‘Rood en groen moeten zich afvragen waarom de meerderheidspartijen zich hebben gehandhaafd, ja zelfs gewonnen. Omdat de kiezer van de hele regering resultaten verwacht.’ VLD-voorzitter Karel De Gucht slaat de brug van 8 naar 17 oktober.
VLD-voorzitter Karel De Gucht noemde de nationale politiek enkele maanden geleden ‘achtergrondmuziek’ bij 8 oktober. ‘Is het kakofonie, dan is dat slecht. Is het een symfonie, dan zitten we goed.’ En ze deden het alle zes wel ‘goed tot zeer goed’ – dixit de premier – maar toch.
Paars-groen speelde een kakofonie, bijna zo erg als op de Grote Markt in Antwerpen. Belastingverlaging, kijk- en luistergeld, afschaffing van de crisisbelasting…
Karel De Gucht: Excuseer, het belastingplan lag er al half augustus, in tempero non suspecto. En het is begrijpelijk dat je zo’n plan lanceert in functie van de budgettaire marge die er is. Dat is iets heel anders dan veertien dagen voor de verkiezingen razzia’s houden in Antwerpen. Onbegrijpelijk, vind ik dat.
Op vraag van premier Verhofstadt nota bene. Paniekvoetbal?
De Gucht: Bwah, dat was Antwerpen, dat was commissaris Luc Lamine. Die operatie moest er komen, maar niet een week voor de verkiezingen. Strategisch was het een juiste oplossing, tactisch een vergissing. Vanaf vandaag moeten we die strategie volop gaan volgen. Het objectief en subjectief onveiligheidsgevoel moet met wortel en al worden uitgerukt. We moeten de gemeenten verplichten om hun verantwoordelijkheid op te nemen. Het kan niet dat er in Antwerpen 200 vluchtelingen van OCMW’s uit het hele land toestromen. Het kan niet dat het Falconplein een vrijstaat in de stad is. Al die zaken waarover niemand iets durfde te zeggen…
Ik verwacht op 17 oktober een versnelling in het asielbeleid. Het is tijd voor een ernstige evaluatie van dat beleid. Als 200 gemeenten hun vluchtelingen in Antwerpen dumpen, betekent dat dan niet dat je absoluut moet afstappen van de in de gemeenten heersende gewoonte om die mensen een inkomen te geven en ze dan naar de steden te sturen? Moet je dat niet definitief vervangen door een systeem van in natura dienstverlening in de gemeenten?
Wat ook de bedoeling was van minister van Maatschappelijke Integratie Johan Vande Lanotte, maanden geleden.
De Gucht: Precies, daarom zeg ik dat er een versnelling nodig is. En dat we radicale keuzes voor de toekomst zullen moeten maken. Het Vlaams Blok maakt van de asielproblematiek een simplistische analyse: er komen er te veel. Wel, niemand zal dat kunnen beletten. Je kunt de instroom een beetje beperken door links en rechts een filière af te snijden. Maar het reservoir van mensen dat vanuit Oost-Europa nog hierheen kan komen, is immens. De verpaupering op het platteland van West-Europa tot de Oeral is immens. In sommige landen bedraagt het welvaartspeil maar een kwart meer van wat het onder het communisme was. Dat is een reservoir van mensen die weg willen en er ligt geen zee tussen. Die druk neem je de eerste jaren niet weg. Het Blok zegt: met deze regering zijn er 50.000 asielzoekers. Maar ik durf niet te beweren dat het er morgen of overmorgen onder welke regering dan ook niet twee of drie keer zoveel zullen zijn. Het enige wat je kunt doen, is sneller een duidelijke scheiding tussen politieke vluchtelingen en economische asielzoekers maken. Ik vel daar geen moreel oordeel over, de problematiek van economische vluchtelingen is begrijpelijk, maar we kunnen het niet alleen oplossen.
En u verwijt uw coalitiepartners de kop in het zand te steken?
De Gucht: Sommigen wel, ja. En de Waalse partijen in het bijzonder. Er zitten in Antwerpen ook asielzoekers van Waalse gemeenten. Sommige partijen zijn op dat punt niet realistisch genoeg. Dat is een rode draad in de houding van Franstalige partijen – al dan niet in een soort opbod van ‘menslievendheid’ – terwijl men daardoor in averechtse situaties terechtkomt. Kijk maar hoe die mensen in Antwerpen leven. Wij kunnen dat probleem verder niet aan. Er moet absoluut een versnelling in dat beleid komen en une prise de conscience van de Franstalige partijen.
Wallonië heeft geen extreem-rechts meer, Vlaanderen des te meer. En de Franstaligen begrepen de laksheid van de Vlamingen voordien al niet.
De Gucht: In Wallonië denken ze inderdaad daar de mirakeloplossing voor te hebben: migrantenstemrecht. En ze zeggen het op zo’n misprijzende manier dat het lijkt alsof alle Vlamingen dikke egoïsten zijn. Straks gaan ze nog zeggen dat we genetisch voortbestemd zijn voor zoveel extreem-rechts. Die kortzichtige visie zal nu ongetwijfeld nog meer opgeld maken. Ze zullen denken dat ze ons in de komende maanden voor nog meer onheil moeten behoeden. Ik denk eerlijk gezegd dat Wallonië ons daar niets in kan bijbrengen en dat het een probleem is dat onder Vlaamse partijen moet worden opgelost.
In het begin van het jaar vond u het géén goede strategie voor de VLD om op de nagel van de onveiligheid te kloppen. U was ongelukkig met de spierballencampagne van Bart Somers.
De Gucht: Dat klopt. In de campagne zei ik: niet doen. En had iemand mij gevraagd of we tegen OCMW’s die hun verantwoordelijkheid ontlopen zo kort voor 8 oktober moesten optreden, had ik ook gezegd: niet doen. Want als je voor de verkiezingen al te sterk de nadruk op dat soort onderwerpen legt, dan vergroot je dat uit, dan wek je de indruk dat daar de laatste zes jaar niets aan gedaan is.
Verwacht u van de federale beleidsverklaring op 17 oktober ook een versnelling inzake politie en justitie?
De Gucht: Ja. Wat principieel beslist is, moet worden uitgevoerd. De regering moet dat goed in het achterhoofd houden: vanaf nu zal er naar de resultaten worden gekeken. En zo mag je de verkiezingsuitslag ook lezen. De kiezer verwacht niet alleen dat de politie en rijkswacht in een eenheidsstructuur op papier staan, maar dat ze ook op straat samen optreden.
De regering heeft twee opdrachten: de mensen willen minder betalen voor betere diensten. En de mensen vinden dat de zorg voor hun veiligheid niet gegarandeerd is. Dat de administratie beter moet werken, dat de gerechtelijke achterstand weg moet, enzovoort. Minder betalen voor betere diensten, dat is in essentie het paradigma van deze regering. Dat verplicht mij ook om constant op die nagel te blijven kloppen. Alleen op die manier kan een regering met zo’n samenstelling blijven werken. Ik zou de regering een slechte dienst bewijzen als ik om het even wat zou laten gebeuren. Want dan is deze regering niet langer haalbaar en wordt ze binnen de korste keren door mijn eigen achterban afgestraft.
PS en Ecolo versterken zich in Wallonië. En Agalev kwakkelt. Rood en groen samen kunnen behoorlijk ‘moeilijk’ gaan doen.
De Gucht: Misschien wel, maar misschien moeten rood en groen zich ook eens afvragen waarom alle regeringspartijen het goed doen, en de VLD nog het best. Dat komt omdat de mensen inderdaad van ons verwachten dat ze minder moeten betalen voor betere diensten. En dat de belastingen dus naar beneden gaan. Dat rood, groen en blauw zondag hebben gewonnen, is voor mij een bewijs dat het belastingplan sociaal is, dat het alle bevolkingslagen aanspreekt. Ik wil mijn coalitiepartners de vraag stellen of ze zich op 8 oktober niet hebben gehandhaafd precies omdat de kiezer weet en van ons allemaal verwacht dat we iets aan die belastingen zullen doen.
Het spel zal dus hard gespeeld worden voor 17 oktober?
De Gucht: Daarover zal inderdaad enige discussie komen. Maar de SP weet in se ook dat de belastingverlaging zoals die nu voorligt sociaal is: met een forfaitaire toeslag voor de kleine inkomens, een proportionele verlaging voor de middeninkomens en de wegwerking van de discriminaties tussen gehuwden, samenwonenden en alleenstaanden. Alles samen gemiddeld tien procent minder belastingen.
Op welke punten wilt u op 17 oktober nog sneller gaan dan tot nu toe was verwacht?
De Gucht: Er moeten een aantal nieuwe pistes inzitten. En sommige beleidsintenties die al naar voren geschoven zijn, moeten op bepaalde punten worden bijgesteld. De uitwerking van een belastingverlaging die het budgettair evenwicht niet in gevaar brengt, is een prioriteit. Het is niet een van de vijf beleidspunten, het is een prioriteit. Ook wil ik dat nu eindelijk eens écht geloofd wordt dat een lastenverlaging zichzelf voor een stuk terugbetaalt. Het bewijs is er: de sociale zekerheid heeft een overschot.
Wat de pensioenen betreft, die moet je veilig stellen zonder er een vestzak-broekzakoperatie van te maken. Je moet pensioenrechten op de meest rationele manier kunnen opbouwen: door een fonds met een zo hoog mogelijk rendement. Ik voel er evenmin veel voor om de sociale uitkeringen boven een verhoging van het inkomen te stellen. Je kunt dat inkomen aan de basis verhogen door een toeslag, zoals wij het voorstellen, of je kunt het doen via sociale uitkeringen. Ik ben niet bereid om daarover een koehandel op te zetten.
8 oktober bewees volgens u dat de nieuwe politieke cultuur een staatsbegrafenis heeft gekregen.
De Gucht: Ik ben nooit een groot voorstander geweest van een aantal elementen in die NPC die ik hypocriet vond. De grootste heraut van de NPC, Norbert De Batselier, maakte die NPC zelf belachelijk door én burgemeester én parlementsvoorzitter te zijn.
De grote heraut van de NPC als partij in zijn geheel, was de VLD. Guy Verhofstadt was de locomotief van zaal F.
De Gucht: Ja, maar daarom zeg ik ook ‘bepaalde aspecten’ van de NPC. Cumul van mandaten leeft niet bij de bevolking. De uitslag bewijst dat. Patrick Dewael en Steve Stevaert zeggen vooraf dat ze eerstdaags niet naar hun steden komen als burgemeester en toch worden ze massaal verkozen. Dat is omdat ze echt zijn. Politieke cultuur is belangrijk, maar het adjectief nieuw is nonsens als het betekent dat politici zichzelf een aantal verplichtingen opleggen vanuit een soort orakel van Delphi. Dat is voor mij altijd een raadsel geweest. Ik pleit voor politieke ethiek. Van een aantal uitwassen van het sociaal dienstbetoon en belangenvermenging vind ik het niet meer dan normaal dat ze uitgeroeid zijn. Maar of je dat allemaal in geboden en verboden moet gieten, daar heeft de kiezer volgens mij geen boodschap aan. Die zegt: wij zullen wel uitmaken of we Stevaert of Dewael nog als burgemeester willen. De kiezer is volwassen genoeg. Waarom moet dat in zaal F of in het Vlaams parlement bedisseld worden, waar dan zulke onmogelijke cocktails worden samengesteld dat er nooit iets kan uitkomen?
Bewijs van die stelling: het ongelofelijke succes van het orakel van Brakel – Herman De Croo.
De Gucht: Ja. Wat is zijn succes? Hij maakt de slogan van de CVP waar: midden de mensen. Als er één is die dat met recht en rede mag zeggen, is het wel De Croo. Mensen voelen goed aan of iemand echt is of niet. Ik geloof eerder in de inhoudelijke vernieuwing van de politiek en in een regelmatige afwisseling van het personeel dan in NPC als calvinistisch keurslijf voor wat politici doen of niet doen. Daarom moet de VLD straks ook een scherpe analyse maken van waar we met deze regering staan. Straks zijn we halfweg. Ik vind een ernstig gewetensonderzoek niet onbelangrijk.
Nog ernstiger na 8 oktober?
De Gucht: De VLD heeft een goede uitslag behaald. Als je even verder kijkt dan Gent of Antwerpen, dan zie je dat er zich naar Belgische normen grote verschuivingen hebben voorgedaan. De VLD heeft een vluchtersgroep die boven de 40 procent gaat, een grote groep achtervolgers tussen de 25 en de 40 procent en een uitdunnend peloton onder de 25. Voor de provincie zijn we in Oost-Vlaanderen de grootste partij geworden. Dat bezorgt de CVP de kater van haar leven. Dat heeft die partij zich nooit kunnen voorstellen.
Maar de CVP blijft landelijk de grootste.
De Gucht: Natuurlijk, we hebben ze nog niet ingehaald. Op één verkiezing zal dat niet lukken. Maar na 8 oktober blijkt toch dat het idee om van de VLD een brede volkspartij van dertig procent te maken, niet langer een totaal fantaisistisch gegeven is.
Is het voor de democratie geen noodzaak dat de kiezer in de oppositie straks nog een alternatief heeft voor die ene zelfverklaarde ‘volkspartij’? Anders gezegd, hebt u op termijn geen baat bij een sterke CVP-oppositie?
De Gucht: Een democratie die geen alternatief heeft, zal vroeg of laat doodbloeden. Het Blok is geen democratisch, maar een autoritair alternatief. Maar is het inderdaad verstandig om in Antwerpen met alle democratische partijen weer samen in een meerderheid te gaan zitten? Beter is een formule waarbij je ook een democratische oppositiepartij overhoudt. Ook het experiment van Stevaert – hij heeft een absolute meerderheid en toch haalt hij er CVP en VLD bij – zint mij niet zo. Het lijkt heel democratisch – kom er maar allemaal bij – maar in feite is het ook een beetje een negatie van het normaal functioneren van een democratisch systeem. Het maakt de ondoorzichtigheid van de politiek alleen maar groter. Wat is de zin van verkiezingen als je achteraf allemaal samen in het schepencollege gaat zitten?
Filip Rogiers
