‘Als ze Vincent Van Quickenborne zijn mandaat afnemen, is hij de volgende die uit de VLD vliegt’, zeggen Hugo Coveliers en Jean-Marie Dedecker. Twee liberale bannelingen over geheime groeperingen, loze beloftes en de ruimte rechts van de VLD.

‘Jean-Marie Dedecker zal de volgende zijn die mag vertrekken. Want tenzij ze kamfer in zijn koffie doen, zal hij blijven wie hij is en zeggen wat hij denkt.’ Dat beweerde een profetische Hugo Coveliers (ex-VLD, nu VLOTT) in februari 2005 in Knack. Hij was toen zelf net uit de VLD gezet na een lange lijdensweg waarbij hij toenmalig VLD-voorzitter Karel De Gucht met een Albanese maffialeider vergeleek, diens opvolger Bart Somers een Playmobilmannetje noemde, en de competentie van premier Guy Verhofstadt gretig ter discussie stelde. Daardoor mocht hij geen minister worden – wat hem naar eigen zeggen wel was beloofd -, werd hij afgezet als fractieleider in de Senaat en uiteindelijk helemaal eruit gegooid. Het was advocaat Leo Goovaerts, de man die hem op weg naar de uitgang was voorgegaan, die Coveliers voor de statutaire commissie van de VLD verdedigde. Net zoals Coveliers daar maandag op zijn beurt als raadsman optrad voor Dedecker.

Vlaams Parlementslid en gemeenschapssenator Jean-Marie Dedecker kreeg woensdag te horen dat hij uit de partij zou worden gezet, een halfuur voordat de VLD in Oostende een coalitieakkoord ondertekende met SP.A en CD&V. Niet meteen een verrassing, want de VLD-top wou allang van de recalcitrante West-Vlaming af. Alles had ze al geprobeerd om hem stil te krijgen: dreigen, beloven, doodzwijgen. Maar niets hielp. Dedecker bleef in de media zijn ongenoegen spuien over het cordon sanitaire, de linkse richting die de VLD volgens hem uitgaat, en het socialistische beleid in Oostende. Het jongste jaar werkten vooral zijn pamflet na de moord op Joe Van Holsbeeck en zijn continue aanvallen op SP.A-voorzitter Johan Vande Lanotte de partijleiding op de zenuwen. En dan was er nog zijn wispelturigheid over zijn deelname aan de gemeenteraadsverkiezingen, en zijn recente uithaal naar dopinggebruik in de wielersport, waarbij hij impliciet publiekslieveling Tom Boonen viseerde. Dát hij eruit moest, was overduidelijk. Dat het al een paar dagen na de gemeenteraadsverkiezingen zou gebeuren, had alleen Hugo Coveliers zonder omhaal voorspeld. 9 oktober had die gezegd. Het werd twee dagen later.

Hugo Coveliers: ‘Iedereen wist dat Karel De Gucht al een paar jaar met het plan rondliep om hem te liquideren. De voormalige partijvoorzitter was ervan overtuigd dat Jean-Maries kiezers toch allang naar het Vlaams Belang waren overgelopen, en dus zag hij alleen maar voordelen aan zijn vertrek. De vraag was alleen wannéér de partijtop zou toeslaan. Het stond als een paal boven water dat het na de gemeenteraadsverkiezingen snel zou moeten gaan. Want de federale verkiezingen zijn niet meer veraf, en ze zijn er bij de VLD van overtuigd dat de kiezers alleen partijen willen waar iedereen het met elkaar eens is – wat trouwens niet voor die kiezers pleit.’

Jean-Marie Dedecker: ‘Zelf wist ik al een jaar dat ze me kwijt wilden, maar pas in september heb ik beseft dat het meteen na de verkiezingen zou gebeuren. Ik wist dat er in Oostende een valstrik op me wachtte, maar ik heb me uiteindelijk toch laten overtuigen om de lijst te duwen in ruil voor een van de eerste drie plaatsen op de Senaatslijst. Omdat ik de bui al voelde hangen, vroeg ik de partijleiding begin september om die belofte schriftelijk te herhalen. Ik was in Spanje met vakantie, en mijn vriend Vincent Van Quickenborne verzekerde me dat hij die belofte op papier had. Toen ik weer thuis kwam, bleek dat echter niet waar te zijn. Toen wist ik al hoe laat het was.’

Coveliers: ‘Dat ze Jean-Marie koste wat het kost het zwijgen wilden opleggen, past perfect binnen de strategie van een machtspartij als de VLD. Guy Verhofstadt is een man die zijn hele leven lang macht heeft nagestreefd, en die uiteindelijk ook heeft gekregen. Maar omdat hij als premier compromissen moet sluiten en niet kan waarmaken wat hij heeft beloofd, boet hij al jarenlang aan macht in. En dat kan hij niet hebben. Vandaar dat hij zo kribbig reageert op elke vorm van kritiek. Los daarvan wordt de partij natuurlijk ook door heel autoritaire denkers geleid.’

Dedecker: ‘Maar dan wel autoritaire denkers die naar de socialisten luisteren.’

U gelooft nog steeds dat u uit de partij bent gezet op verzoek van SP.A-voorzitter Johan Vande Lanotte?

COVELIERS: Zoals Steve Stevaert mij destijds kwijt wou.

DEDECKER: Zo gaat dat.

COVELIERS: Liberalen en socialisten hebben nu eenmaal bindingen waarover niemand iets mag weten. Ze ontmoeten elkaar in geheime groepen.

U bedoelt de loge?

COVELIERS: Inderdaad. Op zich heb ik er geen probleem mee als mensen in het geheim samenkomen om over de vragen van het zijn te discussiëren. Ze doen maar. Alleen mogen ze die groeperingen niet misbruiken voor machtsspelletjes. Toen ik in december 2003 na de stemming over het migrantenstemrecht naar huis reed, kreeg ik telefoon van iemand – ik heb beloofd zijn naam nooit bekend te maken – die me waarschuwde dat ze in zo’n groep hadden beslist dat ik niet langer fractievoorzitter in de Senaat mocht zijn. En een dag later was het al zover.

DEDECKER: De SP.A is gewoon de levensverzekering van de huidige liberale partijleiding. Verhofstadt wordt nog altijd gedreven door wraak omdat hij destijds door de CVP aan de kant is gezet, en De Gucht heeft een viscerale afkeer van alles wat klerikaal is. Om aan de macht te kunnen blijven, moeten ze de linkerkant dus wel ter wille zijn. Iedereen weet onderhand wel dat ik geen linkse jongen ben, en ik heb het heel moeilijk met het machiavellistische beleid van de socialisten. Maar als je daar kritiek op durft te geven, vlieg je er onverbiddelijk uit.

Johan Vande Lanotte gaf de VLD op 8 oktober een niet mis te verstane boodschap mee: hou op met ruziemaken of jullie sleuren ons in 2007 mee in je val.

COVELIERS: Ruziemaken? Wat bedoelt hij daarmee? Moet de VLD de bedrijfscultuur van de SP.A dan overnemen? Zo’n sterk hiërarchische structuur past misschien binnen de socialistische ideologie, maar niet binnen het liberalisme. Een liberaal streeft nu eenmaal individuele vrijheid na. Een stuk van die vrijheid wil hij wel opgeven voor de vrijheid van andere mensen, maar toch niet voor de socialisten zeker.

DEDECKER: Vandaag ben je binnen de VLD al een ruziemaker als je iets negatiefs durft te zeggen over de SP.A. Nochtans kan iedereen zien dat Paars niet meer werkt.

COVELIERS: Op veel vlakken hééft het ook nooit gewerkt. Wat justitie betreft, houdt de PS-top al vanaf het begin alle initiatieven tegen. Je mag van Marc Verwilghen (VLD) zeggen wat je wilt, maar het is ongelooflijk hoe die man is tegengewerkt toen hij minister van Justitie was.

DEDECKER: Akkoord, maar tijdens de eerste jaren hebben de socialisten en de liberalen wel goed kunnen samenwerken rond ethische thema’s. En ook op economisch vlak konden we elkaar vinden doordat we toen de luxe van een begrotingsoverschot hadden. Maar ondertussen is de paarse coalitie helemaal uitgebloeid, en wordt iedereen die dat ook openlijk zegt het zwijgen opgelegd. Je mag geen uitspraken meer doen die de socialisten niet leuk vinden. Zo weet iedereen dat we moeten terugkomen op de plannen om de Belgische kerncentrales te sluiten, maar voor de verkiezingen mag daar niet over worden gesproken. Ik was tot vorige week voorzitter van de commissie Economie en Financiën…

COVELIERS: Hebben ze je dat ook al afgepakt?

DEDECKER: Ja, en ze hebben mijn gerief in dozen op de gang gezet. En mijn personeel op straat gegooid.

COVELIERS: Ah ja, want ze willen je ook vernederen, hè. Twee dagen nadat ik uit de partij was gezet, kreeg ik een bureauke tussen het personeel toegewezen. Piepklein is het. En stinken! Als ik daar elke dag zou moeten werken, werd ik er geheid depressief van.

DEDECKER: Eerst plegen ze de politieke moord, en dan volgt de karaktermoord. Nu zit ik te wachten tot er allerlei roddels over mijn privéleven worden gelanceerd. Weet u, het is alsof je elke morgen je eigen overlijdensbericht leest.

COVELIERS: Ik kan zelfs begrijpen waarom Ward Beysen (de Antwerpse politicus die in 2003 uit de VLD werd gezet en vervolgens de partij Liberaal Appel oprichtte) zelfmoord heeft gepleegd. Natuurlijk hebben allerlei factoren meegespeeld, maar het had toch vooral te maken met wat hem in de politiek is aangedaan.

DEDECKER: Het is natuurlijk hard. Mensen met wie je jarenlang hebt samengewerkt, zoals Vincent Van Quickenborne en Bart Tommelein, helpen plots om je te liquideren. En de rest van de partij durft gewoon zijn mond niet open te doen. Nochtans denk ik dat drie vierde van onze parlementsleden net als ik gelooft dat de VLD een te linkse koers vaart. Wat doet die kleinzoon van Willy De Clercq, die nu zo wordt gehypet, bijvoorbeeld in een liberale partij? Die is zelfs te links voor de SP.A; die hoort bij de PVDA thuis. Geen wonder dat er hele afdelingen zijn die me hebben laten weten dat ze me willen volgen als ik zelf een partij begin.

COVELIERS: Tot het zover is, Jean-Marie. Je moet daar allemaal niet te veel van geloven.

DEDECKER: Dat besef ik ook wel, maar het bewijst toch dat er diep in de partij iets aan het broeien is. Alleen gebruikt de partijtop al haar macht om die onvrede te onderdrukken.

COVELIERS: Kijk maar wat er is gebeurd met de liberalen die het eind 2004 tegen Bart Somers opnamen voor het partijvoorzitterschap. Jean-Marie en ikzelf zijn uit de partij gezet, Patricia De Waele is uit het partijbestuur ontslagen, Karin Brusselmans hebben ze voor een maand in de bak gegooid omdat ze zogenaamd fraude zou hebben gepleegd bij bouwdossiers, en ook Christiaan De Stoop heeft juridische problemen gekregen (hij kreeg in beroep twee maanden met uitstel en een geldboete wegens gesjoemel met vliegtuigtickets, nvdr). De enige die nog overblijft is Jef Valckeniers, maar die vinden ze waarschijnlijk te oud om nog op straat te gooien.

U wilt toch niet echt beweren dat die mensen door toedoen van de VLD-top zijn veroordeeld?

COVELIERS: In het geval van Karin Brusselmans heb ik daar sterke twijfels over. Maar als haar advocaat kan ik er niets meer over zeggen.

Toen u net uit de partij was verwijderd, zei u dat u teleurgesteld was dat Jean-Marie Dedecker zijn nek niet meer voor u had uitgestoken.

COVELIERS: Hij had zich verzet toen ik werd afgezet als fractieleider in de Senaat, en dus had ik ook meer van hem verwacht toen ze me helemaal wilden buitenzetten. Zoals hij nu teleurgesteld is over Van Quickenborne, was ik dat toen over hem. Dat geef ik eerlijk toe.

Meneer Dedecker, hebt u er achteraf gezien spijt van dat u niet meer hebt gedaan om Hugo Coveliers aan boord te houden?

DEDECKER: ’t Was al wel zeker? Jullie beseffen duidelijk niet hoeveel druk ze in zo’n partij op je uitoefenen. Bovendien ben ik een liberaal in hart en nieren en geloofde ik nog in de VLD.

Wie is de volgende die de Melsensstraat uit wordt gestuurd?

COVELIERS: (denkt na) De vraag is wie nog genoeg vrijheidsdrang over heeft… De enige die volgens mij in aanmerking komt, is Vincent Van Quickenborne. Tenminste: hij zou in aanmerking komen als ze hem geen staatssecretaris hadden gemaakt. Als ze hem morgen zijn mandaat afnemen, is de kans groot dat hij in opstand komt tegen de machtspartij. Hij is er intelligent genoeg voor.

DEDECKER: Ideologisch zitten Van Quickenborne en ik helemaal op dezelfde golflengte. Alleen zit hij ingekapseld in de macht, en is hij bereid om zijn ziel te verkopen. Maar ik ken hem, en ik weet dat hij zijn momentum afwacht. Na de verkiezingen van 2007 zal hij onvermijdelijk naar boven komen in de VLD. Hij wacht tot de val van de huidige top…

COVELIERS: … en dan zal hij de macht grijpen. Volgend jaar komt het onvermijdelijk tot een machtsstrijd.

DEDECKER: Als de VLD in de oppositie terechtkomt, zal ze een paar jaar de tijd krijgen om te herbronnen. Stapt de partij toch in een tripartite, dan wordt ze verder uitgehold.

COVELIERS: Die kans zit er dik in, hè. De volgende coalitie heeft nu eenmaal een tweederdemeerderheid nodig om nieuwe stappen in de staatshervorming te kunnen zetten. En de kans is wel erg klein dat twee partijen de nodige stemmen kunnen samenbrengen.

Dat CD&V/N-VA de hooggespannen verwachtingen voor de gemeenteraadsverkiezingen niet helemaal kon inlossen, heeft veel liberalen en socialisten weer hoop gegeven voor een derde paarse regeerperiode.

COVELIERS: Dan zouden die beter hun resultaten eens goed bekijken. In Antwerpen is de VLD bijvoorbeeld gehalveerd – en mocht daar twijfel over bestaan: dat vind ik helemaal niet erg. En dat komt, zoals op zoveel andere plaatsen, vooral doordat de liberale schepenen zwak presteerden en de partij niet meer was dan de aanhangwagen van de SP.A.

DEDECKER: Om het in de steden tegen die nationale SP.A-boegbeelden te kunnen opnemen, moeten we met gelijke wapens strijden. Daarom heb ik de partijleiding ook gevraagd om een belangrijk mandaat aan een Oostendse liberaal te geven. Alleen dan maak je een kans tegen een man als Vande Lanotte. Een minister op de lijst is altijd een enorme bonus bij de gemeenteraadsverkiezingen. Maar onze vertegenwoordigers in de Vlaamse en de federale regering doen zelfs geen moeite om plaatselijke liberalen te steunen. Fientje Moerman, Marino Keulen, Dirk Van Mechelen, Marc Verwilghen, ze zijn hier in Oostende allemaal de revue gepasseerd. Maar denkt u dat een van hen zijn cheque aan een plaatselijk VLD-parlementslid is komen overhandigen? Natuurlijk niet, want ze stonden liever te schitteren naast Vande Lanotte. Met andere woorden: het plaatselijke socialistische boegbeeld wordt niet alleen door de SP.A gesteund, maar ook door de VLD.

Kiezers blijken het in elk geval te waarderen als er in Brussel iemand zit die voor de nodige subsidies zorgt.

COVELIERS: Net zoals de maffia succes heeft op Sicilië, omdat ze daar geld investeert en ziekenhuizen laat bouwen.

DEDECKER: (lacht) En net zoals Hamas zijn macht in Palestina heeft gevestigd.

COVELIERS: Die Brusselse geldkraan is een machtig wapen. Zo bedreigen ze ook kleine gemeenten: als het Vlaams Belang ergens gaat besturen, wordt die gemeente op droog zaad gezet. Simpel.

DEDECKER: Ach, vooral in kleinere gemeenten wordt rond de gemeenteraadsverkiezingen een koehandel gevoerd. Als je een absolute meerderheid behaalt, moet je er toch de socialisten bijnemen. Anders krijg je geen centen meer uit Brussel. En als je geen zin hebt om in een coalitie te stappen met een partij die de absolute meerderheid heeft, worden allerlei beloftes gedaan tot je toegeeft. Dat is nochtans ongelooflijk stom van de VLD, want op 8 oktober is bij haast alle regenboogcoalities of afspiegelingscolleges gebleken dat de winst naar de grootste partij gaat. En dat is in de steden dus meestal de SP.A. Wat voor zin heeft het dan om voor één schepenzeteltje in een coalitie te gaan zitten, zoals in Oostende? Maar goed, de ironie wil dat deze stad nu meer kans maakt op een nationaal mandaat, want er zal Bart Tommelein wel van alles beloofd zijn.

COVELIERS: En wij weten hoeveel zulke beloftes waard zijn. (lacht) Minister van Justitie of staatssecretaris voor de politiehervorming zou ik worden. Of nog beter: burgemeester van Antwerpen. En al in 2001, toen ik nog fractieleider was in de Kamer, hebben ze geprobeerd om me te laten benoemen bij het Arbitragehof. Maar ik wilde helemaal geen magistraat worden!

DEDECKER: Mij hebben ze vorig jaar nog beloofd dat ik Marc Verwilghen zou mogen vervangen in de federale regering. Ik zie me daar nog zitten in de Wetstraat 16, met Somers en Verhofstadt. Uiteindelijk zei Somers: ‘Jij volgt Verwilghen op, en dat schrijf ik met mijn bloed op deze tafel.’ Ik had die tafel beter meegenomen. Later heb ik trouwens gehoord dat ze Rik Daems net hetzelfde hadden beloofd. Daarna stelden ze me nog voor om fractieleider te worden in de Senaat, maar dat zag ík dan weer niet zitten.

Meneer Coveliers, op de kartellijst van het Vlaams Belang en uw eigen partij VLOTT behaalde u in Antwerpen opvallend veel voorkeurstemmen. Geeft dat u meer slagkracht ten opzichte van uw kartelpartner?

COVELIERS: Ons kartel bestaat waar op 8 oktober VLOTT-kandidaten werden verkozen. Ik heb met het Vlaams Belang afgesproken dat we op basis van de resultaten van de gemeenteraadsverkiezingen zouden beslissen of we ook in 2007 samenwerken. Iedereen heeft kunnen zien dat VLOTT vooral heeft gescoord waar we in een kartel opkwamen. Daar houden we natuurlijk ook rekening mee.

Meneer Dedecker, u hebt u altijd van het Vlaams Belang proberen te distantiëren. Is dat nog steeds uw houding?

DEDECKER: In onze democratie is het een beproefde strategie om een tegenstander zoveel mogelijk in de uiterst rechtse hoek te duwen, want dan mag je ongestraft op hem inhakken. Ik ben nochtans een heel progressieve mens: ik ben voor abortus, voor het homohuwelijk, zelfs voor euthanasie bij kinderen.

Het Vlaams Belang is voor u dus geen optie?

DEDECKER: Dat klopt.

Meer dan twee jaar geleden hebt u Hugo Coveliers er tijdens een lunch met Bart De Wever en Geert Bourgeois van kunnen weerhouden om naar de N-VA over te stappen. Spijt dat u de sprong toen niet samen hebt gewaagd?

DEDECKER: Had Hugo zijn en mijn ontslag toen al zo precies kunnen voorspellen, was het misschien anders gelopen.

COVELIERS: Alleen is de N-VA nog veel afhankelijker van CD&V dan de VLD van de SP.A. Ik zou daar problemen mee hebben.

DEDECKER: Toch vind ik N-VA-voorzitter Bart De Wever een van de meest toonaangevende politici van dit land, en voor mij de moeilijkste tegenstander in debatten. Ik ben echt content dat er nog mensen zijn die openlijk durven te zeggen dat ze rechts zijn.

Gelooft u dat er rechts van de VLD en links van het VB plaats is voor een nieuwe politieke formatie?

DEDECKER: Rechts van de VLD is er wel erg veel plaats, hè.

COVELIERS: Het zou inderdaad wel eens tot een dergelijke hergroepering kunnen komen. Al moeten we altijd rekening houden met de wetten en bezwaren tussen droom en daad, zoals Willem Elsschot ons leerde.

DEDECKER: Ik geloof ook dat extreemrechts zijn saturatiepunt heeft bereikt. Veel kiezers willen wel terugkeren, maar ze weten niet naar waar.

COVELIERS: Veel mensen zouden zich inderdaad aangetrokken kunnen voelen tot een rechtse partij die niet bij voorbaat van machtsdeelname wordt uitgesloten.

Zo’n partij zou in het begin wellicht niet meer binnenhalen dan twee of drie zetels. Is het sop de kool dan wel waard?

DEDECKER: Als de traditionele partijen rond de 20 à 25 procent blijven draaien, zou zo’n rechtse partij zelfs met een paar zetels op de wip kunnen zitten en dus beslissingsmacht hebben.

COVELIERS: Allez Jean-Marie, alsof de VLD nog 25 procent kan behalen.

DEDECKER: (grijnst) Nu ik weg ben blijkbaar wel. Want als ik alle analyses van Somers en De Gucht goed begrijp, zal de VLD bij de volgende verkiezingen weer 25 procent van de stemmen behalen. Alleen maar omdat ze van mij af zijn. Hoera! De partij is gered! Als dat zo voortgaat, behalen ze nog de absolute meerderheid.

COVELIERS: Jean-Marie, het is een aangename verrassing dat ook jij het cynisme hebt ontdekt.

In het voorjaar zei u nochtans nog in Knack: ‘Ik ben Hugo Coveliers niet. Ik ben niet cynisch en ik ga ook niet weg.’

DEDECKER: Ik ga nog altijd niet weg; ze zetten me buiten. En cynisch? Dat ben ik ook niet. Alleen… Kijk, toen Hugo net uit de VLD was gezet, heeft zijn vrouw me eens verteld dat hij tegen het einde een haast lijfelijke afkeer had van mensen als De Gucht en Verhofstadt. Wel, bij mij was het ook bijna zover.

DOOR ANN PEUTEMAN/foto’s filip naudts