De aanwezigheid van Vlaams minister Johan Sauwens op een feest van oud-oostfronters en zijn daaropvolgende gedwongen ontslag zette de Wetstraat een week lang in rep en roer. Voor interim-voorzitter Fons Borginon van VU-ID21 was het een politieke loutering.
Een krachtdadiger minister-president had maandagochtend Vlaams minister Johan Sauwens (VU), meteen na het bericht in De Morgen over diens aanwezigheid in Antwerpen op het feest van het Sint-Maartensfonds, terug naar Bilzen gestuurd. Niet zo Patrick Dewael (VLD), die pas op woensdagmorgen last kreeg van gewetensbezwaren, die hij dan snel op papier zette en met bekwame spoed naar de media liet lekken. Een geslaagde pr-operatie heet dat.
De waarheid is natuurlijk dat geen van de regeringspartijen meteen aandrong op het ontslag van Sauwens. Zelfs Agalev niet, waar de anders toch wel doortastende Jos Geysels compleet van slag was en achter de feiten, en vooral achter de SP, aanholde. Bij de VLD hadden ze maar één opdracht: de coalitie van liberalen, SP, Agalev en VU-ID21 overeind houden en de Lambermontakkoorden redden.
Intussen ontrolde zich een scenario geregisseerd en gecontroleerd door het Vlaams Blok dat – zoals VU-provincieraadslid Koen Pauli, zoon van de voorzitter van het Sint-Maartensfonds, tegenover de VRT en Knack getuigde – De Morgen zou hebben getipt over de aanwezigheid van Sauwens op de extreems-rechtse jamboree.
Hoe dan ook, het Blok heeft van dan af op een bijna angstaanjagende wijze dagenlang de media gestuurd. Op het gênante af. Woensdagmiddag stonden journalisten als hijgende terriers aan de deur van Vlaams parlementslid Filip Dewinter om toch maar een glimpje te mogen opvangen van de beruchte videotape die de deelneming van Sauwens aan het feest van het Sint-Maartensfonds moest aantonen.
Gelukkig voor de meerderheid lekte het bestaan van de videoband voortijdig uit. Anders was Dewael woensdag op het spreekgestoelte geklommen om zijn minister, weliswaar na diens excuses en na een strenge vermaning, in zijn functie te bevestigen. Waarna dan plots de tape uit het niets zou zijn opgedoken. Dat liep even verkeerd, maar het effect was even verwoestend.
Ondanks alle ronkende en hooggestemde verklaringen over democratie die naderhand werden gedebiteerd, is het nog de vraag of de Vlaamse regering deze schok te boven komt. Een schok was het zeker voor interim-voorzitter Fons Borginon van VU-ID21. Voor hem was de gebeurtenis van de voorbije week een catharsis.
Fons Borginon : Het Vlaams Blok hanteert totalitaire strategieën die gericht zijn op het uit de weg ruimen van politieke tegenstanders…
Was de aanpak van het Blok ooit anders?
Borginon : Nee, maar toch ben je telkens opnieuw verrast, omdat het zo doordacht gebeurt. Als ik dan de gretigheid zie waarmee journalisten met Filip Dewinter gingen onderhandelen over het gebruik van de videobeelden van het feest van het Sint-Maartensfonds, dan vraag ik me af wie hier het cordon doorbreekt.
De politieke week begint met het bericht over de aanwezigheid van Sauwens op het feest van het Sint-Maartensfonds in het Antwerpse Alpheusdal. Toch bestond het gevoelen: dit waait wel over.
Borginon : Die indruk had ik ook. Maandagmiddag was er de mededeling getekend door de fractieleiders van SP, VLD en Agalev, waarin het optreden van Johan Sauwens werd afgekeurd en waarin gevraagd werd dat hij afstand zou nemen van het Sint-Maartensfonds. Er was een landingsscenario. Zelfs dinsdagochtend was er de weliswaar woelige bijeenkomst van de fracties, maar die bleef in dezelfde logica. Pas in de loop van dinsdagnamiddag vernam ik, onderweg naar een afspraak met minister-president Dewael voor iets totaal anders, dat SP en Agalev het ontslag van Sauwens eisten.
Twee zaken liepen verkeerd. Sauwens had op dat feest niets te zoeken. Punt uit. Ten tweede: het gaat niet op dat voorzitters van meerderheidspartijen het ontslag vragen van een minister van een andere partij, en dat ook publiekelijk organiseren.
Maar Dewael vroeg dinsdagnamiddag nog altijd niet het ontslag van Sauwens.
Borginon : Tot dinsdagavond laat hield Dewael één rechte lijn aan. Hij vond de houding van Sauwens onaanvaardbaar, maar hij voelde zich ook gepakt door SP en Agalev. Hij bleef zoeken naar een oplossing.
De VLD zat daar heel moeilijk. Vergeet niet dat er maandagavond een gesprek was geweest tussen Dewael en Sauwens. Met de eis van ontslag van SP en Agalev stond de minister-president in z’n hemd. Want na dat onderhoud van maandag, dat toch het moment van de waarheid moest zijn, sprak niemand over ontslag.
Had Dewael niet veel vroeger het roer in handen moeten nemen? Volgens de minister-president moet het parlement zich over dergelijke kwesties uitspreken. Toch dook naderhand plots een handgeschreven tekst van Dewael op waaruit moest blijken dat hij gewetensbezwaren had. Terwijl hij dinsdagavond samen met de voorzitters van de meerderheidsfracties urenlang naar een oplossing zocht.
Borginon : ( aarzelend, na een lange stilte) Die vergadering was bijeengeroepen om kort te overleggen. Maar dat is anders uitgedraaid.
Een tweede voor u onaangename verrassing kwam er op woensdag toen VU-partner ID21, bij monde van Sven Gatz, het ontslag van Sauwens vroeg. In hoeverre waren mensen als VU-minister Bert Anciaux op de hoogte van de intentie van Gatz?
Borginon : Ik denk niet dat Anciaux op de hoogte was. Wij wisten allemaal hoe Gatz over de zaak dacht. Maar ik wist niet dat hij die interpellatie zou houden. Ik denk dat het inderdaad om een impulsieve reactie ging.
Geldt dat ook voor de persconferentie later op de avond, waar de VU de wacht aangezegd kreeg? Hoe lang duren die impulsieve cycli bij ID21?
Borginon : Die persconferentie, dat begrijp ik niet. Hier gaat het om een onaanvaardbare profileringsdrang ten koste van de VU. Die persconferentie maakte de communicatie over het ontslag van Sauwens haast onmogelijk. Want ineens leek het erop dat de minister ontslag nam onder druk van ID21. Wat niet zo was.
In het parlement bood Gatz koudweg de minister-president een alternatieve meerderheid aan met alleen ID21 zonder VU. Wat klopt er van het verhaal dat enkele VU’ers klaar stonden om in die alternatieve meerderheid te stappen, waarbij Anciaux zou aanblijven als minister?
Borginon : Da’s flauwekul. Als ik dan hoor over wie men het dan heeft: Jos Bex. Die man zit al jaren in de partij…
Herman Lauwers?
Borginon : Ik ken Herman al jaren. Die doet zoiets niet. De media onderschatten de sterke bindingen binnen de VU, ondanks alle interne strubbeling. Het is nog zeer de vraag of de andere meerderheidspartijen zich een dergelijk manoeuvre konden veroorloven.
Bij de VU voelen zowel voor- als tegenstanders van Lambermont zich beledigd. Dat voorspelt toch weinig goeds voor deze coalitie?
Borginon : Daarover zullen we de komende weken een hartig woordje praten met de voorzitters van de andere meerderheidspartijen. Ik zou het jammer vinden mocht een nuttig politiek project vastlopen door dit incident. Want onderschat het niet: die drang naar revanchisme, die neiging om op scalpen te gaan jagen. Ik zal in elk geval trachten die reflex niet te ontwikkelen.
U pleit voor de stopzetting van de samenwerking met ID21. Wat als u die slag niet thuishaalt in het VU-bestuur en later in de partijraad?
Borginon : Ik ben het beu mij te moeten bezighouden met het stoppen van al die destructieve, middelpuntvliedende krachten. Ik wil opnieuw aan politiek doen. Ik weet nog niet hoe ik hier uitkom. Dit lijkt een gordiaanse knoop – en je weet hoe je die ontwart. Ik heb niks tegen ID21. Een vorm van technische samenwerking met hen blijft mogelijk. Maar ik wens mijn politieke toekomst niet langer aan ID21 te verbinden. Ik wil een autonome VU, met een volwaardig Vlaams-nationaal project waarin de meerderheid van mijn partij gelooft.
Had de partij zich niet veel onheil kunnen besparen door, zoals toenmalig VU-voorzitter Geert Bourgeois voorstelde, vorig jaar al de band met ID21 door te knippen?
Borginon : Let wel, de partij moet over dit alles nog een standpunt innemen. Maar, inderdaad, misschien hadden we destijds die beslissing moeten nemen.
Intussen zijn die twee discussies, de band met ID21 en de Lambermontkwestie, verstrengeld geraakt.
Borginon : Zo eenvoudig is het niet. Er is minstens nog een derde en wellicht nog een vierde element in het dispuut.
Er is de discussie over de te volgen strategie: een zelfstandig Vlaams project tegenover een project binnen een ruimer kader. En er is de vraag naar de maatschappelijke invulling van dat project. Mocht het alleen maar gaan om Lambermont en ID21, dan was ik er allang uit. Maar ik ben nog maar vier maanden voorzitter…
Bent u kandidaat voor een nieuw mandaat?
Borginon : Soms word je in zo’n functie geduwd. Toch ben ik niet bereid om een consensusvoorzitter te zijn tussen twee kampen die elk wachten tot ze hun plannen kunnen uitvoeren en een eigen weg opgaan.
Geert Bourgeois werkt intussen aan een Vlaams-nationale beweging die hij wil integreren binnen de VU. Is dat werkbaar?
Borginon : Ik heb destijds, samen met Geert Bourgeois, tegen de alliantie met ID21 gestemd – wij waren overigens de enige twee tegenstemmers – omdat ik niet geloof in dubbele structuren. Bovendien wil Bourgeois nu ook mensen van buiten de partij bij de zaak betrekken. Dat moet onvermijdelijk leiden tot een kakofonie. Ik ben niet bereid ID21 te vervangen door zijn Vlaams-nationale beweging. In 2003 wil ik naar de verkiezingen met een program, niet met een organigram.
Rik van Cauwelaert
