking op. Straks laat zelfs de minister-president zich vervangen.
De ministers kusten elkaar ’s vrijdags niet meer bij het binnenkomen. Dat was vorig jaar het eerste teken dat er iets loos was in de Vlaamse regering. Vera Dua (Agalev) beweerde dat ze door Patrick Dewael (VLD) ‘gestalkt’ werd in het dossier van de kwetsbare gebieden, en de minister-president schoot met graagte terug. Ondertussen viel Mieke Vogels (Agalev) bij elke gelegenheid het gratis-beleid van Steve Stevaert (SP.A) aan, en klaagde zowat iedereen over Jaak Gabriëls’ (VLD) ‘gebrekkige kennis’ van het regeerakkoord. De verstandhouding werd er niet beter op toen Gabriëls een week voor de federale verkiezingen in Dua’s Gent aan de beruchte ‘plattelandsbetoging’ deelnam. Het bord met ‘Stop de groene hoer’ was er te veel aan.
Ondertussen was de helft van het ‘clubje joviale veertigers’ al opgestapt. Johan Sauwens (toen VU, nu CD&V) omdat hij op een fout feestje was gesignaleerd, Bert Anciaux (Spirit) omdat het verzwakte Spirit zich haast gedwongen zag een regeringszetel op te geven, en Steve Stevaert omdat hij officieel moest worden wat hij eigenlijk al was: partijvoorzitter.
Stuk voor stuk waren dat vliegende wissels die de gang van zaken en de uitgestippelde beleidslijnen amper beïnvloedden. Voor de vervanging van Vogels en Dua door respectievelijk Adelheid Byttebier en Ludo Sannen werd de wedstrijd vorige week echter wel stilgelegd. Beide ministers waren zodanig onder de indruk van de voor hen zo desastreuze federale verkiezingen, dat ze hun mandaat ter beschikking van de partij stelden. In een eerste impuls wilden de groenen zelfs uit de Vlaamse regering stappen, maar ze zagen op tijd in dat ze dan de geschiedenis zouden ingaan als de partij die Vlaanderen onbestuurbaar heeft gemaakt.
Zonder de groenen heeft paars geen meerderheid in het Vlaams parlement. Vandaar dat Dewael Agalev al opriep om in de regering te blijven toen de verkiezingsresultaten nog aan het binnenlopen waren. Noch de VLD, noch de SP.A heeft veel zin om op de goodwill van CD&V aangewezen te zijn. Daardoor kon Agalev een bescheiden voorwaarde aan zijn regeringsdeelname verbinden: de garantie dat het regeerakkoord wordt uitgevoerd. Dat was vorige week donderdag de inzet van het therapeutische meerderheidsoverleg op het kabinet-Dewael.
‘Wij zijn nooit van plan geweest om het regeerakkoord niet uit te voeren’, zegt Bruno Tobback, SP.A-fractievoorzitter in het Vlaams parlement. ‘Maar er was nood aan een overleg waarbij iedereen stoom kon afblazen.’ Hoewel de minister-president het achteraf over een ‘constructief gesprek’ had, ging het er achter gesloten deuren vooral tussen SP.A en Agalev af en toe heftig toe. De VLD kon dan weer niet smaken dat Paul Van Grembergen (Spirit), die voortijdig was vertrokken, aan de op het Martelaarsplein verzamelde pers had verklaard dat de plooien waren gladgestreken en het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN) ‘onverkort’ zou worden uitgevoerd. Dewael benadrukte achteraf het belang van de 9000 bezwaarschriften die het openbaar onderzoek heeft opgeleverd. Tobback: ‘We zullen die bezwaarschriften inderdaad nauwkeurig bekijken, maar we mogen niet vergeten dat 5.991.000 Vlamingen wél akkoord gaan met het VEN-besluit. Als de VLD het voor die 9000 mensen opneemt, wil ik best die andere groep vertegenwoordigen.’
RODE SAMARITAAN
Met Mieke Vogels is de laatste echt charismatische en mediagenieke minister uit de Vlaamse regering verdwenen. Meteen wordt die dan maar afgedaan als een reserveploeg of zelfs een regering van pygmeeën. ‘Niet alle oorspronkelijke regeringsleden waren goede ministers en niet alle vervangers zijn zwak’, nuanceert CD&V-fractievoorzitter Eric Van Rompuy. ‘Paul Van Grembergen is zelfs een veel beter minister dan zijn voorganger Bert Anciaux. Van de ploeg die in 1999 aantrad, is Dirk Van Mechelen (VLD) een sterk minister en Renaat Landuyt (SP.A) helemaal niet.’ Kwade tongen beweren trouwens dat er plannen bestaan om de socialisten Landuyt en Gilbert Bossuyt binnenkort te vervangen.
Op een jaar voor de verkiezingen zijn wissels in elk geval nergens goed voor. Tobback: ‘Ludo Sannen zal de regering volgens mij niet verzwakken, maar hij zal weinig tijd krijgen om zich waar te maken.’ Volgens Eric van Rompuy hebben Sannen en Byttebier niet minder dan een kamikazeopdracht gekregen: ‘Het is voor hen onmogelijk om zich in een paar maanden tijd te profileren en het tij voor Agalev te keren.’
Tijdens een debat in De zevende dag maakte Sannen zondag in elk geval een vastberaden, zij het ietwat zenuwachtige indruk. Toen het over de ondertunneling van de Krijgsbaan naast de luchthaven van Deurne ging, gaf hij meteen de nieuwe groene toon aan. ‘De beslissing daarover is een jaar geleden in de regering genomen. We respecteren ze als ze op een correcte manier wordt uitgevoerd.’ Met andere woorden: symbooldossier of niet, Agalev houdt zich aan de afspraken als de anderen dat ook doen.
Dat is nog maar de vraag. ‘De liberalen willen paars voortzetten, maar zonder groen. Dus zullen ze Agalev niets meer gunnen. Deze regering is veroordeeld om in een totaal immobilisme terecht te komen’, zegt Van Rompuy. Het is echter twijfelachtig of de groenen het zover zullen laten komen. Ludo Sannen: ‘Wij blijven niet in de regering als ze met onze voeten spelen of ons vernederen.’
Dat Stevaert als een ietwat arrogante Samaritaan de hand naar Agalev uitsteekt, lijkt een averechts effect te hebben. Van Rompuy: ‘Stevaert zal al het mogelijke doen om de groenen vliegen af te vangen, of om hen in zijn kartel binnen te halen. Hij is daar trouwens al mee begonnen met zijn voorstel om de Limburgse Agalev’ster Jacinta De Roeck in de Senaat te coöpteren.’ Louter altruïstisch was dat aanbod duidelijk niet.
Ook kartelpartner Spirit had een rol te vervullen in de hofmakerij. Een paar dagen na de verkiezingen werd Paul Van Grembergen uitgestuurd om de groenen te herinneren aan de coalitieafspraak om ook op het Vlaamse niveau provinciale kieskringen en een kiesdrempel van 5 procent in te voeren. Meteen weer een argument om Agalev mee in het kartel te lokken, want met de huidige score zou de partij na de invoering van een kiesdrempel ook uit het Vlaams parlement verdwijnen.
Daarbij ging Van Grembergen er vrolijk aan voorbij dat de nodige tweederde meerderheid voor die hervorming op dit moment onmogelijk is. CD&V, die door zijn sterke regionale verankering voordeel heeft bij kleine kieskringen, is niet van plan om mee te werken, en samenwerking met het Vlaams Blok ligt nog altijd moeilijk. Zelfs Dewael gaf vorige vrijdag in een interview met DeFinancieel-Economische Tijd toe dat de kieshervorming er waarschijnlijk niet komt. Veel pijn doet dat hem wellicht niet, want de VLD wil vermijden dat Agalev het rood-gele kartel versterkt en de SP.A zo in Vlaanderen op het ereschavotje hijst.
Toch blijft SP.A hopen. ‘Bij CD&V wordt de vernieuwing de komende maanden doorgezet, en misschien zien ze dan toch nog het licht. Als ze er zich dit keer om electorale redenen echt tegen blijven verzetten, betekent dat alleen maar uitstel. Op termijn is de kieshervorming onvermijdelijk.’
BANG VOOR STEVE
Het zal niet Patrick Dewael zijn die volgend jaar met de balans van vijf jaar Vlaams beleid naar de kiezer trekt. Twee dagen voor de verkiezingen kondigde hij aan dat hij op verzoek van premier Guy Verhofstadt (VLD) naar de federale regering overstapt. ‘Dat is toch onvoorstelbaar?’ aldus Van Rompuy. ‘Het slaat alles dat de Vlaamse minister-president zonder verpinken beweert dat hij op het federale niveau meer invloed kan uitoefenen.’ Ook Bruno Tobback vindt dat een kwalijke zaak voor het imago van het Vlaamse bestuursniveau. ‘Ik merk dat een oudere generatie politici het federale niveau nog steeds belangrijker vindt dan het Vlaamse. En blijkbaar behoort ook Patrick Dewael daartoe’, zegt hij.
Dewaels vlucht van het Martelaarsplein heeft wellicht ook te maken met zijn ‘angst’ voor stemmenkanon Steve Stevaert. Op 18 mei heeft hij in Limburg al het onderspit gedolven in de electorale strijd tegen Stevaert, en hij heeft niet veel zin om te zitten wachten tot die hem in 2004 ook van de Vlaamse troon stoot om minister-president te worden.
Volgens Eric Van Rompuy speelt ook de magere communautaire palmares van de huidige Vlaamse regering mee. ‘Het huidige Vlaamse regeerakkoord voorziet onder meer in de overheveling van gezondheidszorg, kinderbijslag en mobiliteit naar het Vlaamse niveau. Nu blijkt dat dit voor de verkiezingen niet gerealiseerd kan worden, gaat Dewael ervandoor’, zegt hij.
Waarschijnlijk wordt huidig Vlaams minister van Ruimtelijke Ordening, Media en Begroting Dirk Van Mechelen de nieuwe minister-president. Die ultieme wissel brengt ook een nieuwe liberaal naar de Vlaamse regering, en dat zou wel eens een gebuisd federaal minister kunnen zijn. Als ook die de eed heeft afgelegd, kan het parlement misschien eindelijk weer op kruissnelheid komen. Want sinds Stevaert en Dewael anderhalf jaar geleden aankondigden dat ze zich op de federale verkiezingen zouden werpen, zijn de activiteiten in die assemblee gestaag gedaald. Van Rompuy: ‘De hele Vlaamse paars-groene top werd bewust ingezet in de strijd tegen de grote vijand: CD&V. Door aan de federale verkiezingen deel te nemen, hebben de Vlaamse ministers zich heel kwetsbaar opgesteld. Het zijn de groenen die de prijs nu moeten betalen.’ En niet alleen de groenen. Het hele Vlaamse bestuursniveau werd op 18 mei door elkaar geschud.
Steeds meer politici lijken er dan ook voor gewonnen om de federale en regionale verkiezingen maar weer op hetzelfde moment te organiseren. ‘Zo vermijden we dat ministers op het ene niveau hun werk niet meer doen omdat ze deelnemen aan verkiezingen op een ander niveau’, luidt het. Anders zit er niets anders op dan verkiezing na verkiezing te doorstaan tot de federale en regionale verkiezingen vanzelf weer samenvallen. In juni 2018.
Patrick Martens
Het hele Vlaamse bestuursniveau werd op 18 mei door elkaar geschud.
