Als boude voorzet van een ideologische vernieuwing schetste VLD-voorzitter Bart Somers meteen de essentie van het liberalisme: ‘een liberale partij kan alleen maar progressief en sociaal zijn’. Begrippen als ‘links’ en ‘rechts’ zijn volkomen achterhaald. Bij de achterban steeg meteen een gegeneerd gekuch op. Progressief kan ook rechts zijn, zo werd genuanceerd. Op het partijbureau lag zelfs ‘progressief’ zwaar op de maag. Te beladen, ‘vernieuwend’ volstaat. Kortom, de VLD raakt niet goed uit haar woorden, maar ze zou heel graag hebben dat de mensen die in Antwerpen nu voor Patrick Janssens hebben gestemd, de volgende keer voor de VLD kiezen. Voilà, beste sint, hebt u dat genoteerd?
Er is nochtans ruimte voor ideologische vernieuwing. Het liberalisme is 18e-eeuws, het socialisme 19e-eeuws, en de enige noemenswaardige ideologische vernieuwing van de 20e eeuw is het fascisme. Nieuw vandaag is het geïmporteerde moslimfundamentalisme. Als ‘progressief’, zoals Somers beweert, verwijst naar ‘de wens de maatschappij radicaal te veranderen’, dan zijn de moslimfundamentalisten wel bijzonder progressief. Zij zetten tot en met de erfenis van de verlichting op de helling.
Vergeten we die belegen ideologische troep niet beter? Terugblikkend op de tweede helft van de 20e eeuw is het overduidelijk dat de socialisten, de liberalen en de christendemocraten geregeld goed bestuurd hebben ondanks de socialistische en liberale ideologieën en de christelijke leer, zelden of nooit dankzij die leerstelsels. Bijna steeds heeft pragmatisme onze welvaart en ons welzijn veiliggesteld. Om de wereld te kennen, hebben we die ideologieën ook niet meer nodig. Daartoe beschikken we nu over voldoende wetenschappen. Wie in ideologie nog een analysekader ziet, leeft intellectueel in het verleden.
Maar ideologie helpt te leven. Het biedt, zoals Somers voor één keer terecht opmerkt, een kompas. Partijen doen er goed aan de mensen te zeggen van waar zij komen en waar zij met hun kiezers en hun gemeente, hun land of planeet naartoe willen. Zo’n verhaal geeft richting en zin en identiteit. Het geeft de mensen een reden om een bepaalde partij of politicus een kans te geven. In dat verband en om mijn goede wil te tonen, een bescheiden suggestie voor de liberale ideologen. Er circuleert op dit ogenblik een zeer invloedrijk en grotendeels liberaal verhaal. Het luidt als volgt. Als we globaliseren, de vrijhandel veralgemenen, overal concurrentie garanderen, alle openlijke of verdoken protectionistische maatregelen slopen, dan worden we daar allemaal veel rijker en beter van. Maar precies omdat we globaliseren, moeten we langer werken, voor een kleiner loon en met veel minder zekerheid en sociale beveiliging. Simpele zielen, zoals uw dienaar, ontwaren een contradictie in dat verhaal. ’t Is ’t een of ’t ander: ofwel rijker en beter ofwel armer en onzekerder. Een oud dialectisch recept zegt dat ideologische vernieuwing plaatsgrijpt via het oplossen van dergelijke contradicties. Persoonlijk denk ik dat het eerste luik van het verhaal grotendeels klopt. Het tweede is een leugen. Van globalisering worden we rijker, maar die rijkdom wordt schandalig ongelijk verdeeld. Bijna niets gaat naar de werkende mensen, naar uitdagende loopbanen, het motiveren van creativiteit en sociale zekerheid, bijna alles naar winst en rente. Wil men de contradictie van dat verhaal oplossen, dan dienen de vruchten van de globalisering anders verdeeld. Daarover vallen geen progressieve of conservatieve standpunten in te nemen. Enkel een keuze tussen een linkse en een rechtse optie is mogelijk. Sneu voor de VLD dat de voorzitter precies zo’n keuze achterhaald acht.
Mark Elchardus
