De stijgende armoede dreigt de toegang tot justitie nog te bemoeilijken.
Sinds jaar en dag kampen de balies in ons land met klachten van pro-Deoadvocaten die voor een appel en een ei mensen met een zeer bescheiden inkomen moeten bijstaan. Het globale budget dat de staat daarvoor uittrekt, is in de loop der jaren meermaals lichtjes opgetrokken en bedraagt momenteel 68 miljoen euro. Maar ook het aantal dossiers neemt almaar toe, met als gevolg dat de uitkeringen van de pro-Deoadvocaten nauwelijks zijn toegenomen.
Daarbij komt dat het aantal behoeftigen in ons land als gevolg van de crisis toeneemt. Officieel is het cijfer van mensen die onder de armoedegrens leven in de voorbije jaren ongeveer stabiel gebleven: 14,6 procent in 2010 (net als in 2009). Maar OCMW’s rapporteren een blijvende stijging van het aantal mensen die niet rondkomen. Het gevolg is dat meer mensen vragende partij zijn voor gratis of gedeeltelijk gratis juridische bijstand. Maar aangezien juridische bijstand – een pro-Deoadvocaat, een pro-Deodeurwaarder, notaris, expert, bemiddelaar – in ons land alleen verleend wordt aan mensen met een bepaald maximaal maandloon dat lager ligt dan de armoedegrens, vallen heel wat mensen uit de boot. Voor een alleenstaande, bijvoorbeeld, is het maximaal toegestane loon om gratis rechtsbijstand te kunnen krijgen 907 euro. De armoedegrens voor een alleenstaande ligt op 973 euro.
‘Het aantal rechthebbenden dat daardoor in de kou blijft staan, neemt dan ook toe’, zegt Stephane Boonen, voormalig voorzitter van de Commissie voor de Rechtsbijstand in Brussel, die zich al jaren inzet voor een verbetering van de rechtsbijstand in ons land. ‘De nieuwe regering heeft beloofd om de rechtsbijstand en de rechtshulp te hervormen, maar of dat ook effectief gebeurt, valt af te wachten. Het in werking treden van de Salduz-wet (die de aanwezigheid van een advocaat verplicht van bij het eerste verhoor, nvdr.) op 1 januari eist al 44 miljoen euro extra van Justitie. Of er dan nog geld beschikbaar is voor de rechtsbijstand voor de steeds grotere groep hulpbehoevenden is maar de vraag.’
Ook zou het budget voor de gratis dossiers die wel worden afgehandeld moeten verhogen. ‘Tegen de huidige tarieven wordt het steeds moeilijker om nog pro-Deoadvocaten te vinden’, aldus Boonen. ‘Omdat ze betaald worden op basis van punten toegekend per dossier, en er steeds meer dossiers worden afgesloten, daalt de waarde per punt. Het globale budget van de overheid dat nauwelijks stijgt, wordt immers gedeeld door het totale aantal punten die pro-Deoadvocaten hebben verzameld. Eén punt is vandaag 25,39 euro waard. Voor een dossier voor de correctionele rechtbank krijgt een pro-Deoadvocaat 20 punten, ongeacht de grootte van het dossier. Dat betekent dat hij 507 euro bruto krijgt voor de zaak. Als twee advocaten erop moeten werken, moeten ze de som delen door twee. Als dat niet wordt bijgestuurd, zal de toegankelijkheid van justitie steeds afnemen.’
Ingrid Van Daele
