Het beleid van Vlaams minister van Omgeving, Natuur en Landbouw Joke Schauvliege (CD&V) werkt de oppositie én collega’s van regeringspartijen op de zenuwen. De actiefste leden van de Commissie Leefmilieu in het Vlaams Parlement, Hermes Sanctorum (Groen) en Wilfried Vandaele (N-VA), fileren in een opmerkelijk dubbelinterview zes jaar ministerschap. ‘Een miscasting als minister kan, maar geen twee keer na elkaar.’
‘Red dit bezoekerscentrum, Joke’ staat op een affiche in De Groenwaecke, het door vrijwilligers van de natuurvereniging Natuurpunt gerunde centrum in de Uitkerkse Polders tussen Blankenberge en Wenduine. De locatie is niet toevallig gekozen voor dit gesprek over het beleid van Vlaams minister van Omgeving, Natuur en Landbouw Joke Schauvliege (CD&V): als het van haar afhangt, worden de subsidies voor bezoekerscentra teruggeschroefd. In de omgeving bevinden zich bovendien historische poldergraslanden waar momenteel veel over te doen is, omdat de minister treuzelt om nog 5000 hectaren van deze unieke gebieden te beschermen.
Het getalm werkt Vlaams Parlementslid Wilfried Vandaele, lid van de regeringspartij N-VA, zodanig op de zenuwen dat hij er zware aanvaringen met Schauvliege in het parlement voor over had – Vandaele is een man van de kuststreek met een lange staat van dienst in milieudossiers. Hij vindt in de commissie Leefmilieu van het Vlaams Parlement geregeld een compagnon de route in Hermes Sanctorum van oppositiepartij Groen, momenteel waarschijnlijk de meest natuur- en milieubewuste Vlaamse volksvertegenwoordiger. Samen fileren ze het beleid van de minister – de term is niet toevallig gekozen: Schauvliege maakte onlangs bekend dat ze geld uittrekt voor workshops die mensen moeten leren hoe ze een vis kunnen fileren. Schauvliege kan op weinig clementie van beide parlementsleden rekenen.
Vooral voor Sanctorum is de maat vol: ‘Zes jaar is Schauvliege bevoegd voor het klimaatbeleid. Zes jaar wordt er in België al gedebatteerd tussen de federale overheid en de drie gewesten over wie wat moet doen in de strijd tegen de klimaatopwarming, en wie welk deel krijgt van de 247 miljoen euro die de veiling van emissierechten in de strijd tegen de uitstoot van broeikasgassen al heeft opgebracht. Het debat zit muurvast, omdat Vlaanderen voortdurend op de rem gaat staan. Vlaanderen zegt dat het de grootste vervuiler is en dus ook het grootste deel van het geld moet krijgen. Op zich is die stelling verdedigbaar, maar Vlaanderen doet ook moeilijk omdat het niet wil dat het federale niveau geld krijgt voor een klimaatbeleid.’
Wilfried Vandaele: ‘Over het klimaatbeleid zitten de N-VA en Schauvliege op dezelfde golflengte. Het is een communautair geladen dossier. Het lijkt me logisch dat Vlaanderen inspanningen levert voor een beter klimaat, maar het is evident dat de lasten en lusten op een correcte manier verdeeld moeten worden. Momenteel is het Brussels Gewest voorzitter van de klimaatcommissie. Het deel dat Brussel van de veilinginkomsten vraagt, is veel groter dan de inspanningen die het gewest voor het klimaat levert. We moeten er ook over waken dat we met eventuele maatregelen de concurrentiepositie van onze bedrijven niet in gevaar brengen, hoewel dat een tweesnijdend zwaard is. Ik had onlangs een delegatie op bezoek van Umicore, dat in Vlaanderen werk biedt aan 3500 mensen en zwaar investeert in milieuvriendelijke technologie. Voor dat bedrijf is het verhogen van milieunormen een concurrentieel voordeel.’
Kan Schauvliege de impasse doorbreken?
HERMES SANCTORUM: We zitten met een minister die niet geïnteresseerd is in het voeren van een klimaatbeleid, dus blijft de obstructie duren. Er is een breed draagvlak voor een efficiënt beleid, en zowel in de administratie als in het middenveld en de academische wereld hebben we veel expertise. Maar wat ben je daarmee als de bevoegde minister niet vooruit wil? Er zijn drie sectoren belangrijk voor de strijd tegen de klimaatopwarming: het transport, waarvoor onder meer een vergroening van de autobelasting wenselijk is, de gebouwen, waarvoor fundamentele renovatieprojecten nodig zijn, en de landbouw. Wat zegt Schauvliege daarover? Dat ze wel de coördinerende minister is, maar dat de andere ministers in feite de maatregelen moeten nemen.
Ze is zelf toch bevoegd voor landbouw?
SANCTORUM: De link tussen landbouw en de klimaatproblematiek is onze grote veestapel. De vleesconsumptie in Vlaanderen daalt geleidelijk, maar de vleesproductie stijgt als gevolg van export. Schauvliege is samen met de Boerenbond de verpersoonlijking van een onduurzaam landbouwmodel waar ook de boeren geen voordeel uit halen, onder meer wegens de erbarmelijke prijszetting voor hun producten. In het regeerakkoord staat ook een mooie afspraak over het isoleren van sociale woningen als energievriendelijke maatregel, maar daar is tot dusver 0 euro voor uitgetrokken. Ik vroeg aan Schauvliege hoe ze dat ging oplossen. Haar antwoord was dat ze met de bevoegde minister Liesbeth Homans (N-VA) had samengezeten, en daarmee was voor haar de kous af. Dat is het niveau van het debat in het Vlaams Parlement vandaag.
WILFRIED VANDAELE: Een van de problemen is dat de sociale huisvestingsmaatschappijen niet bewegen.
SANCTORUM: Dan mag een minister daar niet in berusten en moet ze dat activeren. De verwachtingen bij Schauvlieges aantreden waren heel laag, maar na vijf jaar was het rapport vernietigend. Ze was zwaar gebuisd voor haar milieubeleid. Maar vervolgens zet CD&V-voorzitter Wouter Beke haar opnieuw op dezelfde post, en geeft hij haar er in één moeite door ook Ruimtelijke Ordening en Landbouw bij. Alle groene bevoegdheden zitten nu bij haar. Dat bewijst dat de CD&V een antimilieupartij is.
Als Europa ons terechtwijst wegens ons vuile water, pleit Schauvliege voor begrip omdat we in zo’n dichtbevolkte regio leven.
SANCTORUM: Het moet allemaal in haar kraam passen. En nooit straalt er enige vorm van ambitie uit. Recent verscheen het grootste Europese rapport ooit over biodiversiteit, waaruit blijkt dat Vlaanderen het laagst scoort qua bescherming van leefgebieden. We wachten ook al vele jaren op de soortenbeschermingsprogramma’s voor bedreigde dieren en planten, zoals de hamster en bepaalde vleermuizen. Die moesten er zijn tegen 2012! Als je Schauvliege daar een vraag over stelt, antwoordt ze dat het werk af is, maar dat ze nog eens moet samenzitten met de doelgroepen.
Ze bedoelt daarmee de landbouwsector?
VANDAELE: Je krijgt inderdaad het gevoel dat de greep van de landbouw op de milieudossiers groot is. Maar de boeren vergissen zich van vijand. De vijand is de grootschalige industriële landbouw, die maakt dat boeren geen goede prijzen krijgen voor producten die van goede kwaliteit zijn. De vijand zijn niet de natuurverenigingen. De landbouw krijgt inkomenssteun van Europa – elk jaar gaat er 400 miljoen euro subsidie naar de Vlaamse boeren – en moet in ruil daarvoor enkele vergroeningsmaatregelen nemen. Dat is de goede aanpak: voor wat, hoort wat.
In hun strijd tegen de aanpak van de stikstofproblematiek viseren de boeren de milieubeweging, en niet de bevoegde minister Schauvliege.
VANDAELE: Die ellende is begonnen met brieven met groene, oranje of rode codes die landbouwbedrijven kregen. De codes gaven aan of ze nieuwe vergunningen konden krijgen, in de context van de strijd tegen de zware stikstofbelasting van ons milieu. De brieven waren nota bene verstuurd op vraag van de Boerenbond, hoewel het systeem nog niet waterdicht was. Onze experts bij de N-VA hebben berekend dat het aantal rode bedrijven, die in principe geen vergunning meer zouden krijgen, met minstens de helft zal verminderen als het rekenmodel verfijnd wordt. Maar er wordt meteen een hele machinerie in gang gezet die iedereen ongerust maakt, waarna iedereen op zijn achterste poten gaat staan en elke vorm van debat geblokkeerd wordt.
In haar verkiezingsfolder repte Schauvliege met geen woord over haar bevoegdheden als milieuminister. Dat lijkt geen toeval?
VANDAELE: Ik heb mee over het regeerakkoord onderhandeld. Dat is niet ambitieus inzake milieudoelstellingen, maar er werd rekening gehouden met de besparingen die op ons af zouden komen. We wisten niet dat we later nog extra besparingen zouden moeten slikken. Maar ik vind wel dat wat in het akkoord staat, moet worden uitgevoerd. Schauvliege kiest ervoor om te besparen op de aankoopbudgetten voor natuurgebieden van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) en de natuurverenigingen. Daar zijn vragen bij te stellen. Een deel van die middelen is bestemd voor compensaties voor natuur die verloren gaat bij grote infrastructuurwerken. Daar worden soms internationale afspraken over gemaakt, zoals bij de uitbreiding van het Zwin als compensatie voor de uitdieping van de Westerschelde. Als je die afspraken niet nakomt, dreig je toekomstige infrastructuurprojecten op de helling te zetten.
De dringend te beschermen poldergraslanden staan ook in het regeerakkoord.
VANDAELE: Ze staan er al voor de tweede keer in, op mijn initiatief. Over 10.000 hectaren is er zelfs geen discussie, en toch raakt men er niet uit. Ik begrijp het niet meer.
Misschien wil men de controle van de boeren op die gebieden niet uit handen geven.
VANDAELE: Maar bescherming wil niet zeggen dat er niet meer op geboerd mag worden. Alle dossiers die met landbouw te maken hebben, worden symbooldossiers. Het zou natuurlijk gemakkelijker zijn als er meer geld was. Want wat is in de Vlaamse regering een gewoonte geworden? Dat er bij besparingen middelen verschoven worden binnen de bevoegdheden van een minister. Doordat milieu en landbouw bij één minister zitten, die daarenboven sterk door de landbouwlobby’s gestuurd wordt, kun je een verschuiving van middelen van milieu naar landbouw krijgen, of wordt er op het ene bespaard en op het andere niet. Dat is niet de bedoeling.
SANCTORUM: In de N-VA zitten mensen zoals Wilfried die bezorgd zijn om het milieu. Maar ondanks de goede bedoelingen van enkele N-VA’ers in het parlement, dreigen ze in hetzelfde straatje te verzeilen als de SP.A in de vorige regering. Die heeft ook geprobeerd bepaalde dynamieken van de CD&V tegen te houden. Dat is niet gelukt. De N-VA is nu de grootste partij, en toch weegt ze niet zwaar genoeg om de CD&V te counteren. Voorzitter Bart De Wever zou eens hard op tafel moeten slaan als het gaat om natuur en milieu.
VANDAELE: Het is niet alleen De Wever die bepaalt wat onze partij doet. Hij heeft mensen nodig die met milieu en natuur bezig zijn, anders zat ik niet in het parlement. We hebben een paar niet-onbelangrijke details kunnen doordrijven, zoals een verbod op het gebruik van warrelnetten in onze kustwateren. Die zijn nadelig voor bruinvissen en andere beschermde soorten, en gevaarlijk voor strandrecreanten. Dat dossier stond al twintig jaar op de agenda en is eindelijk afgehandeld. We hebben ook extra budgetten afgesproken voor het in stand houden van waardevolle natuurgebieden.
SANCTORUM: Nu kom je op glad ijs. Waar zijn die budgetten dan?
Staan die ingeschreven in het regeerakkoord?
VANDAELE: Nee, maar er worden ook budgetten buiten het regeerakkoord afgesproken. Nu er echter een nieuwe besparingsronde komt, gaat het spel van de communicerende vaten tussen bevoegdheden weer spelen, en moet je oppassen. De belangen van de landbouw zijn belangrijk, maar die van de belastingbetaler ook.
SANCTORUM: Er is 10 miljoen euro van het aankoopbudget van het ANB gehaald, dat is de helft van het budget voor de aankoop van natuurgebieden. Die 10 miljoen wordt waarschijnlijk verschoven naar de landbouw om de boeren te vergoeden voor geleden schade door de antistikstofprogramma’s.
VANDAELE: Dat is nog niet helemaal duidelijk.
SANCTORUM: Als het voor een partij van de meerderheid al niet duidelijk is, waar zijn we dan mee bezig? Als gevolg daarvan belanden een aantal natuurdossiers in de koelkast. Als je de minister daarmee confronteert, krijg je als antwoord: ‘Mijnheer Sanctorum, wij leven niet in een communistische staat!’
Wat bedoelde ze daarmee?
SANCTORUM: Dat de overheid geen natuurgebieden moet aankopen. Terwijl er op de website van het Agentschap voor Natuur en Bos grote aandacht is voor de meerwaarde die een degelijk natuurpatrimonium biedt. Schauvliege is al zes jaar bevoegd voor het ANB, maar dat is haar helaas ontgaan.
Natuur is voor Schauvliege blijkbaar vooral: speelbossen en volkstuintjes.
SANCTORUM: Het is cynisch dat ze over speelbossen spreekt, terwijl Vlaanderen een van de weinige Europese regio’s is waarin het bosareaal krimpt.
VANDAELE: Nabije Natuur staat ook in het regeerakkoord. Het is de bedoeling dat mensen natuur in hun buurt hebben, waar kinderen kunnen spelen, zonder dat er meteen een hoge biodiversiteitswaarde aan vasthangt.
Maar ook kleine natuurgebieden die dikwijls tegen dorpskernen liggen, moeten er in haar visie uit.
VANDAELE: Daar moeten we alert voor zijn. Ook bezoekerscentra zoals de Groenwaecke zouden subsidies moeten inleveren, hoewel ze heel belangrijk zijn om het contact tussen mensen en de natuur te stimuleren. Dat inleveren is tegen de visie die we met zijn allen ontwikkeld hebben.
SANCTORUM: Schauvliege wil het natuurbeheer herfinancieren, maar het is vreemd dat ze daarbij de terreinbeherende verenigingen zoals Natuurpunt onder een ander regime wil brengen, waaronder ook privé-eigenaars zonder expertise zouden vallen. Ze vraagt haar administratie om een nieuw systeem uit te werken. Als die dan met een voorstel komt waaruit blijkt dat gebieden kleiner dan 10 hectaren niet meer als natuurgebied gesubsidieerd zouden worden, en natuurverenigingen daar vragen over stellen, zegt ze gewoon dat het een plan van haar administratie is, en dat ze wel zal zien. Dat is pervers. De bezoekerscentra en de stukjes natuur dicht bij een dorpskern worden opgeofferd, terwijl er enkel zou worden ingezet op grote natuurgebieden.
Omdat men daar niet buiten kan, anders komen er Europese sancties?
VANDAELE: Dan nog wordt er constant geïnterpreteerd en gezocht of er toch niet iets anders staat dan wat men leest. Ik hoorde voorzitter Piet Vanthemsche van de Boerenbond onlangs zeggen dat het verhaal van het Europees natuurnetwerk Natura 2000 eens goed onder de loep moet worden gehouden, en dat de afspraken daarrond eventueel moeten worden bijgestuurd.
Er wordt ook aangestuurd op een herinterpretatie van het belangrijke natuurdecreet.
VANDAELE: Dat zijn achterhoedegevechten waar niemand iets aan heeft.
SANCTORUM: We moeten in het parlement meer het heft in eigen handen nemen. We kunnen het niet langer overlaten aan een minister die duidelijk heeft laten zien dat ze niet vooruit wil wat milieu en natuur betreft. Wilfried heeft in de vorige legislatuur samen met Bart Martens van de SP.A de belasting op de inverkeerstelling erdoor gedrukt, een eerste bescheiden stap naar een groenere autobelasting. Dat was een mooi staaltje parlementair werk, dat als voorbeeld kan dienen. Het parlement moet meer op zijn strepen staan, samen kunnen we veel bereiken. Waar gaan we met natuur en milieu anders uitkomen in 2019?
De Raad van State heeft Schauvliege teruggefloten in verband met de bijzondere jacht op de vos, die ze zo goed als vogelvrij had verklaard.
SANCTORUM: Dat dossier heeft mij echt kwaad gemaakt, zeker omdat ze nu bewijst dat ze wel snel kan gaan, terwijl ze al de rest afremt. De bijzondere jacht is bedoeld om zogenaamd schadelijke soorten als de vos preventief te kunnen bejagen, ook ’s nachts. Vogelbescherming Vlaanderen trok met dat dossier naar de Raad van State, die het vernietigde omdat het juridisch wankel was. Schauvliege heeft vervolgens pijlsnel een decretale aanpassing laten maken om toch preventief en ’s nachts op vossen en andere soorten te kunnen laten jagen.
VANDAELE: Het vossenverhaal was een beslissing genomen in evenwicht met andere beslissingen. Ik wil erin meegaan om dat besluit te laten repareren, zelfs tegen mijn gevoel in. Maar dan moet de minister hetzelfde doen voor andere dossiers waarin evenwichten in het spel waren, zoals dat van de poldergraslanden. Politiek is altijd een kwestie van geven en nemen, anders kom je niet vooruit.
De algemene conclusie is dat Schauvliege zich voor haar kiezers wil profileren met een antimilieubeleid.
VANDAELE: Ik blijf het vreemd vinden dat een minister niet geïnteresseerd zou zijn in een van haar bevoegdheden. Bij een aantal politici leeft zeker het gevoel dat het welletjes is geweest met de natuurbeweging, dat ze te sterk wordt. Maar Natuurpunt, dat nu op Schauvlieges schopstoel zit, is toch een voorbeeld van een schitterende samenwerking tussen privé en overheid, met natuurtoerisme, sociale werkgelegenheid, financiële inbreng van particulieren, vrijwilligerswerk, en met een clausule in de statuten dat als de vereniging ophoudt te bestaan alle gebieden in haar bezit naar de overheid gaan. Wat kun je nog meer willen? Dus blijf ik erin geloven dat we nog ergens raken, en krijgt Schauvliege nog wat krediet van mij.
SANCTORUM:(droogjes) Na zes jaar non-beleid is voor mij alle krediet op. Wat ook de beweegreden van haar passiviteit is, ze voldoet absoluut niet. Ik heb zelfs het gevoel dat de CD&V een verrottingsstrategie voor milieu en natuur heeft uitgestippeld. Een miscasting als minister kan gebeuren, maar geen twee keer na elkaar.
DOOR DIRK DRAULANS, FOTO’S LIES WILLAERT
‘Het parlement kan milieu en natuur niet overlaten aan een minister die laten zien heeft dat ze niet vooruit wil.’
‘Vlaanderen is een van de weinige Europese regio’s waarin het bosareaal krimpt.’
