Op 5 mei kiest Londen een nieuwe burgemeester. Zittend burgervader Boris Johnson is na twee termijnen geen kandidaat meer. Hij legt zich nu volop toe op zijn parlementaire carrière. Maar de balans van acht jaar BoJo is mager.

Als een succesvol burgemeesterschap afhangt van geestige uitspraken, zelfspot en van zwaaien met Britse vlaggetjes terwijl je vastzit in een kabelbaantje, dan zijn de acht jaar waarin Boris Johnson Londen leidt een doorslaand succes. Bestuurders van de Britse hoofdstad hebben een enorm mandaat (ze worden rechtstreeks gekozen), maar weinig macht. Imago is waar het om draait. En Boris – het is niet voor niets dat zijn voornaam voldoende is – heeft een zwarte band in imagopolitiek. Hij heeft een eigenschap die weinig politici bezitten: authenticiteit. Hij lijkt in alle omstandigheden zichzelf. ‘Fuck off en sterf’, riep hij nog niet zo lang geleden een taxichauffeur toe die hem bijna van zijn fiets reed. ‘En niet per se in die volgorde.’ Boris hoort, ondanks zijn voorkomen van een verstrooide heer uit de romans van P.G. Wodehouse, in de moderne wereld. Hij dankt er zijn status aan als bekendste en populairste Britse volksbestuurder.

Maar achter het imago, de Latijnse spreuken en het hooiberghaar liggen jaren van mislukt beleid, gemiste kansen en vergeten beloftes. Johnson is er nooit op afgerekend. Pas nu de antipoliticus zich bekeerd heeft tot de eurosceptische zaak, worden zijn ambities en politieke doelen onder de loep gelegd. Van de eerste zouden er genoeg zijn, van de tweede des te minder. Hoe beter je Johnson bestudeert, hoe minder er te zien is, zegt columnist Nick Cohen, misschien wel zijn scherpste criticus. ‘De meeste politici zijn ambitieus. Ze hopen doorgaans een doel te dienen terwijl ze carrière maken. Johnson heeft geen doel.’

Parttime burgemeester

Toen hij in 2008 burgemeester werd, leek Johnson geen bijbaantjes nodig te hebben. In ‘de hoofdstad van de wereld’ woedden een bevolkingsexplosie, een huizentekort en een financiële crisis. ‘De beste baan van de wereld’, vond BoJo na zijn verkiezing, ‘kon niet gecombineerd worden met ander werk.’ In werkelijkheid is hij altijd een parttime burgemeester geweest. Hij bleef schnabbelen, met wekelijkse columns voor de krant Daily Telegraph (voor een jaarsalaris van 250.000 pond, dat hij bestempelde als ‘kippenvoer’) en publiceerde boeken over Londen en Winston Churchill.

Even ontkende Johnson na zijn herverkiezing een baan als parlementariër te ambiëren, maar in 2015 liet hij zich installeren als Kamerlid. Londenaren zien hem sindsdien van City Hall naar het Lagerhuis fietsen in een poging op twee plaatsen aanwezig te zijn. Medewerkers sputteren dat hij de kantjes ervan afloopt. Er is irritatie over zijn afwezigheid. Hij zou soms onvoorbereid arriveren bij kabinetsvergaderingen in Downing Street, die hij bijwoont als minister zonder portefeuille. ‘Zijn benadering is pragmatisch, je zou kunnen zeggen: opportunistisch’, zegt Johnsons biograaf Sonia Purnell.

Wanneer Johnson volgende week vertrekt als burgemeester laat hij een stad achter waar levensonderhoud, vervoer- en woonkosten dramatisch zijn gestegen, terwijl de lonen stagneerden. Onder zijn beleid hebben investeringen in de infrastructuur voor bus en metro het afgelegd tegen ijdelheidsprojecten zoals een tuinbrug over de Theems en een kabelbaan. Dat Londense huizen bij de duurste ter wereld behoren, is misschien niet verwonderlijk onder een burgemeester die zei dat onbetaalbare woningen ‘een goed type probleem is om te hebben’. Johnson beloofde de dakloosheid op te lossen tegen 2012, maar sinds 2008 is het aantal straatzwervers verdubbeld. Hij waarschuwde voor ‘Kosovo-achtige sociale zuiveringen’ van Londens armsten als de huisvesting onbetaalbaar zou worden, maar hij liet zich niet horen toen duizenden mensen om die reden naar regio’s werden gestuurd waar onderdak goedkoper is. De feelgood-politicus leek nooit geïnteresseerd genoeg, of gedreven genoeg.

Als burgemeester zette Johnson de Britse hoofdstad prominent op de internationale kaart. Zijn eigen profiel steeg navenant. Hij is de meest vooraanstaande woordvoerder van de brexiteers, de pleitbezorgers voor een Britse uitstap uit de Europese Unie. Waarom Johnson, na een lange speurtocht naar zijn Europese geloofsovertuiging, voor de eurosceptici koos blijft onduidelijk. Zeker is dat hij als boegbeeld van de brexit vooraan staat in de rij om premier David Cameron op te volgen.

De neergang

De Amerikaanse president Barack Obama, die vorige week op doorreis in Londen ‘een geweer meebracht naar het messengevecht’ over het Europese referendum, lijkt de opmars van Johnson te hebben gestopt. Obama’s waarschuwing aan Britse kiezers om niet uit de EU te stappen, vloerde de burgemeester, die de ‘half-Keniaanse’ president verweten had een ‘voorouderlijke hekel’ te hebben aan het Britse koloniale rijk. Johnsons ‘Tea Party-retoriek’ werd algemeen veroordeeld.

‘Boris is geen racist, hij is gewoon niet accuraat’, zegt zijn biograaf Andrew Gimson. ‘Hij heeft nooit geloofd in het opzoeken van feiten.’ Als correspondent in Brussel maakte Johnson ophef met verhalen over Europese richtlijnen voor grotere condooms die de rubberindustrie zouden nekken, over bananen die rechter moesten, en over een verbod op veelvuldig gebruik van theezakjes. Zijn artikels voedden het eurosceptische sentiment in de Conservatieve Partij, en zouden zelfs de voedingsbodem gevormd hebben voor de oprichting van de nationalistische, anti-Europese Ukip-partij, ook al konden collega’s in Brussel de bronnen zelden achterhalen. Daarvóór al had Johnsons relaxte omgang met de feiten hem zijn eerste baan gekost. De krant The Times ontsloeg hem omdat hij citaten had verzonnen.

Boris Johnson leek lang de politicus die boven de partijen stond. Sinds vorige week is hij ‘de Britse Donald Trump met de Latijnse citaten, maar zonder de golfbanen’. Hij is niet meer de beminnelijke clown die aan de kant staat van de amateur met gezond verstand. BoJo is een beroepspoliticus met een onplezierig luchtje. Iemand van wie je je moeilijk kunt voorstellen dat hij ooit premier kan zijn.

DOOR LIA VAN BEKHOVEN

Achter het imago, de Latijnse spreuken en het hooiberghaar liggen jaren van mislukt beleid en vergeten beloftes.