Ze worden zeldzaam, zinnen die tegelijk de woorden ‘voorkomend’, ‘vriendelijk’ en ‘N-VA’er’ bevatten. Behalve dan om minister-president Geert Bourgeois voor te stellen, een heer van stand maar ook van principes. ‘Ik weet dat mijn lijn niet meer die is van de N-VA vandaag. Maar ik blijf bij mijn principes.’
Tijdens een korte onderbreking van het interview schuift woordvoerder Ben Muylaert ons een nota toe. ‘Onze realisaties’, zegt hij. ‘We willen er niet mee uitpakken, maar misschien kunnen jullie er wel iets mee doen.’ Toegegeven, het is een uitvoerige lijst. Sommige beslissingen van de Vlaamse regering werden natuurlijk lang en breed uitgesmeerd in de media en zijn overbekend, zoals de onderwijshervorming, van andere hadden zelfs twee professionele Wetstraat-watchers eigenlijk niet gehoord. De ‘strategische transformatiesteun’ van meer dan 100 miljoen euro, om maar iets te noemen, was ons geheel ontgaan.
Geert Bourgeois: In alle bescheidenheid, ik denk dat deze Vlaamse regering de belangrijkste hervormingsregering is die Vlaanderen ooit heeft gehad. In minder dan drie jaar tijd hebben we al ontzettend veel hervormd. Onze Vlaamse taxshift is geen shift, maar een echte belastingverlaging: we hebben de schenkingsrechten verlaagd. Er is natuurlijk de onderwijshervorming…
We twijfelen niet dat u hard werkt, maar…
Bourgeois:(gaat onverstoorbaar door) We hebben onze overheid afgeslankt: 4000 ambtenaren minder tegen 2019. Er was een historische aanpassing van de kinderbijslag, waarbij elk kind 160 euro krijgt.
Gaat uw regering ook werkelijk de kinderarmoede halveren, zoals minister van Armoedebestrijding Liesbeth Homans (N-VA) beloofde?
Bourgeois: Op het vlak van armoede hoort Vlaanderen nu al bij de besten van Europa, maar dat wordt nooit gezegd. De KU Leuven heeft uitgerekend dat door de hervorming van de kinderbijslag de armoede met 1 procentpunt zal dalen. Dat betekent 10 procent minder armen.
Dat is nog altijd geen halvering.
Bourgeois: Het blijft een prima resultaat voor een hervorming van de kinderbijslag, een systeem dat niet eens bedoeld is om de armoede te bestrijden, maar om de kosten van de opvoeding te helpen dekken. De hervorming van de kinderbijslag was een belangrijk project van deze centrumrechtse Vlaamse regering. Die is vervolgens copy-paste overgenomen door het gauchistische Wallonië. Net zoals Wallonië de Vlaamse aanpak van het verdoofd slachten integraal heeft gekopieerd. Zo slecht zal het dus allemaal niet zijn.
U voert in Vlaanderen eigenlijk een links in plaats van een centrumrechts beleid?
Bourgeois: Zo zou ik het niet uitdrukken. (lacht) Maar deze regering kiest ook voor meer groen. We hebben niet alleen beslist om meer dan 12.000 hectare zonevreemde bossen te beschermen, we dringen ook de verlinting van Vlaanderen terug. Weet u dat er elke dag opnieuw nog zes hectare open ruimte worden volgebouwd? Dat zullen we tegen 2025 terugdringen tot drie hectare, en in 2040 wordt dat nul.
Ik reken er ook op dat het nieuwe energieplan van minister Bart Tommelein (Open VLD) ons écht zal toelaten om een tandje bij te steken qua hernieuwbare energie. In Duitsland zal er een offshorewindpark worden gebouwd met núl euro subsidie. Geen cent. Als ik zie wat in Duitsland maar ook in Nederland kan, denk ik dat we ook de reeds toegestane concessies moeten heronderhandelen. Vooral omdat er veel voordelen zijn aan windenergie op zee. De federale regering zou beter ook een tweede zone voor windmolens op zee aanleggen.
Hoe komt het dat Vlaanderen veel meer gedaan krijgt dan de regering-Michel? Het zijn dezelfde coalitiepartijen aangevuld met de MR, maar het is niet die partij die voor stokebrand speelt.
Bourgeois: Dat er federaal meer problemen zijn dan in Vlaanderen zie ik natuurlijk ook. Men gaat het begrotingsevenwicht uitstellen naar 2019. Kijk, met dat ene jaar uitstel kan ik nog leven, maar ik verwacht wel dat er serieuze hervormingen komen: de vennootschapsbelasting, een verdere verlaging van de loonlasten, een flexibilisering van de arbeidsregels voor e-commerce. Dat de federale overheid haar begroting niet op orde krijgt, heeft trouwens ook grote gevolgen voor Vlaanderen.
Hoezo?
Bourgeois: Europa staat een jaarlijks begrotingstekort van 3 procent toe. De federale overheid soupeert die marge bijna helemaal op, terwijl ze eigenlijk bedoeld is voor investeringen. Dat heeft als gevolg dat we van Europa de kosten van de Oosterweelverbinding – 3,5 miljard euro – meteen in de Vlaamse begroting moeten inschrijven. Elk weldenkend mens ziet dat zoiets onhoudbaar is. Gezinnen kunnen een huis op twintig jaar afbetalen, maar overheden moeten investeringen tijdens de constructiefase helemaal afschrijven. In het jongste overlegcomité met de andere regeringen in België heb ik er daarom nogmaals op gehamerd dat we eensgezind naar Europa trekken voor de verruiming van de investeringsclausule. Ik ben misschien wel de allereerste in dit land geweest die storm heeft gelopen tegen de Europese boekhoudregels.
De prestaties van u en de Vlaamse regering blijven meestal onder de radar. De ruziënde federale regering eist alle aandacht op.
Bourgeois: De geringe aandacht voor de prestaties van de Vlaamse regering frustreert mij wel, ja. De Vlaamse regering wordt ondergewaardeerd. De Vlaamse begroting was wél op orde, maar dat is blijkbaar geen nieuws. Wemoeten dus niet alleen goed zijn, maar ook tonen hoe goed we wel zijn. Ik parafraseer een zin uit de rechtsleer: ‘Justice not onlyshould be done but should also be seen to be done.’ Dat geldt voor het hele beleid. De Vlaamse regering kent, misschien helaas voor mijn en voor haar populariteit, te weinig conflict. Ik heb het gevoel dat de aandacht van de media bijna uitsluitend naar accidenten gaat. Als wij ruzie zouden maken, dan staat de pers ook hier in drommen op het Martelarenplein om mij te komen interviewen. Helaas, wij houden ons allemaal netjes aan het regeerakkoord.
U maakte naam omdat u zich, als enige politicus, tégen de aanwezigheid van politici in spelprogramma’s uitsprak. Vandaag rolt partijvoorzitter Bart De Wever in bloot bovenlijf in de sneeuw ter voorbereiding van de marathon van Antwerpen, met een persfotograaf erbij.
Bourgeois:(lacht) Ik weet dat mijn lijn niet meer die van de N-VA van vandaag is. Maar ik blijf bij mijn principes.
Vandaar ook dat u álle regeringspartijen – ook de N-VA – opriep om te stoppen met de ruzies en de verwijten? Het was nog erger dan de paars-groene opendebatcultuur waar u destijds al zo’n hekel aan had.
Bourgeois: Het was nodig. Daarom ben ik ook blij dat de partijvoorzitters van CD&V en N-VA elkaar weer gevonden hebben. Natuurlijk zullen er in onze coalitieregeringen altijd interne discussies zijn, maar de voorbije weken waren echt niet oorbaar. En dat geldt voor alle partijen.
Minister Homans laat weinig kansen liggen om olie op het vuur te gieten.
Bourgeois: Ik heb het over discussies binnen de regering. Debatten in het parlement zijn iets anders.
Uw coalitiepartners waren ontevreden over haar voortvarendheid in de aanpak van de Diyanet-moskee in Beringen.
Bourgeois: De commotie ging alleen over de communicatie van de minister. Toen ik minister van Integratie was, heb ik ook de erkenning laten intrekken van twee Diyanet-moskeeën, maar die beslissing is tegen mijn wil in de media geraakt. Ik had mijn kabinetschef laten bellen naar de betrokken burgemeester toen de procedure werd opgestart, en een journalist van Het Laatste Nieuws kwam dat te weten.
U pakte er niet zo mee uit als Homans.
Bourgeois: Ik deed het inderdaad anders. Zij is meteen naar de pers gestapt met haar voornemen. Dat is haar keuze.
Had u met haar dossier in handen ook besloten de erkenning in te trekken van de moskee in Beringen?
Bourgeois: Jazeker. Een moskee mag niet actief bijdragen aan een split in de Turkse gemeenschap en in de Vlaamse samenleving. Toen ik dat zei in de parlementscommissie heeft iedereen ons trouwens gesteund, Groen en SP.A inbegrepen. Moskeeën moeten bijdragen aan de integratie. Ik hoeft er toch geen tekening bij te maken dat iemand die voor drie jaar naar hier komt, alleen Turks spreekt en betaald wordt door de AKP, hoogstwaarschijnlijk niet iemand is die actief bijdraagt aan de integratie? Dat zijn overheidsambtenaren van Turkije.
Ik ben ook erg ontgoocheld in de Moslimexecutieve en haar reactie op het akkoord dat minister van Dierenwelzijn Ben Weyts (N-VA) heeft bereikt over het verbod op onverdoofd slachten. De Moslimexecutieve wil daar niet van weten, maar jonge, in Vlaanderen opgegroeide imams zoals Khalid Benhaddou, Brahim Laytouss en Nordine Taouil laten een modern geluid horen. In de Parijse voedingsbeurs Sial wordt volop halal vlees verkocht van dieren die ‘omkeerbaar’ verdoofd zijn geslacht. Geen enkele moslim ter wereld heeft daar problemen mee.
De Moslimexecutieve is een federaal orgaan. Is dit een pleidooi voor een Vlaamse Moslimexecutieve?
Bourgeois: Het hoeft geen nieuwe executieve te zijn – ik vind dat een afschuwelijk woord – maar we hebben een betere overlegvorm nodig om met de moslims tot een betere verstandhouding te komen. Ik krijg zelfs signalen van imams dat we een overleg- of contactorgaan moeten hebben op Vlaams niveau. Er zijn imams die vooruit willen. Vorig jaar hield ik een toespraak in een moskee in Kortrijk waarin ik homoseksualiteit expliciet ter sprake bracht. De imam antwoordde dat de aanvaarding van homoseksualiteit bij hen bijzonder gevoelig ligt, maar dat zij aanvaarden dat ze in onze Vlaamse samenleving leven en daarvoor respect moeten opbrengen. Die imam is dus Vlaams burger én moslim. Dat zijn goede tekenen.
In de jaren negentig was er in Vlaanderen nog geen politieke meerderheid voor het homohuwelijk. Nu lijkt het soms alsof homo-emancipatie al een verworvenheid is sinds de Franse Revolutie.
Bourgeois: Sommige nieuwkomers moeten inderdaad in één of twee generaties de sprong maken waar wij veel langer over hebben gedaan. Een voorbeeld: ik sprak een tijd geleden voor Genkse moslims. De mannen zaten rechts, de vrouwen – met hoofddoek – links en zeiden niets, ze dronken alleen muntthee. Maar inderdaad, nog niet zo heel lang geleden was het in Vlaamse kerken niet anders. Nieuwkomers moeten een enorme sprong maken in heel korte tijd.
Maar ze móéten hem wel maken?
Bourgeois: Ja. Integratie moet een topprioriteit zijn. Na de wereldvrede is dat mijn grootste bekommernis. Tegen nieuwkomers zeg ik altijd: ‘Jullie zijn hier welkom, wij erkennen en subsidiëren zelfs jullie levensbeschouwingen, maar jullie moeten binnen de contouren van de Vlaamse samenleving blijven. Namelijk: in Vlaanderen is er een gedeelde Vlaamse, publieke cultuur, met Nederlands als onze publieke taal en een pluralistische, democratische samenleving die gebaseerd is op de waarden van de verlichting.’ Wij respecteren hun private cultuur, maar zij moeten ook deelnemen aan de publieke cultuur. Ik besef ook wel dat zoiets best lastig is.
Ze blijven gehecht aan eigen land en voelen zich als nieuwkomers niet evenwaardig behandeld. Dat is een gevaarlijke tweespalt aan het worden.
Bourgeois: We hebben allemaal de resultaten van het Turks referendum bij ons gezien. Het feit dat een aantal van die mensen zich nog altijd tweederangsburgers voelen, is een bijzonder signaal waarmee we rekening moeten houden. We moeten ons afvragen of we geen tandje moeten bijsteken.
Wat bedoelt u daarmee?
Bourgeois: Integratie is een wederkerig verhaal. Het is zij én wij. Wij moeten van onze kant ook meer inspanningen leveren. Het is geen verwijt, maar zelfs een cultuurhuis als De Roma in hartje Borgerhout, waar de helft van de inwoners van vreemde origine is, slaagt er niet in om die mensen te bereiken. Gemeenten en OCMW’s hebben een taak om nieuwkomers beter te begeleiden zodat na de inburgeringscursus niet meteen al het contact wordt verbroken. Ook het bedrijfsleven – laat dit opnieuw een oproep zijn – moet meewerken aan de integratie van nieuwkomers, en het verenigingsleven moet evengoed zijn deel doen. Dat zeg ik ook als ik voor de Chiro of de scouts ga spreken.
Weet u, ik ben een kind van de democratisering van het onderwijs. Het was een onderwijzer of een pastoor die mij en mijn leeftijdsgenoten stimuleerde om verder te studeren. Ik zie vandaag niemand die de kinderen van allochtonen motiveert om hetzelfde te doen: dat middenveld is er niet. Daarom moeten er nieuwe rolmodellen komen die tonen dat het wél kan. Die mensen mogen niet blijven denken dat ze tweederangs zijn. Daarom is het goed dat Zuhal Demir (N-VA) opklimt tot staatssecretaris. Ik vind Zuhal een fantastische dame. Hoe ze op kousenvoeten voetbal speelde met de daklozen. Zuhal is heel gedreven, guitig, scherp…
U houdt ook wel van pittige dames in uw partij?
Bourgeois: Ik vind Zuhal een fantastisch rolmodel. Het deed me iets toen ik haar met dat rode mijnwerkersbandje van haar vader de eed zag afleggen. De dochter van een migrant toont dat iedereen het hier in Vlaanderen kan maken. Niet alleen zij, ook haar broers en zussen hebben verder gestudeerd.
Toen de democratisering van het onderwijs zich in uw tijd doorzette, werden er ook maatregelen genomen en middelen geïnvesteerd. Dat zien we vandaag niet gebeuren.
Bourgeois: Vlaanderen heeft een van de meest emancipatorische onderwijssystemen van de hele OESO, zo blijkt elke keer opnieuw uit alle rankings. Maar er moet natuurlijk ook gepresteerd worden. Als ik, bijvoorbeeld, in Limburg spreek in gebieden waar er een veel te hoge schooluitval en schoolse achterstand is, is mijn boodschap: ‘Het is hier niet de gewoonte dat je zomaar een diploma krijgt. Dat vergt inspanningen. Je krijgt het niet op een schoteltje.’
Iets anders. Een akkoord over de geluidsnormen voor de luchthaven van Zaventem krijgt u niet op een schoteltje van de Brusselse regering. Zou een intendant of bemiddelaar zoals bij het Oosterweeldossier en het akkoord over het verdoofd slachten hier kunnen helpen?
Bourgeois: Een intendant kan nuttig zijn voor de dialoog tussen politici en actiecomités of bevolkingsgroepen. Wat de Brusselse geluidsnormen betreft, gaat het om een meningsverschil tussen regeringen. Ik denk niet dat er een bemiddelaar nodig is om ons rond één tafel te krijgen. Brussels minister-president Rudi Vervoort (PS) en ik zijn nog altijd on speaking terms. Ik heb meer de indruk dat de Brusselse regering zich hard opstelt tegen de federale regering – met een premier van de MR – dan tegenover de Vlaamse. Hopelijk beseffen zij dat Zaventem de nationale luchthaven is, dus ook die van Brussel.
Ik doe mijn uiterste best om na de brexit het Europees Medicijnagentschap vanuit Londen naar ons land te halen. Dat gaat om 900 vaste experts, en dagelijks onderhandelen zij met 300 andere experts uit de hele wereld. Om zo’n belangrijk agentschap te laten functioneren, heb je een goed werkende luchthaven nodig. Het slechtste wat ons zou kunnen overkomen, is dat er nog meer luchtvaartmaatschappijen wegtrekken dan nu al het geval is.
Over de nationale luchthaven zegt u tegen Brussel: ‘Doe eens redelijk’. Maar is dat niet wat Brussel aan Vlaanderen vraagt in verband met het nationale voetbalstadion: doe eens wat redelijk?
Bourgeois: Het voetbalstadion is van een totaal andere orde dan de luchthaven. De luchthaven is de tweede grootste economische groeipool van het land, goed voor 60.000 arbeidsplaatsen. Ik wist niet wat ik hoorde toen Brusselaars op tv kwamen zeggen dat er toch maar 4000 Brusselse banen op het spel stonden. En al die hotels, winkels en restaurants in Brussel, en de rol van Brussel als internationaal centrum dan?
Toch blijft het dossier van de luchthaven communautair beladen. Is dat een voorproefje voor 2019? Gaat de N-VA opnieuw de communautaire kaart trekken?
Bourgeois: Wat mij betreft, komen onze communautaire voorstellen weer op tafel. Als de kiezer het toelaat, uiteraard. Het DNA van onze partij is niet veranderd: wij zijn en blijven een confederalistische partij. En als Vlaams minister-president zie ik elke dag dat ik meer autonomie heel goed kan gebruiken. Al mijn collega’s van de andere regeringspartijen beseffen dat de Vlaamse regering een nog beter beleid zou kunnen voeren als we nog meer eigen bevoegdheden zouden hebben. Ons communautaire programma blijft dus helemaal overeind.
Maar in 2014 durfde u niet eens communautaire eisen op tafel te leggen. U wilde vooral meeregeren, zonder de PS. Herhaalt dat zich in 2019 niet nog eens?
Bourgeois: In 2014 kon de N-VA niet anders dan toetreden tot een regering met een sociaaleconomisch programma. De regering-Di Rupo had de grondwet niet voor herziening vatbaar verklaard. En, markanter nog, voor het eerst in de recente geschiedenis was er geen enkele andere Vlaamse partij bereid om communautaire stappen te zetten, behalve de N-VA. Dat was uniek. In 2010 had zelfs Groen een communautair programma. Het was voor de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde en ging daarmee naar de kiezer.
Het hangt toch niet van Groen af?
Bourgeois: Wij zijn in ieder geval vragende partij om een aantal belangrijke bevoegdheden naar Vlaanderen over te hevelen. Maar de N-VA is geen partij die de gewapende revolutie predikt. Een partij moet strategisch handelen. Ik ben al lang de sturm-und-drang voorbij waarbij ik de zaken die ik eigenlijk op lange termijn beoog per se volgende week al wil forceren.
Door Peter Casteels en Walter Pauli, foto’s Debbie Termonia
‘Integratie moet een topprioriteit zijn. Na de wereldvrede is dat mijn grootste bekommernis.’
‘De N-VA is geen partij die de gewapende revolutie predikt. Ik ben al lang de sturm-und-drang voorbij.’
