‘Mijn zoon en mijn dochter krijgen geen cent erfenis’, zei tv-chef Nigella Lawson onlangs. ‘Laat ze zelf voor hun geld werken, anders worden het ettertjes.’ In ons land is het bij wet verboden om je kinderen zomaar te onterven. Maar er bestaan perfect legale achterpoortjes.
Stel dat uw zoon of dochter u al jarenlang niet meer komt bezoeken in het rusthuis. Of erger. Dan wringt het misschien dat hij of zij uw zuurverdiende centen, en de rest van uw vermogen, automatisch zal erven. Uw kinderen hebben namelijk sowieso recht op een wettelijk beschermd erfdeel: de reserve. Hen onterven is in België dus gemakkelijker gezegd dan gedaan.
Concreet: als u één kind hebt, zegt de wet dat het kind recht heeft op minimaal de helft van uw nalatenschap. Als u twee kinderen hebt, krijgen ze elk één derde. Als u drie of meer kinderen hebt, dan kunt u vrij beschikken over slechts één vierde van uw nalatenschap. Dat is frustrerend als u dat vermogen eigenlijk op een andere manier had willen verdelen.
Een kind al dan niet gedeeltelijk onterven: het klinkt op het eerste gezicht nogal kil, maar toch zijn er veel ouders die polsen naar de mogelijkheden, weet Johan Adriaens, onaf- hankelijk vermogensplanner bij Neven & Partners. ‘Ik krijg de vraag zeker één of twee keer per maand. In het geval van nieuw samengestelde gezinnen, bijvoorbeeld, als iemand geen contact meer heeft met zijn kinderen uit een eerste relatie. En als die persoon bovendien een voorkeur heeft voor de kinderen uit zijn nieuwe leven.’
Er zijn nog drie andere situaties waar onterving vaak overwogen wordt, vertelt Adriaens. Als een bedrijfsleider bijvoorbeeld verschillende kinderen heeft, maar slechts één is geknipt om zijn bedrijf over te nemen. Kan die dan zomaar het grootste deel van de nalatenschap inpikken? Eenzelfde vraag krijgt hij weleens voor een kind waarvan de vader plots ontdekt dat hij niet de biologische vader is.
Ook (rijke) koppels die één gehandicapt kind hebben, zitten met vragen. Ze willen het 300.000 euro schenken: ruim voldoende voor een levenslang verblijf in een goede instelling. Maar die 300.000 euro is maar een fractie van hun totale vermogen, dus in principe heeft hun gehandicapt kind recht op méér.
Notaris Erik Van Tricht beaamt dat er in zijn praktijk veel vragen binnenlopen over de mogelijkheden om kinderen te onterven. ‘De Belgische wetgeving ter zake is niet meer van deze tijd. Ze stamt uit de tijd van Napoleon. Maar ondertussen is de maatschappelijke context erg veranderd. Nieuw samengestelde gezinnen, bijvoorbeeld, zijn een relatief recent fenomeen waar de vraag over onterving vaak aan de orde is.’
Als u een testament maakt, zegt Johan Adriaens, kunt u ervoor zorgen dat het vrij beschikbare deel van uw nalatenschap terechtkomt bij het kind dat dat het meest verdient, of dat het het meest nodig heeft. Maar het blijft onmogelijk om fundamenteel te tornen aan het wettelijke systeem. Toch bestaat er een aantal spitsvondigheden die er – zeker als ze gecombineerd worden – voor kunnen zorgen dat één of meer van uw kinderen veel minder erven dan de Belgische wet voorziet.
U kunt bijvoorbeeld een levensverzekering of een beleggingsverzekering afsluiten op uw hoofd, en contractueel laten vastleggen dat alles naar een welbepaalde erfgenaam gaat als u sterft. Als u niet overdrijft, kan dat perfect. Ofwel zorgt u ervoor dat u uw vermogen minimaliseert, door het grootste stuk ervan op naam van uw tweede echtgenote te laten zetten. Andere technieken komen uitgebreid aan bod in het volgende nummer van Moneytalk.
Of het niet dringend tijd wordt dat de Belgische wetgeving op dit vlak wordt aangepast? In de Angelsaksische landen, bijvoorbeeld, is de reserve zo goed als onbestaande. Toch is Johan Adriaens geen voorstander van een volledige onterving. ‘Dan komen ouders wellicht in de verleiding om hun kinderen voortdurend te chanteren. Ik vind wél dat er iets meer vrijheid moet komen om bij te sturen. Want mensen die hun kinderen willen onterven, hebben daar doorgaans een gegronde reden voor.’
Notaris Van Tricht is dan weer ‘een legalist’. ‘De wet is er nu eenmaal. Dan is het toch niet de taak van een individuele jurist om hem te ondergraven met allerlei ingrepen? Je kinderen onterven, dat is een delicate kwestie. En wat er nu het beste is? Dat is een kwestie van politieke keuzes.’
MONEYTALK OP TELEVISIE: ELKE DINSDAG EN DONDERDAG OP KANAAL Z.
HET aprilNUMMER VAN MONEYTALK, DAT VANAF 27 maart VERKRIJGBAAR IS, BEVAT een artikel met een aantal technieken waarmee u uw kind een (klein) stuk van zijn erfenis kunt ontnemen.
Celine De Coster
