Over het resultaat van de operatie Nieuwe Politieke Cultuur kan geen twijfel bestaan: dat de VLD de rol overneemt van de ex-CVP en, zo heet dat dan, ‘volkspartij’ wordt. En dan gaat het over een dikke, machtige en behoorlijk arrogante partij die daar in het midden van het politieke spectrum gaat zitten. Net datgene dus waarmee die NPC korte metten wilde maken.
Het is nu dik tien jaar geleden, na de eerste Zwarte Zondag, dat de politiek zich plotsklaps bewust werd van de kloof tussen haar en ‘de’ burger. En goed vijf jaar geleden, met de affaire-Dutroux, groeide het inzicht dat het begon te dringen, want de bevolking pikte het echt niet langer. Als de ‘herverkaveling van het politieke landschap’ er een decennium later alleen uit bestaat dat iemand anders zijn intrek neemt in het centrum van dat verder ongewijzigd gebleven politieke landschap, is dat een wat mager resultaat.
NPC werd altijd belichaamd door een paar curieuze protagonisten, met voorop de huidige premier Guy Verhofstadt, die met zijn Burgermanifesten enigszins voor ideoloog van het gezelschap doorgaat. Het resultaat is niet verbluffend. Op de hervorming van de ambtenarij en de politie na. Misschien. En wat liflafjes die zich nog in de praktijk moeten bewijzen, vooral formalistische en procedurekwesties zoals de hervorming van de kieswetgeving, het referendum of zo’n draak als de rechtstreekse verkiezing van de burgemeester. Plus, dat is wel spectaculair, de CVP is in de oppositie gedrongen en verzonk daar in een nog altijd niet overwonnen identiteitscrisis. Modelstaat België?
Maar wie Verhofstadts evolutie in zowel tactiek als programma bekijkt, komt ook nooit onder de indruk uit dat die niet zozeer werd bewogen door zuivere filosofie, wel door machtsdrang en electorale berekening. Zoals NPC ook vaak neerkomt op navelstaarderij bij de politici zelf en het paaien van de bevolking, terwijl in de praktijk weinig terechtkomt van het slaan van bruggen over de kloof tussen hen en de rest van die bevolking.
Het ontslag van Bert Anciaux uit de Vlaamse regering sluit een cruciale fase in de NPC-geschiedenis af. Deze andere NPC-voorganger kon de hitte in de politieke keuken niet meer aan. Want wat schreven de krantencommentatoren toch allemaal lelijke dingen over hem! Hij wordt nu basismilitant van het stilaan geheel verdampte Spirit, in afwachting van een deal met de SP.A.
Iets soortgelijks overkwam Johan Van Hecke al veel eerder, de derde van het NPC-triumviraat. Een privékwestie volstond om hem politiek in de marge te duwen. Met zijn gelegenheidsclubje NCD laat hij zich nu gewillig door de VLD opslokken, samen met onder anderen Reginald Moreels, die ook al niet overweg kon met de heersende politieke mores, en de toch wel zeer onwaarschijnlijke ‘vernieuwer’ Karel Pinxten. Aan de hardheid en geslotenheid in en rond de Wetstraat – en de daarin vervatte neiging tot carrièreplanning – heeft tien jaar NPC-streven dus in het geheel niets veranderd.
Het geval van Anciaux’ geestelijke zoon Sven Gatz zegt genoeg. Ooit hield hij ID21 overeind, het vehikel waarmee Anciaux via de Volksunie de blijde NPC-boodschap wou laten uitgalmen. De VU is eraan kapotgegaan, en de leegloop sterkte de VLD almaar verder aan. Nu zocht ook Gatz daar zijn heil, bij gebrek aan een ander geloofwaardig politiek instrument.
Zo blijft de VLD aandikken, veeleer als gevolg van overloperij dan door electorale groei op de adrenaline van de eigen overtuigingskracht. Een selffulfilling prophecy. En ook in de politiek geldt dat niets zoveel succes heeft als succes.
Marc Reynebeau
