Na de brexit weerklinkt de roep om een wervend Europees project. Misschien moeten we even leentjebuur spelen bij het schaamteloze patriottisme van de Verenigde Staten.
In 1976 publiceerde de Italiaanse econoom Carlo M. Cipolla het schotschrift De wetten van de menselijke stupiditeit. In zijn sarcastisch essay formuleerde hij enkele wiskundige formules waarmee de domheid in kaart werd gebracht. Zijn eerste wet – Iedereen onderschat altijd en onvermijdelijk het aantal domme individuen dat in omloop is – werd met de brexit weer pijnlijk bevestigd. Ooit was het Verenigd Koninkrijk een trotse rots, nu is het een politieke puinhoop. Commentatoren putten zich uit in verklaringen, terwijl het redelijk eenvoudig is: de stupiditeit heeft gewonnen. En daar heeft de bevolking schuld aan. Wie zijn democratisch recht wil gebruiken, heeft ook de plicht zich terdege te informeren, en kritisch om te gaan met misleidende populisten en schreeuwerige tabloids. Zeker, er loopt heel wat spaak in het eengemaakte Europa, maar al te vaak vergeten we dat de EU ons continent al jaren van vrede voorziet, een schaars goed dat we te weinig koesteren.
Het zal toeval zijn, maar deze week kwam het vervolg op Independence Day in de zalen. Ter voorbereiding toonden enkele cinema’s het origineel uit 1996 waarin kwaadaardige aliens onze planeet bedreigen. Het is een schaamteloos patriottistische prent, waarin de Verenigde Staten het voortouw nemen in de strijd tegen technisch superieure wezens. Zodra een gemeenschappelijke vijand is gevonden, is de wereld in een mum van tijd verenigd en slaagt de president er in z’n uppie in om de intergalactische oorlog te beslechten. Hoe pompeus ook, de film etaleert de Amerikaanse waarden. Burgers stellen zich uitermate kritisch op tegen het centralistische gezag, en hoewel individualisme er hoogtij viert, zijn Amerikanen blijkbaar bereid hun leven te offeren voor hun vaderland.
Bijna elke actiefilm uit de Hollywoodfabriek propageert de Amerikaanse superioriteit. Het zijn cultuurproducten waar geen Europees equivalent voor bestaat. Wij grinniken bij de adoratie van de Stars and Stripes. Meer dan een vakkundig in stand gehouden mythe is het niet, maar je kunt er niet omheen dat dergelijke simplificatie werkt. De VS bestaan kloek tweehonderd jaar. Wat begon als een bont allegaartje staten dat tussendoor ook nog eens een gruwelijke burgeroorlog uitvocht, presenteert zich tegenwoordig als een zelfbewuste wereldmacht.
Na de brexit moet de EU zich herdenken. De blauwe sterrenvlag moet weer een symbool van vrede en samenhorigheid worden. Alleen wordt dat moeilijk als elke natiestaat zich kleinzielig vastklampt aan grenzen die allang verdampt zijn.
Roderik Six
Wie zijn democratisch recht wil gebruiken, heeft ook de plicht zich terdege te informeren.
