Voor fiscalist Marc Bourgeois (Universiteit Luik) zijn de onthullingen in de Panama Papers geen verrassing. Hij stelt zich vragen bij de strijd tegen belastingontduiking.
‘Hoe rijker u bent, des te gemakkelijker is het om een ontsnappingsroute te vinden. Belastingplichtigen zullen altijd weerstand voelen bij het betalen van hun belastingen’, zegt Marc Bourgeois. Als vicevoorzitter van het Tax Institute van de Universiteit van Luik ziet hij het internationale fiscale landschap radicaal veranderen. ‘Er zijn steeds meer transparantievereisten en er worden steeds meer gegevens uitgewisseld. Daardoor wordt het steeds moeilijker om gecompliceerde fiscale structuren zoals die in de Panama Papers op te zetten.’
De strijd is dus niet bij voorbaat verloren.
MARC BOURGEOIS: Zolang de huidige dynamiek van samenwerking tussen de staten blijft bestaan, zetten we stappen vooruit. Bovendien kun je samenwerking ook afdwingen. Je mag niet vergeten dat Zwitserland pas onder druk van de Verenigde Staten zijn bankgeheim voor niet-inwoners heeft opgegeven. De VS dreigden met zware maatregelen tegen Zwitserland als dat land hun eisen niet zou inwilligen. De Amerikanen hebben de sleutel in handen: ze kunnen het aantal ontsnappingsroutes gevoelig inperken, zelfs voor de allerrijksten. De vraag is nu of ze landen zoals Panama, die samenwerking blijven weigeren, ook onder druk zullen zetten.
Hoe moeten we die belastingontduiking dan bestrijden?
BOURGEOIS: Je moet het onderscheid maken tussen belastingontwijking en belastingontduiking. Belastingontduiking is illegaal, en moet zo streng mogelijk bestreden worden. Belastingontwijking is volstrekt legaal. Het verschil tussen die twee is niet altijd duidelijk.
Is het vooral een internationaal probleem ?
BOURGEOIS: In veel gevallen gebeurt de fraude aanvankelijk op nationaal niveau, en worden de internationale structuren vervolgens gebruikt om het resultaat van die fraude wit te wassen. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij mensen die een erfenis ontvangen en daar geen successierechten op willen betalen. Zij richten een offshorebedrijf op om de link tussen het geld en henzelf uit te wissen. Vaak zijn die constructies op zich niet eens illegaal. Maar om dat soort gedrag tegen te gaan, heb je andere methodes nodig dan een speurtocht naar fiscale paradijzen.
Moeten zulke constructies niet harder aangepakt worden?
BOURGEOIS: Het is echt moeilijk om dergelijke praktijken te vervolgen. Je kunt raadsmensen, advocaten en bankiers enkel aanklagen omdat ze hun klanten tot fraude aanzetten, maar niet vanwege de constructies zelf. Die zijn op zich vaak legaal.
Volgens antropoloog Paul Jorion hebben grootmachten fiscale paradijzen nodig om ergens controle te houden over het witwassen van geld uit drugshandel, prostitutie en wapentrafiek. Geldt dat ook voor de VS?
BOURGEOIS: Ik ben het niet helemaal met hem eens. Ik wil me niet uitspreken over wat de motivatie van de VS is, maar het verschil tussen hun discours en de praktijk is verrassend groot. Je kunt je inderdaad afvragen waarom fiscale paradijzen zelden onder druk worden gezet. Het zijn geen machtige landen met een sterk leger, en doorgaans behoren ze tot de invloedssfeer van de grootmachten. Zeker, men heeft de voorbije jaren al aan veel fiscale paradijzen verplichtingen opgelegd. Maar het beeld dat grootmachten gebaat zijn bij dergelijke fiscale paradijzen is niet helemaal fout. De VS hebben met Delaware hun eigen fiscale paradijs opgericht. Dan is het toch opmerkelijk dat ze andere fiscale paradijzen zo hard aanpakken?
Nicolas De Decker
‘Je kunt raadsmensen, advocaten en bankiers enkel aanklagen omdat ze hun klanten tot fraude aanzetten.’
