Een gesprek met Patrick Dewael over het onvermogen van de regering-Dehaene, de perfide PS, nieuwe VLD-partners en de manier waarop de liberalen de meerderheid willen breken.

Donderdagvoormiddag. Een bruinverbrande Patrick Dewael, fractieleider van de VLD in de Kamer, zit er vrij ontspannen bij. Marc Dutroux heeft nog geen twee ministers naar huis gestuurd. Politiek nieuws is er amper. Dewaels enige zorg: het congres van zijn partij in het weekend, waar hij als voorzitter optreedt. De VLD heeft bij deze gelegenheid haar strijdpunten opnieuw verpakt. Met “Fundamenten voor Verandering” gooien de liberalen veel politieke ideologie overboord en komt er een sober ogend programma. Dewael: “Wij kozen zeer bewust voor vier prioriteiten en dit is een platform voor wie met ons wil werken; het gaat om méér Vlaanderen, over justitie, onderwijs, economie en fiscaliteit. Men vraagt ons dan: en alles wat de VLD vroeger gezegd heeft, waarover al die congressen zijn georganiseerd? Dat ligt héél eenvoudig: het blijft allemaal van kracht. Zo lang deze regering het nog uithoudt, willen wij zowel mensen – kiezers dus – als andere partijen rond die vier thema’s mobiliseren. Je kan niet naar buiten komen en hen om de oren slaan met een bijbel van 101 geplande maatregelen.”

Meer werk, minder armoede, meer Vlaanderen, minder belastingen. Geen zinnig mens is daar tegen. Uw congresteksten lijken veeleer van de PVV dan van de VLD te komen.

PATRICK DEWAEL: Dat is toch prima? Als iedereen het daarover eens is, waarom gebeurt er dan niks? Waarom ligt de werkloosheid in ons land nog altijd onverantwoord hoog? Of zeg je dan zoals de arts tegen zijn patiënt: daar moet je mee leren leven? Als we het allemaal eens zouden zijn over ons programma, waarom zitten we dan nog altijd aan zulke hoge loonkosten? De regering wil die naar beneden halen en heeft daar eerst 6 en in een tweede fase 12 miljard frank voor over. Dat is om te lachen. Als je 200 miljard uittrekt, zoals wij voorstellen, dan werkt het en Nederland bewijst dit. Je kan je ook afvragen waarom de lasten voor de alsmaar krimpende, actieve bevolking nog altijd zo hoog liggen.

Pleit u voor een fiscale herverdeling?

DEWAEL: Er moeten dringend een aantal maatregelen komen zoals het indexeren van de belastingschalen, het verminderen van het aantal aanslagvoeten, snoeien in het woud van de fiscale aftrekken en een betere forfaitaire aftrek invoeren voor de laagste inkomens. Onder meer door de hoge belasting bestaat er nauwelijks nog een verschil tussen een nettoloon en een uitkering.

Daar moet u wel geld voor hebben.

DEWAEL: Goed, maar ofwel neem je maatregelen ofwel zeg je alles gaat prima en doe je niks. Dan blijft de actieve bevolking die tenslotte al de lasten moet dragen, elke dag verder verminderen. We zitten nu al aan een van de laagste arbeidsparticipaties van alle geïndustrialiseerde landen. Om onze voorstellen te financieren, rekenen wij onder andere op de terugverdieneffecten…

… die in het door de VLD altijd bejubelde Nederland niet lijken mee te vallen.

DEWAEL: Economie is geen exacte wetenschap. Wij geloven dat ons land nood heeft aan een echte schoktherapie. Waar het op aankomt, is de mensen opnieuw vertrouwen geven. Ze zijn murw geslagen door alsmaar nieuwe belastingen van deze regering, door méér lasten, ze zijn bang geworden.

Ze lijken het veeleer druk te hebben met, bijvoorbeeld, zwartwerk.

DEWAEL: Dat is mijn samenleving niet, het is allesbehalve een toonbeeld van een eerlijk sociaal model. Wij hebben het hier over mensen die een uitkering krijgen en dan in het zwart gaan werken. Dit leidt alleen tot een egoïstische samenleving. Mijn punt is: het vertrouwen in de overheid is volledig weg, alleen de Polen wantrouwen hun overheid nog meer dan wij. Dat is dus het resultaat van een beleid à la Dehaene die alles offerde voor het halen van de Maastrichtnormen.

Waren die niet belangrijk?

DEWAEL: Wij hadden als liberalen Maastricht niet nodig om in te zien dat het budgettair zo niet verder kon. Meer dan tien jaar geleden hebben we dat al gezegd. De euro missen, zou een ramp geweest zijn, maar het is even belangrijk in welke gezondheidstoestand Dehaene ons land naar die euro heeft geloodst. Met de ene belasting dus na de andere, terwijl hij de sociale zekerheid, het overlegmodel… allemaal mooi intact hield. Gevolg: alle lasten kwamen op de rug terecht van de actieve bevolking, die heeft betaald voor Europa. Plus: als een buitenlandse investeerder moet kiezen tussen ons land en onze buren heeft hij snel beslist. Wij zitten met veel te zware loonkosten en met een te hoge fiscaliteit.

Maar ook met een ongemeen hoge productiviteit die de kost per eenheid drukt.

DEWAEL: Gelukkig is niet elk bedrijf in ons land vertrokken, maar ik zie geen nieuwe investeringen meer, ik zie bestaande bedrijven niet uitbreiden. Ben ik een doemdenker? Neen, wij kunnen hard werken en ons land biedt mogelijkheden maar onze mensen zijn onvoldoende opgeleid, wij investeerden niet genoeg in research & development (R&D), er is geen rechtszekerheid. Deze regering had drie prioriteiten: toetreden tot de euro, de concurrentiekracht van de bedrijven herstellen en de sociale zekerheid moderniseren. Wij zitten alleen in de euro. Die twee andere prioriteiten, daar is Dehaene volkomen mislukt.

Als de sociale lasten en de fiscale druk dalen, bouwt Ford dan een fabriek bij in Genk?

DEWAEL: Neen, maar nu zitten wij in een spiraal van afbouw, ook al heet dat zo mooi rationaliseren. Ik geloof dat omwille van de fiscale druk, de administratieve verplichtingen, het gebrek aan flexibiliteit… een aantal sectoren niet kan inspelen op maatschappelijke noden. Neem de horeca, daar kan je met een aangepast beleid op korte termijn heel wat jobs creëren.

Ford trekt naar Polen en 6000 arbeiders moeten aan het werk in een café?

DEWAEL: We moeten er geen karikatuur van maken. Wat ik wil zeggen: de markt kan door de bemoeienis van de overheid, door het fiscaal en sociaal klimaat niet inspelen op vragen en noden van de samenleving.

U vraagt méér Vlaamse autonomie. Waarom?

DEWAEL: Omdat wij met een ongelooflijke PS-hypotheek zitten. Dat is een partij die het centrum van haar politiek denken naar Namen heeft verplaatst en alleen nog naar Brussel komt om te vermijden dat er ook maar iets zou veranderen aan de bestaande systemen. Wanneer Eric Van Rompuy als Vlaams minister van Economie de vennootschapsbelasting wil verlagen in ruil voor nieuwe aanwervingen, zegt de voorzitter van de Waalse regering Robert Collignon ijskoud: dit kan niet. Intussen lokt dezelfde Collignon Vlaamse bedrijven naar Wallonië om ze daar met overheidssubsidies naar de kop te smijten. De welvaart van Vlaanderen wordt dus uitgehold door een partij die alleen uitblinkt in conservatief machtsdenken. Een ander voorbeeld: Astrid, het telecomsysteem voor de veiligheidsdiensten. De gemeenten moeten daar een stuk van betalen en meteen zegt de Waalse regering: wij gaan de Waalse gemeenten schadeloosstellen. Dat Gewest kent een werkloosheid van 20, 30 procent en die regering blijft met een ongelooflijke gemakzucht geld uitgeven. Dit is onhoudbaar en wij moeten de financiële regeling helemaal opnieuw bekijken.

Wat zeggen uw vrienden van de PRL daarvan?

DEWAEL: Zij vragen geen onderhandelingen over een nieuwe fase in de staatshervorming, maar zij zeggen ook niet neen tegen de modernisering van de sociale zekerheid. Het probleem zit niet bij de PRL, wel bij de PS. De Waalse socialisten nemen aan geen enkel parlementair debat deel, komen alleen stemmen als hun belangen in het gedrang komen. Zij voeren constant een politiek van chantage. Dat zie je in elk dossier, van de faciliteiten tot de hervorming van de politiediensten. Daar hypothekeren zij niet de welvaart in ons land, maar de veiligheid van de bevolking.

Het is de grootste partij in Wallonië.

DEWAEL: En Dehaene heeft voor hen gekozen. Twee mensen in die partij – Dehaene en Herman Van Rompuy, het gewicht van Marc Van Peel acht ik niet zwaar genoeg – sloten een eeuwig samenlevingscontract met Louis Tobback. Ze zullen doorgaan, ook al hebben ze maar één stem op overschot en manoeuvreren ze de PS dan opnieuw in dezelfde positie. Het enige probleem op dit ogenblik is de PSC; die partij implodeert en dat was niet voorzien in het scenario. Dit is toch onvoorstelbaar: de CVP regeert al veertig jaar en slaagt er nog altijd in alle successen op eigen naam te schrijven en de schuld voor mindere prestaties telkens aan wisselende partners toe te schrijven.

Wat gaat u daar dan aan doen?

DEWAEL: Wij hebben na de verkiezingen in Vlaanderen geen honderd dagen nodig om een nieuwe executieve te vormen. Wij kunnen meteen van start gaan. Waarom moeten wij wachten op een federale regering? Als het nodig is, kunnen wij zelfs een dialoog van gemeenschap tot gemeenschap organiseren.

Naar wie kijkt u dan voor de snelle vorming van een Vlaamse regering?

DEWAEL: Naar iedereen die ons programma onderschrijft. Maar één stem op overschot zal genoeg zijn om de huidige coalitie verder te zetten. Dat is bewezen en daarmee zitten we nu met een Jef Sleeckx. Hij roept altijd: hou me tegen of ik bega een ongeluk, hoewel hij er nog maar weinig heeft begaan. Zelfs als we de meerderheid kunnen breken, zullen CVP en SP alles op alles zetten om een kleintje uit de oppositie op te vissen en daarmee dit beleid gewoon verder te zetten.

U zal toch ook een compromis moeten sluiten om mee te kunnen regeren?

DEWAEL: Wij hebben één ambitie: bewijzen dat wij het verschil echt kunnen maken. Wij zullen echter altijd één van de twee nodig hebben om ons programma uit te voeren en dat danken wij aan ons versnipperd politiek landschap.

De kaarten liggen dus anders dan bij de vorige verkiezingen?

DEWAEL: Wij waren toen wellicht enigszins verblind door de peilingen en dachten dat wij het op eigen kracht konden doen. Het was nogal naïef te denken: als je zwaar wint bij verkiezingen, regeer je automatisch mee. Zo werkt het dus niet in ons land. Omdat wij ons toen zo opstelden, moesten wij blijkbaar gediaboliseerd worden, niet alleen door de meerderheid en de media, maar ook door de andere oppositiepartijen die een enorme groei van de VLD vreesden. De situatie is nu grondig veranderd. Er kwam overleg met zowel de Volksunie als met Agelev en geen van die twee is bereid om de huidige coalitie na verkiezingen eventjes te depanneren. Agalev zag wat er gebeurde met de ecotaksen en zegt nu: de CVP plus SP en daar een beetje groen bij, is geen vernieuwend beleid. De Volksunie zit op dezelfde lijn. We hebben nu een oppositiefront dat niet te koop is om de huidige coalitie verder te zetten.

Is dat de les die u uit uw fouten trekt?

DEWAEL: Fouten? Wat bij de vorige verkiezingen gebeurde, is veeleer een gevolg van ons kiessysteem. Dit is Groot-Brittannië niet. Als Tony Blair na zoveel jaren de meerderheid eindelijk breekt, trekt hij meteen in Downingstreet in, ’s anderendaags stelt hij zijn regering voor en daar zijn ze onmiddellijk aan de slag.

Maar door hetzelfde systeem blijven uw liberale vrienden in Groot-Brittannië wel aan de kant staan.

DEWAEL: Elk kiesstelsel heeft voor- en nadelen. Je kan ook beweren dat bij een meerderheidssysteem 49 procent van de stemmen wordt weggegooid. Wat is het alternatief? Dat zien wij bij ons. Eén partij blijft met wisselende partners veertig jaar onafgebroken aan de macht. Twee mensen van die partij – waar tenslotte 81 procent van dit land niet voor koos – bepalen met wie ze verder regeren.

Maar nu gaat het echt gebeuren? Nu breekt u echt die meerderheid?

DEWAEL: Als het nu niet gebeurt, dan hebben wij ons vergist, dan wil Vlaanderen geen verandering. Ik begrijp dan wel niet waarom er 300.000 mensen op straat komen, waar allemaal die signalen vandaan komen dat het zo niet verder kan.

Waarom komt er nauwelijks iets concreets uit uw gesprekken met andere partijen, zoals het overleg in zaal F of met de Volksunie?

DEWAEL: Wij zijn erin geslaagd samen een aantal wetsvoorstellen in te dienen. Ze werden niet goedgekeurd maar dat heeft te maken met deze regering. Het regeerakkoord zegt dat er geen enkel voorstel mag dat niet bij voorhand is goedgekeurd door de vier partners. Zo maakt ze alle politieke discusie dood. Onze voorstellen gingen niet over fiscaliteit of economie maar over middelen om de democratie te versterken. Zelfs dat willen Dehaene en Tobback niet.

Het samen ondertekenen van enkele wetsvoorstellen kan u toch moeilijk een groot succes noemen?

DEWAEL: Wij wilden alleen aantonen dat er iets mogelijk was over de partijgrenzen heen. De waanzinnige greep van de regering op het parlement belette ons verder te gaan. In dat parlement zitten de braafste lakeien van de CVP en SP die zich zelfs buitenspel lieten zetten door volmachten. Nooit richtte een regering minder uit met volmachten als de ploeg-Dehaene. Ik hoor CVP-fractievoorzitter Paul Tant nog zeggen: de regering krijgt een kanon, ik hoop niet dat ermee op een mug geschoten gaat worden. Zelfs die mug leeft nog altijd. Neem het Vlaams parlement. Dat werkt een regeling uit over de cumul, Dehaene en Tobback halen het dossier dan naar zich toe en zeggen: gij past u braaf aan aan de regeling van de federale kamers. Dat is het dan. Dit parlement maakt geen wetten meer, controleert niks. Ministers antwoorden er niet op interpellaties en geen voorzitter die hen terechtwijst. Met zaal F is tenminste een poging ondernomen om dat immobilisme te doorbreken.

Jaren geleden deden wij voorstellen rond de wet- Lejeune, over de voorwaardelijke invrijheidsstelling en andere problemen rond justitie. Wij hadden geen zaak- Dutroux nodig om te zien wat er misliep. Met die voorstellen is nooit iets gebeurd. Waarom niet? Omdat Dehaene alleen problemen wil oplossen als ze zich aandienen. Nu kwam er een probleem en meteen werd de ganse politieke klasse verantwoordelijk gesteld voor wat er vroeger gebeurde of beter: niet gebeurde. Sorry, maar ik teken niet voor zeven jaar non-beleid van Melchior Wathelet. Het zijn de CVP en de socialisten die dat gedoogd hebben.

Goed, maar intussen krijgt u geen blok bij elkaar om naar de verkiezingen te gaan en daarna iets te forceren. U praat met de VU, flirt met Paul Marchal, maar er komt weinig consistents uit.

DEWAEL: Paul Marchal? Daar hebben wij nooit mee geflirt. Elk nieuw politiek initiatief draagt misschien bij tot een verdere versnippering. Je kan dat betreuren, maar ik wil daar niet denigrerend over doen zoals CVP-voorzitter Marc Van Peel. Nu, wie zegt dat wij een blok willen maken? Wij hebben een programma en wie dat samen met ons wil uitvoeren, is welkom.

Wat als u er weer niet in slaagt de meerderheid te breken?

DEWAEL: Laten we tenminste wachten op de verkiezingen. We weten niet eens wanneer die komen. Wij geloven vast dat we dit keer de meerderheid wel breken; door onze eigen kracht en door het trieste palmares dat deze regering moet voorleggen.

Gaat u weg als het toch mislukt?

DEWAEL: Als een meerderheid in Vlaanderen vindt dat Tobback en Dehaene mogen verderdoen, zet ik inderdaad een stapje terug. Ik ben sinds 1992 fractieleider en breng al zes, zeven jaar dezelfde boodschap. Als Vlaanderen ons verhaal nu niet koopt, ja, dat moet ik wel opzij gaan staan.

Hoe zwaar wegen tien jaar oppositie?

DEWAEL: Dat is lang, maar in Duitsland heeft de SPD al langer moeten wachten, in Groot-Brittannië moest Labour eerst New Labour worden. Waar zit ons probleem? Wij moeten onze ideeën telkens opnieuw uitleggen maar de burger ziet nooit iets gerealiseerd van wat wij voorstellen. Het cynische is dat diezelfde burger er zelf verantwoordelijk voor is dat er niks verandert. Hij zorgt ervoor dat dezelfde meerderheid opnieuw kan regeren. Wij zitten dus in de oppositie en in de machteloosheid. Wij willen geen macht om de macht, maar wel om ons gelijk te halen. Er verandert hier niks en afgezien van de VLD zendt de politieke klasse geen signaal uit dat zij iets zou willen veranderen.

Zij stuurt een signaal uit dat ze slecht betaald wordt en regelt de opslag van ministers en bestendig afgevaardigden.

DEWAEL: Ik ken als burgemeester van Tongeren de positie van lokale verkozenen vrij goed. Je moet niet doen als Tobback, je laten verkiezen voor Europa en ’s anderendaags die baan naar iemand anders doorschuiven. Als je je verkiesbaar stelt, moet je dat mandaat ook willen invullen, je gaat een engagement aan. Goed, Tongeren werkt met een begroting van 1,2 miljard frank en daar komen de ziekenhuizen nog bij. Ik krijg daar zo’n 68.000 frank per maand voor en een schepen verdient iets hoog in de 30.000 frank per maand. Als je verwacht dat wij zeven dagen op zeven dagen in de weer zijn, moet daar iets meer tegenover staan. Mijn stadssecretaris verdient twee en een halve keer zoveel als ik zelf.

Hij is ook meer op het stadhuis dan u.

DEWAEL: Dat is zijn rol en in het weekend zal hij niet gestoord worden. Hij verdwijnt ’s vrijdagavonds en komt ’s maandagmorgens terug. Dat kan ik mij niet permitteren.

Verdubbel die vergoedingen. Krijgt u dan betere burgemeesters en schepenen?

DEWAEL: Wij moeten niet masochistisch doen. Politici hebben belangrijke opdrachten en er wordt veel van hen gevergd. Ik wil niet denken aan de exorbitante bedragen die managers in het bedrijfsleven verdienen, maar als je wil dat mensen presteren, moet je daarvoor betalen. Ik ken geen enkele gedelegeerd-bestuurder die voor 65.000 frank per maand een bedrijf van 1,2 miljard wil leiden en 24 uur op 24 uur wil werken. Dat is net hetzelfde als met de magistratuur. Dat moet een keurkorps zijn, maar wie voelt zich daartoe aangetrokken met de huidige weddes?

Worden vrederechters dan zo slecht betaald?

DEWAEL: Goed, die verdienen behoorlijk hun brood, maar ga eens naar raadsheren kijken, naar parketten. Ik ken veel advocaten die zeggen: ik ben dit stresserend beroep beu, ik zoek een rustige baan in de magistratuur. Op die manier krijg je de beste juristen nooit als magistraat. Voor kwaliteit moet je betalen. Dat is net hetzelfde als met politici.

Moet het veelvoud aan ministers in dit land bijna evenveel verdienen als de Amerikaanse president?

DEWAEL: Ik heb het dus over lokaal verkozenen. Vroeger kwam de burgemeester eens op het gemeentehuis kijken, tekende zijn papieren en was weer weg. Nu vraagt men oneindig veel meer van zo’n man en dat wordt zwaar onderschat.

“De Waalse

socialisten

voeren

constant

een

politiek van

chantage.”

“In het parlement zitten de braafste lakeien van de CVP en de SP.”

“Voor kwaliteit moet je betalen. Dat is ook zo met politici.”

Hubert Van Humbeeck Jos Grobben