Overtuigd katholiek, conservatief, pro islam maar contra massamigratie: topadvocaat en intellectueel Fernand Keuleneer is een originele dwarsdenker. Een gesprek over Theo Francken (‘geen visie’), de nieuwkomersverklaring (‘larie en apekool’) en de maagdelijke geboorte (‘Alles kan. Donald Trump is zelfs president van de VS geworden’).
Nee, Fernand Keuleneer was niet mild toen hij eind vorig jaar zijn licht liet schijnen op de #IkSteunTheo-campagne van de N-VA. Dat was ’tentoongespreide domheid’, schreef de advocaat. Of ook: ‘volksverlakkerij’.
Dat uitgerekend hij zo fel tekeerging, wekt misschien verbazing. Keuleneer is een katholiek, een conservatieve intellectueel. Hij staat ook nergens te boek als een PVDA-advocaat. Net zoals staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken is hij een uitgesproken tegenstander van ongecontroleerde migratie. Niet fundamenteel verschillend van de N-VA is ook zijn opvatting dat politici, niet rechters, het laatste woord moeten krijgen in dossiers als dat rond het humanitaire visum voor een Syrisch gezin.
Al meer dan twintig jaar slaat Keuleneer op datzelfde nageltje. Door ‘een wildgroei’ van grondrechten, geformuleerd in dwingende internationale verdragen als het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM), wordt onze rechtspraak meer en meer gepolitiseerd, oppert hij. De drukbecommentarieerde zaak waarin Francken het gezin uit Aleppo het visum weigerde toe te kennen, is daar een goed voorbeeld van. Volgens de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (RVV) hield die weigering mogelijk een schending in van artikel 3 van het EVRM. Daarin staat dat ‘niemand’ onderworpen mag worden aan ‘folteringen of onmenselijke of vernederende behandelingen’. Maar wat is een onmenselijke of vernederende behandeling?
FERNAND KEULENEER: Zulke rechten worden in de regel bijzonder vaag geformuleerd. Een rechter kan ze dus, zoals in de zaak rond het Syrische gezin, in alle mogelijke richtingen interpreteren. Sterker nog: vanwege die vaagheid is hij zelfs gedwongen om te interpreteren – en dus: een politieke beslissing te nemen. Combineer dat met de wildgroei aan grondrechten, en je geeft de ultieme beslissingsmacht steeds meer aan een hooggerechtshof in Straatsburg of Luxemburg.
Moeten we dat erg vinden?
KEULENEER: Ik vind dat een kwalijke evolutie, ja. Om maar één bezwaar te noemen: zo’n hof staat helemaal bovenaan de juridische hiërarchie en bestaat uit een kleine, niet-verkozen groep individuen. Dat strookt natuurlijk niet met onze klassieke – in mijn ogen juiste – opvatting van de democratie: wij organiseren verkiezingen, er wordt een parlement samengesteld, en dat parlement maakt of verandert onze wetten. Vandaag kun je je de vraag stellen waarom we dat hele circus van parlementairen nog nodig hebben. Hun wetten worden meer en meer overruled door supranationaal of internationaal recht. Dan kunnen ze in de vele parlementen die ons land rijk is net zo goed de vogeltjesdans doen.
Is dat niet ongeveer het punt dat de N-VA en Theo Francken in de zaak rond het Syrische gezin wilden maken?
KEULENEER:(met priemende blik) U mag die lui echt niet overschatten. Uit Franckens optreden is duidelijk gebleken dat hij de juridische spelregels niet goed begrijpt of ze willens en wetens aan zijn laars heeft gelapt, wat in een rechtsstaat niet kan.
Om te beginnen heeft de RVV dat visum aan het Syrische gezin toegekend nadat Franckens diensten (de Dienst Vreemdelingenzaken, nvdr.) drie keer niet waren ingegaan op de vraag om hun weigering te motiveren. Dat visum is dus in de eerste plaats toegekend vanwege – al dan niet doelbewuste – obstructie.
Bovendien is de zaak ingewikkelder dan Francken ze voorstelde. De rechter die namens de RVV beslist heeft, hield rekening met het EVRM. Rechters móéten dat doen, dat zijn nu eenmaal de spelregels – je speelt ook geen schaak met damschijven. Bovendien leek onzen Theo niet te weten dat de Raad van State in 2013, als Belgische cassatierechter, het bewuste artikel 3 net dezelfde interpretatie had gegeven. Daarmee zeg ik niet dat ik het met die interpretatie eens ben, maar wél dat Francken niet eens het begin van een juridische strategie had die zo’n interpretatie zou kunnen vermijden.
Zou het kunnen dat in deze zaak in de eerste plaats de perceptie van Francken – als moedige strijder tegen migratie – van tel was?
KEULENEER:(blaast) Misschien. Maar met zijn optreden heeft hij die strijd vooral om zeep geholpen. Nogmaals: ik heb niets gezien dat nog maar in de verte leek op een coherente strategie.
Over coherentie gesproken: in 2015 toonde Francken zich nog trots dat hij 244 Syrische christenen wél een humanitair visum had verleend. Bestaat daar een zinnige uitleg voor?
KEULENEER: Het verschil zit vooral in de context. De operatie met die Syrische christenen voltrok zich in een tijd dat overal onthoofdingsvideo’s opdoken – een verschijnsel dat merkwaardig genoeg plots compleet verdwenen is, wat erop zou kunnen wijzen dat, na Angela Merkel, ook de IS tegenwoordig op de N-VA-lijn zit. (grijnst) Vanwege die video’s is er vanuit een bepaalde hoek (de katholieke vereniging Focolare, nvdr.) druk op de regering uitgeoefend om iets te doen voor die christenen.
De N-VA voerde naar aanleiding van de visumrel campagne tegen ‘wereldvreemde rechters’. Critici maakten meteen de vergelijking met de nationaal-socialisten in de jaren dertig.
KEULENEER: Ach. Ik zou zulke vergelijkingen niet te snel bovenhalen. Maar gezond is het natuurlijk niet. De N-VA wil de mensen duidelijk opjutten. Daarin schuilt absoluut een gevaar. Als toppolitici roepen dat rechters wereldvreemd zijn, moet je niet schrikken als de gewone man zijn vertrouwen in justitie verliest en daarnaar handelt.
Wat mij ook bijzonder stoort aan de N-VA-campagne: er komt geen politiek standpunt in naar voren. De partij had ervoor kunnen kiezen om aan de burger uit te leggen waaróm het geen goed idee is om rechters in zaken als deze het laatste woord te geven. In plaats daarvan heeft ze voor de primitieve aanpak gekozen. Mensen kwaad maken. Verdeeldheid zaaien.
Met welk doel, denkt u?
KEULENEER: Ik krijg soms de indruk dat ‘men’ hier een burgeroorlog wil organiseren. En het is wel duidelijk wie de vijand moet zijn: de islam.
Theo Francken is ook de geestelijke vader van de nieuwkomersverklaring. Daarin kun je een poging zien om zo’n burgeroorlog net te vermijden, en de integratie van moslims zo vlot mogelijk te laten verlopen.
KEULENEER:(schudt het hoofd) De nieuwkomersverklaring is pure onzin. Daar staan dingen in die ik, geboren en getogen in dit land, nooit zou ondertekenen. Dat twee mannen met elkaar kunnen trouwen en kinderen mogen grootbrengen, vind ik bijvoorbeeld helemaal geen fundamentele waarde in onze samenleving. Volgens die verklaring zou een nieuwkomer ook niet mogen deelnemen aan een manifestatie tegen de invoering van het gelijkgeslachtelijke huwelijk. Dat is natuurlijk larie en apekool. Die tekst is opgesteld vanuit een hemeltergend gevoel van morele en culturele superioriteit.
(wijst naar een print van de verklaring) Dit document hier, dat is toch gewoon onze links-liberale sharia? En bovendien abominabel slecht geschreven. Ik zou zo’n tekst zelfs niet aanvaarden van een stagiair.
Etienne Vermeersch heeft hem mee opgesteld.
KEULENEER: Ik heb dat al horen ontkennen. Volgens mijn bronnen is die verklaring door het kabinet-Francken of de administratie geschreven, en is ze naar Vermeersch gestuurd ter commentaar. Hij zou dus niet de pen hebben gevoerd. Eerlijk gezegd: het tegenovergestelde zou me verbazen. Etienne Vermeersch is geen belabberde stilist.
Waarom maakt u eigenlijk bezwaar tegen de passage over het homohuwelijk?
KEULENEER: Onder meer tegen die passage – ook tegen andere. Dat heeft alles te maken met het belang dat ik hecht aan instituties. In het Westen begrijpen we blijkbaar niet meer dat bepaalde instellingen een finaliteit hebben binnen een structuur. Men gaat er vandaag van uit dat het huwelijk er is om twee mensen die elkaar graag zien te verbinden. Maar de ware finaliteit van het huwelijk is: mensen een stabiele omgeving bieden, met het oog op procreatie en opvoeding. Het is er dus om het voortbestaan van de samenleving te vrijwaren. Daarnaast is er geen enkele reden te bedenken waarom twee mensen die elkaar graag zien zouden moeten trouwen. Dat geldt evenzeer voor hetero’s als voor homo’s.
U verzet zich ook tegen homoadoptie.
KEULENEER: Blijkbaar vinden wij vandaag dat er zoiets bestaat als een recht op kinderen. Ik ben het daar niet mee eens. Ik vind het trouwens ook niet wenselijk dat twee mannen via draagmoederschap een kind zouden krijgen.
Waarom?
KEULENEER: Omdat draagmoederschap de fundamentele afstammingsregels, de basis van de continuïteit van een samenleving, wijzigt. En omdat dat nadelig is voor het kind. Voor de biologische moeder lijkt het mij ook allerminst vanzelfsprekend. Ik hoor dat de CD&V er geen bezwaar tegen heeft, zolang die moeder er niet voor betaald wordt. Dat is natuurlijk al te gek. Een flinke verloning is wel het minste dat die bereidwillige vrouw uit Griekenland of Oekraïne ervoor in de plaats zou mogen krijgen.
Het is u allicht niet ontgaan dat een zelfverklaarde conservatief als Bart De Wever op ethisch vlak tegenwoordig vaak progressief uit de hoek komt.
KEULENEER: Ja, en het is natuurlijk klaar en duidelijk waarom hij dat doet. Dat kadert allemaal in de strijd tegen de islam. Moslims zijn tegen homoadoptie? Dan is de N-VA voor. Moslims willen onverdoofd slachten? De N-VA is tegen. (diepe zucht) Dat is het niveau van dom rechts in dit land. Ik zie trouwens niet veel ánder rechts, tegenwoordig.
Waarom zou de N-VA zich zo fel tegen die islam willen profileren?
KEULENEER: De concurrentie van het Vlaams Belang, zeker? Met anti-islamisme scoor je vandaag gemakkelijk. Dat zie je in heel het Westen.
U hebt geen probleem met de islam?
KEULENEER: Ik heb weleens – wat simplificerend – gezegd dat ik pro islam ben en contra migratie. Dat voortdurende inbeuken op de islam vind ik onjuist, kwalijk en onverstandig. Je reduceert moslims zo tot hun geloof, en bijgevolg verstérk je dat geloof nog.
Het is natuurlijk bijzonder naïef om, zoals veel links-liberalen, te geloven dat migranten uit een totaal andere cultuur als bij toverslag het licht zien, en begeesterd worden door wat ik ‘de sharia van het liberalisme’ noem. Dat zal alvast op korte termijn niet gebeuren, en daarom ben ik tegen massamigratie. Ze verhoogt het risico op een escalatie van het conflict. Je mag dat risico, zoals veel links-liberalen doen, niet onder de mat vegen. Maar je mag het evenmin, zoals de rechterzijde vaak doet, nog groter maken door de problemen uit te vergroten, of door er te zoeken waar er geen zijn.
U bent niet tegen de boerkini?
KEULENEER: Ik kan me voorstellen dat er in zwembaden een probleem met de hygiëne kan zijn – ik ben zelf al eens uit een zwembad gehaald omdat ik een lange zwembroek droeg. Maar op een strand? Wat kan daar in godsnaam het probleem zijn?
En onverdoofd slachten?
KEULENEER: Die hele polemiek is toch flauwekul? Ik ben niet ongevoelig voor dierenleed, maar weet u wel zeker of een schaap dat oordeelkundig onverdoofd geslacht wordt méér lijdt dan een schaap dat in een slachthuis aan zijn einde komt? Ik heb me door experts laten vertellen dat er geen enkel verschil is.
Voelt u zich als katholieke conservatief nog vertegenwoordigd door een politieke partij?
KEULENEER: Het is niet zo dat ik partijloos ben omdat ik me niet vertegenwoordigd voel. Als ik zo gepassioneerd zou zijn door de partijpolitiek, zou ik wel ergens een onderkomen gevonden hebben. Maar ik analyseer liever vanaf een afstand.
Uw voormalige vennoot Matthias Storme heeft de stap naar de N-VA gezet.
KEULENEER: Iedereen is verantwoordelijk voor zijn eigen stommiteiten. (lacht) Tegenwoordig heb ik vrij veel meningsverschillen met Matthias. Over de islam. Of over identiteit en migratie.
En over zijn werk als bestuurder bij Unia, het gelijkekansencentrum?
KEULENEER: Wat hij doet als lid van de raad van bestuur is grotendeels irrelevant. Net zoals Unia zelf: als het aan mij lag, was dat centrum al afgeschaft. Worden er wetten overtreden, dan is het parket er om te vervolgen en de rechter om te oordelen. Er is absoluut geen behoefte aan een extra waakhond. Het lijkt me zinvoller om ervoor te zorgen dat iemand die met racisme in aanraking komt, makkelijker naar de politie kan stappen.
Wat vindt u van het voorstel van Peter De Roover, federaal fractieleider van de N-VA, om de vrijheid van meningsuiting in te perken voor radicale moslims?
KEULENEER: Het juridische apparaat volstaat ruimschoots om terrorisme en geweld aan te pakken. Deelnemen aan buitenlandse strijdmachten? Kun je bestraffen. Oproepen tot misdrijven? Kun je bestraffen. Werven voor vreemde strijdmachten? Kun je bestraffen. Ik zie niet in waarom je een nieuwe wet nodig hebt die de vrijheid van meningsuiting inperkt.
Bovendien: wat is dat, een radicale moslim? Op dit moment gaat het gerucht dat de Verenigde Staten de Moslimbroederschap op de lijst van terroristische organisaties wil zetten. Stel: ze doen dat, en ik zeg dat de Moslimbroeders géén terroristische organisatie is. Ben ik dan vrij om dat te zeggen omdat ik geen radicale moslim ben? Of mag ik het niet zeggen omdat ik er dan misschien wél een ben? En wie moet dan wat bewijzen? Ik denk dat Peter De Roover er weer eens naast zit.
Om in dezelfde sfeer te blijven: was het een goede beslissing van De Standaard om de column van Dyab Abou Jahjah stop te zetten?
KEULENEER:De redactie van De Standaard mag zelf kiezen wie voor haar krant mag schrijven. Als hoofdredacteur zou ik Abou Jahjah al veel eerder bedankt hebben, omdat hij niet kan schrijven. Ik heb wel persoonlijke sympathie voor hem, sinds we in een debat eens een coalitie hebben gevormd tegen filosoof Maarten Boudry. We hebben ons die avond goed geamuseerd. Op het einde zei Abou Jahjah dat door mijn verhaal zijn respect voor het Vlaamse intellectuele niveau gestegen was. Dat wil natuurlijk nog niet zeggen dat ik het met hem eens ben.
Wat hij gezegd heeft over de recente aanslag in Jeruzalem – dat de Palestijnen zich met alle nodige middelen tegen hun bezetter mogen verzetten – vindt u niet onwelvoeglijk?
KEULENEER:Hoe ‘vrijer’ de meningsuiting wordt naar de vorm, denk aan ‘Je suis Charlie’, hoe beperkender ze wordt naar de inhoud. Ik betreur beide evoluties. De mening van Abou Jahjah mag best publiek verwoord worden, op een fatsoenlijke wijze. Maar burgers hebben niet zomaar het recht om militairen uit te schakelen, en je hebt evenmin zomaar het recht om in bezet gebied in het rond te schieten.
Zijn de debatten vandaag niet te ruw?
KEULENEER:Ik merk veel geschreeuw, getoeter en gekwaak, maar weinig debat. Het is niet sinds gisteren dat ik mensen erop wijs dat ze valse verhaaltjes delen, terwijl die gemakkelijk te controleren zijn. Ze lezen zulke verhalen graag omdat ze hen opwinden en bevestigen in hun angsten of frustraties. Dat is geen informatie, maar agitatie. Een pepmiddel.
Wat kunnen we daartegen doen?
KEULENEER:Je moet daar – figuurlijk dan – op schieten. Anders laat je heel het veld open aan de roepers, of erger: de agitatoren. Het is een goede zaak dat je op Knack.be niet meer op artikels kunt reageren. Ik heb liever dat die mensen naar de kerk komen. (lacht)
Wat vindt u als goed christenmens van paus Franciscus?
KEULENEER:Goed christenmens? We zijn allemaal in de eerste plaats zondaars. Ik heb uiteraard veel respect voor de paus, maar hij is mijn type niet. Hij praat te veel, en er zit niet altijd een lijn in wat hij zegt. Als een paus al praat, moet hij zijn woorden zorgvuldig wikken en wegen.
Is Franciscus te progressief?
KEULENEER:Ik betwist dat hij progressief is. U moet eens nalezen wat hij over gender zegt: dat is allesbehalve progressief. En had Benedictus XVI evenveel gesproken over de duivel als Franciscus: je zou nogal wat gehoord hebben.
Het is natuurlijk bewonderenswaardig dat hij dankzij zijn innemende karakter overal mee wegkomt. Maar ik mis vaak coherentie en structuur. Je kunt heel gemakkelijk verschillende richtingen uit met wat hij zegt en schrijft.
Waar hebt u het precies moeilijk mee?
KEULENEER: Ik verwijt de postconciliaire Kerk dat ze het kerkelijk recht opzijschuift ten voordele van het pastorale, de barmhartigheid. Dat steekt met Franciscus ook weer fel de kop op. De gelovigen aan de kerkelijke leer en het kerkelijk recht houden: dat is de eerste taak van de Kerk. Wie de voorschriften en de regels overtreedt, moet eerst gecorrigeerd en in sommige gevallen gesanctioneerd worden. Pas daarna is er plaats voor barmhartigheid.
Is barmhartigheid niet het fundament van Christus’ leer?
KEULENEER: Barmhartigheid is zeer belangrijk, maar het is iets voor achteraf. Ik zie op dit ogenblik opnieuw de tendens om de regels minder belangrijk te vinden. Dat is de oorzaak van veel onheil. Recht moet toegepast worden, anders bestaat het niet. En de leer is niet oneindig flexibel.
Zou u die opinie willen kruiden met een voorbeeld?
KEULENEER: Er zijn bijvoorbeeld mensen die denken dat ze het recht hebben om een tweede keer te trouwen voor de kerk, zonder dat hun eerste huwelijk nietig is verklaard. Dat is eigenaardig. Ik vind: je kunt alle begrip hebben voor individuele omstandigheden, maar als je niet voldoet aan de voorschriften, moet je toch niet de wereld op zijn kop zetten en eisen dat de voorschriften aangepast worden? Die opvatting verliest dus weer aan populariteit. En dat wordt op dit ogenblik versterkt en aangemoedigd door Rome. De Kerk moet zich conformeren aan de samenleving. Zo dreigt ze te worden uitgeschakeld als oord van afstand, en zelfs als oord van verzet tegen de liberale sharia.
Wat is de Kerk voor u?
KEULENEER: Een bovennatuurlijke, door Christus gestichte instelling die de gelovige met Hem verbindt: wie in de kerk zit maar dat niet gelooft, neemt deel aan een clowneske vertoning. Deel uitmaken van de Kerk is zo niet noodzakelijk, dan toch nuttig voor het eeuwige leven.
Had u het meer voor aartsbisschop Andre Léonard dan voor zijn voorganger Godfried Danneels? Léonard wilde terug naar een kleinere maar strijdbaardere geloofsgemeenschap.
KEULENEER: Dat is een kwestie van perceptie. Léonard en Danneels zijn totaal verschillende persoonlijkheden met een totaal verschillende achtergrond. Léonard is een filosoof, een Hegel-expert. Ik had en heb geen voorkeur.
U kent Danneels goed: u was zijn advocaat tijdens Operatie Kelk, het onderzoek door het parket naar zedenfeiten binnen de Kerk. Hoe is dat blijven hangen?
KEULENEER: In 2010 heeft hij een flinke knauw gekregen. De zogenoemde ‘Danneels-tapes’ in De Standaard, met die in het rood aangeduide passages als leeswijzer: dat was ongehoord.
Is de Kerk doortastend genoeg geweest tegen het seksuele misbruik in haar schoot?
KEULENEER: Er zijn waarschijnlijk wel ooit en ergens individuele fouten gemaakt door de kerkleiding. Maar er was geen politiek om dat misbruik – vaak regelrecht crimineel, laat daarover geen twijfel bestaan – onder de mat te vegen. Tot nu toe deelt het gerecht die mening, en dat is niet omdat ze mij zo sympathiek vinden. In de burgerlijke zaken, die we tot en met beroep hebben gewonnen, is nooit schuldig verzuim aangetoond.
U vindt dit misschien een onnozele vraag, maar is het niet vreemd dat een rationeel man als uzelf gelooft?
KEULENEER: Rationaliteit wordt in onze maatschappij nogal vaak verengd tot wat waarneembaar en meetbaar is. Is het niet irrationeel te denken dat de rationaliteit zich daartoe beperkt?
Gelooft u het verhaal van de onbevlekte ontvangenis?
KEULENEER: Daarover bestaat een misverstand. De onbevlekte ontvangenis betekent dat Maria als enige mens zonder erfzonde is geboren. De maagdelijke geboorte: dat is nog iets anders. Maar ook dat kan. (lacht) Als Donald Trump al president van Amerika kan worden…
Door JEROEN DE PRETER en SIMON DEMEULEMEESTER, foto’s DIETER TELEMANS
‘Moslims zijn tegen homoadoptie? Dan is de N-VA voor. Moslims willen onverdoofd slachten? De N-VA is tegen. Dat is het niveau van dom rechts in dit land.’
‘De nieuwkomersverklaring, dat is onze links-liberale sharia.’
