Europa heeft de vluchtelingencrisis verkeerd aangepakt, vindt Herman Van Rompuy. De voormalige voorzitter van de Europese Raad heeft daar naar eigen zeggen schuldgevoelens over. ‘We hadden sneller en krachtiger moeten optreden als politieke leiders. Dat heeft mensenlevens gekost.’ Een terugblik op een annus horribilis.
‘Mijn gepantserde BMW, chauffeur en bodyguards mis ik niet, maar wél mijn secretaresse. Het is een ramp’, zegt Herman Van Rompuy (69) licht opgewonden bij de begroeting. ‘Morgen spreek ik in Parijs Nicolas Sarkozy en ik moet alles zelf regelen. Vorige week gaf ik zeven lezingen, deze week heb ik er acht, maar de meeste doe ik nog steeds voor een fles wijn en een mooi boek over de regio. (lacht) Ik kan moeilijk nee zeggen.’
De gewezen ‘president van Europa’ heeft zoals de meeste gepensioneerden te weinig tijd voor te veel plannen. Van Rompuy geeft aan de lopende band voordrachten, neemt prijzen in ontvangst in binnen- en buitenland, opent tentoonstellingen en doceert ook nog eens Europese politiek aan vier universiteiten. Hij houdt kantoor in het gebouw van de Europese christendemocraten, vlak bij het Europees Parlement. De foto van Jean-Luc Dehaene prijkt nog steeds op zijn bureau. Hij is ook nog altijd een referentie voor Van Rompuy: tijdens ons gesprek over de hoogte – en laagtepunten van het voorbije jaar zal hij minstens een keer aan het staatsmanschap van Dehaene herinneren. Maar beginnen doen we met een eerbetoon aan een ander groot Belgisch politicus.
Januari
Op 3 januari wordt oud-premier en voormalig christendemocratisch boegbeeld Leo Tindemans (93) begraven.
HERMAN VAN ROMPUY: Ik was erg close met hem. Twintig jaar geleden al vroeg hij of ik op zijn begrafenis wilde spreken, als enige politicus. Hij was mijn leermeester in de politiek. We dachten over veel dingen hetzelfde. Hij geloofde in mij.
Een terroristische aanslag op de redactie van Charlie Hebdo schudt de wereld abrupt wakker. Er vallen twaalf doden in Parijs.
VAN ROMPUY: De aanslag had een duidelijk doel: het blad vernietigen dat volgens sommigen beledigende cartoons van de profeet Mohammed had gepubliceerd. Daarin verschilde hij van de recente aanslagen in Parijs waarbij 130 onschuldige mensen willekeurig werden neergemaaid. Dat was puur nihilisme. De manier waarop Frankrijk reageerde, vond ik heel sterk. Misschien is zo’n spontane opwelling van patriottisme alleen in Frankrijk mogelijk. De Fransen zijn op een waardige manier opgekomen voor hun drie grote kernwaarden: gelijkheid, vrijheid en broederlijkheid.
De eerder verguisde president François Hollande ziet zijn populariteit na elke aanslag stijgen.
VAN ROMPUY: Hollande heeft leiderschap getoond en de juiste woorden gevonden om het verdriet en de woede van een natie te vatten. Daarvoor ben je de leider van een land. Maar zoals iedereen ondertussen weet, is politieke populariteit zeer tijdsgebonden.
Van leiders gesproken: burgemeester Bart De Wever verbiedt een betoging van Pegida in Antwerpen.
VAN ROMPUY: We hebben weleens de neiging om aan sommige zaken meer aandacht te besteden dan ze verdienen.
Het ACV protesteert tegen het regeringsbeleid tijdens de nieuwjaarsreceptie van CD&V.
VAN ROMPUY: Het was niet de eerste keer dat zoiets gebeurde. In 1981 is de regering Martens-Gol er ook gekomen tegen de wil van het ACV in. We leefden toen wel in een andere wereld, met een sterke CVP die nog 32 procent van de stemmen behaalde én een machtiger vakbond. Die centrumrechtse regering kwam er omdat we ons daarvoor te veel hadden laten meeslepen door de socialisten. Het gevolg was een begrotingstekort van vijftien procent van het nationaal inkomen! Dat is evenveel als de Grieken in 2010.
Het protest van het ACV is later geluwd.
VAN ROMPUY: De economie doet het beter, dat helpt. Het ACV sloot later nog een interprofessioneel akkoord met de regering en een akkoord over de pensioenfondsen, wat ook niet evident was. Het ACV heeft dus zijn rol gespeeld in de overlegeconomie, en dat zonder het ABVV. Il faut le faire.
In Groot-Brittannië wijdt de anglicaanse kerk voor het eerst een vrouw tot bisschop.
VAN ROMPUY: Het heeft lang geduurd voordat vrouwen tot zo’n hoog ambt werden toegelaten en de anglicaanse kerk is er nog altijd verdeeld over. Bij ons zijn we gezegend met paus Franciscus. Sinds zijn aantreden is de toon in de katholieke kerk veranderd, maar eigenlijk komt hij vijftig jaar te laat. Grote hervormingen in de kerk blijven noodzakelijk en die zullen nog vele jaren op zich laten wachten. Er is een crisis van het geloof. Vrouwen wijden of gehuwden tot het priesterambt toelaten, zal daar niet veel aan veranderen. We beleven het einde van de grote verhalen en dat veroorzaakt een spirituele leegte. Ook ideologieën zijn in crisis. Alles wat het individu overstijgt, wat transcendent is, verliest aan kracht. Toch blijft er een verlangen naar zingeving, maar de handleiding om daartoe te komen, ontbreekt. Iedereen tracht voor zichzelf iets te bricoleren.
Februari
De Islamitische Staat zet zijn horrorcampagne genadeloos verder: op 3 februari verspreidt de terreurgroep via Twitter een video waarop te zien is hoe de gevangengenomen Jordaanse F-16-piloot Moaz al-Kassabeh levend wordt verbrand in een kooi.
VAN ROMPUY: Ik wil die beelden niet zien. Ik moet denken aan een lezing die ik in oktober gaf in Paderborn ter gelegenheid van het feest van de Duitse eenheid. Ik sprak over de Dertigjarige Oorlog van 1618 tot 1648. Die leidde tot de Vrede van Münster en zorgde lange tijd voor vrede in Europa. Maar het was ook een van de gruwelijkste oorlogen ooit. In de regio van Paderborn werden dorpen tot de laatste man en vrouw uitgeroeid in de strijd tussen katholieken en protestanten. Ik wil daarmee zeggen dat wij van het conflict tussen sjiieten en soennieten enkele honderden jaren geleden onze eigen versie meegemaakt hebben. De IS heeft niet het monopolie op wreedheden, maar hun misdaden zijn barbaars.
Lieven Boeve, de topman van het katholiek onderwijs, wakkert begin februari een oude discussie aan. Hij vindt dat levensbeschouwelijke uiterlijke tekenen wel moeten kunnen op school.
VAN ROMPUY: Ik heb daar gemengde gevoelens over. Bij ons was er lang géén scheiding tussen kerk en staat. Die versmelting met de macht vind ik nog altijd een van de grote drama’s van de katholieke kerk. Wat het dragen van hoofddoeken betreft, zat ik lang op de Franse lijn van de ‘laicité’. Nu twijfel ik of een wettelijk verbod de verstandigste oplossing is. Steve Stevaert heeft ooit gezegd dat men geen politieke strijd moet aangaan voor enkele vierkante meters linnen. Maar symbolen zijn sterker dan stukjes stof. Toch is het misschien onverstandig om in conflict te gaan met een deel van de bevolking voor iets dat voor hen van wezenlijk belang is.
Voor de kust van het Italiaanse eiland Lampedusa verdrinken nog maar eens 203 vluchtelingen.
VAN ROMPUY: Ik was nog in functie toen de Italiaanse premier Matteo Renzi aankondigde dat Italië op 1 november 2014 zou stoppen met de operatie Mare Nostrum, waardoor tienduizenden mensen werden gered op de Middellandse Zee. Wij hoopten dat Renzi dat niet meende, want we vreesden een nieuw Lampedusa-drama. Maar hij is er wel degelijk mee gestopt. De Unie was verdeeld en we hebben niets gedaan ter compensatie. We zochten allerlei uitvluchten om dat te rechtvaardigen, zoals dat het winter was waardoor minder vluchtelingen de oversteek zouden wagen. Nog grotere cynici zeiden dat hoe meer vluchtelingen we zouden redden, hoe meer er zouden toestromen. Na die ramp in februari was alles weer mogelijk: iedereen stuurde schepen, ook België. Maar ik bleef met schuldgevoelens zitten. We hadden dat sneller moeten aanpakken. Dat had levens kunnen redden, maar ik voelde bij de regeringsleiders onvoldoende consensus. Veel landen vonden dat het hun zaak niet was en dus draaide het uit op een grote humanitaire vergissing. Net zoals het later een dramatische vergissing was om de internationale en Europese hulp aan de vluchtelingenkampen in Jordanië en Libanon te verminderen. Dat was dé trigger voor de massale uittocht naar Europa.
Eind febrauri pleiten Belgische experts voor de uitbreiding van de euthanasiewet tot wilsonbekwamen.
VAN ROMPUY: Die wetgeving is al van kracht in Nederland en het gaat daar over enkele gevallen per jaar. Dan lijkt het toch meer om een ideologisch debat te gaan dan om het oplossen van een maatschappelijk vraagstuk.
Maart
De Europese ministers van Binnenlandse Zaken laten weten dat ze vanaf juni controles zullen uitvoeren aan de buitengrenzen van de Schengenzone om Syriëstrijders en asielzoekers tegen te houden.
VAN ROMPUY: De Schengenzone is bedacht voor normale tijden, niet voor crisissen zoals we ze nu meemaken. Ze heeft dezelfde gebreken als de eurozone: die is ook gestart als een politiek project, zonder praktische afspraken. In de eurozone hebben we een gemeenschappelijke munt gebouwd en daarna is de Europese Centrale Bank gecreëerd, maar dat leidde aanvankelijk niet tot één Europees financieel beleid. Tijdens de financiële en bankencrisis bleken we niet over een gereedschapskist met de nodige instrumenten te beschikken. We hadden geen financiële middelen om de getroffen landen te helpen of hefbomen om hervormingen op te leggen. Het politieke project was economisch onvoldoende onderbouwd. Dat geldt ook voor de Schengenzone. Het is een fantastisch idee, die vrijheid van mensen en goederen. Alleen is er niet gedacht aan een gemeenschappelijk asiel- en migratiebeleid, laat staan aan een gemeenschappelijk bewakingssysteem.
Onlangs verklaarde de Nederlandse minister van Financiën en voorzitter van de eurogroep Jeroen Dijsselbloem dat we misschien moeten terugplooien op een mini-Schengen met vijf landen. Goed idee?
VAN ROMPUY: Ziet u ons opnieuw grenskantoren bouwen? Dat is ondenkbaar en ondoenbaar. Het enige juiste antwoord is een betere bewaking van de Europese buitengrenzen. Maar we hebben de hulp van Turkije nodig om de stroom van asielzoekers te laten vertragen en opdrogen. Nu denken veel mensen dat de vloed vluchtelingen niet te stoppen is en dat voedt het verzet tegen de asielzoekers.
April
Steve Stevaert, de oud-voorzitter van de SP.A, stapt op 2 april uit het leven.
VAN ROMPUY: (stilte) Het is een raadsel. Stevaert was een onrustige man die nooit lang dezelfde functie kon uitoefenen. Een onzekere man ook, die de schijn van zelfcontrole hoog hield. Ik heb hem niet zo goed gekend. Maar ik heb hem wel geobserveerd, want hij intrigeerde me.
België voert al jaren de lijst van landen met de hoogste zelfmoordcijfers aan. Een dag voor Stevaerts dood maakte de Zelfmoordlijn bekend dat het aantal oproepen het voorbije jaar met 29 procent was gestegen. Hoe komt dat?
VAN ROMPUY: Het blijft een opvallende trend, al decennialang. Ik heb er geen sluitende verklaring voor.
Toch scoort België ook hoog op internationale geluksbarometers. Een paradox?
VAN ROMPUY: Sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog zie je dat de curve van de economische groei in België bijna constant stijgt, terwijl het geluksgevoel stabiel blijft. Zo groeide een kloof tussen materiële welvaart en geluksgevoel. Er is in het Westen een deficit aan geluk, dat gepaard gaat met een deficit aan zingeving. De toenemende individualisering speelt daarin een grote rol. Mensen vergelijken zich te veel met anderen en er is altijd iemand die mooier, rijker of verstandiger is dan jij. Dat leidt tot frustraties. Daarom ook kent België veel burn-outs en zijn we een land van antidepressivaslikkers.
Mei
De Conservatieve Partij van de Britse premier David Cameron behaalt begin mei een absolute meerderheid in het Lagerhuis van het parlement.
VAN ROMPUY: Dat was een onverwacht grote overwinning en de zoveelste keer dit jaar dat de opiniepeilers ernaast zaten. Had hij niet gewonnen, dan zou het referendum om uit de Europese Unie te stappen, de Brexit, misschien niet doorgaan.’
Het Verenigd Koninkrijk kan het zich volgens u gewoon niet veroorloven om de Unie te verlaten.
VAN ROMPUY: Heel wat Britse bedrijven hebben aangekondigd dat ze Engeland zullen verlaten als het tot een Brexit komt. Groot-Brittannië was nooit een hecht lid van de Unie, het verkreeg in de loop der jaren allerlei uitzonderingen en is geen lid van de eurozone. Eigenlijk zijn de Britten alleen geïnteresseerd in de economische unie, in de gemeenschappelijke markt.
Kunnen de Schotse Nationalisten een rol spelen in de afloop van het referendum?
VAN ROMPUY: Het Schotse vraagstuk zal helemaal op de voorgrond treden na een Brexit. Daarom zal Cameron zich uiteindelijk engageren voor het Britse lidmaatschap van de Unie, mits hij enkele toegevingen en hervormingen krijgt. Hij wil niet de Britse premier zijn die én Schotland verliest én van Groot-Brittannië een irrelevante mogendheid maakt, want ook de VS lieten al weten dat het VK voor hen enkel interessant is als lid van de Unie.
Juni
Jeb Bush van de Republikeinse Partij stelt zich op 15 juni kandidaat voor de presidentsverkiezingen van 2016. Een dag later doet ook partijgenoot Donald Trump dat.
VAN ROMPUY: Het voorbeeld van Jeb Bush leert dat politieke dynastieën geen Belgische exclusiviteit zijn. Volgens de peilingen heeft de zoon van oud-president George H.W. Bush geen kans. En Donald Trump is eigenlijk een onnozelaar. Dat 25 procent van de Republikeinse kiezers hem als waardige kandidaat ziet om het machtigste land ter wereld te leiden, is een groot probleem. Het zegt meer over de extreem gepolariseerde Amerikaanse samenleving dan over de man zelf.
Juli
Na een lange nacht vergaderen bereikt Europa een akkoord over het reddingsplan voor Griekenland.
VAN ROMPUY: Ik ben blij dat Griekenland in de eurozone blijft. Daar heb ik als voorzitter van de Raad altijd naar gestreefd. Als Griekenland tijdens mijn voorzittersperiode de eurozone had moeten verlaten, had dat het einde van de eenheidsmunt kunnen betekenen.
Zullen de Grieken het redden?
VAN ROMPUY: Premier Alexis Tsipras heeft dat akkoord gesloten omdat de Grieken niet uit de eurozone wilden, ook al wisten ze dat de crisis 25 procent van hun welvaart had weggenomen. Maar Tsipras heeft vijf maanden tijd verloren, waardoor de factuur zowel voor Europa als voor de Grieken is gestegen.
De Griekse economie is opnieuw aan het krimpen.
VAN ROMPUY: Eigenlijk had ze dit jaar met drie procent moeten groeien. Dat is niet gebeurd door de maandenlange onzekerheid en door het idiote gedrag van Yanis Varoufakis, de vorige minister van Financiën.
De headline van 17 juli kunnen we onmogelijk negeren: koning Filip verleent gewezen voorzitter van de Europese Raad Herman Van Rompuy de titel van graaf.
VAN ROMPUY: Ik koos als lijfspreuk ‘rustige vastheid’. In het Latijn is dat ‘Placide atque constanter’.
Augustus
Zowel in Burundi als in Rwanda wordt de grondwet gewijzigd om de presidenten Pierre Nkurunziza en Paul Kagame een derde ambtstermijn te gunnen. Gaan de zaken in de goede richting in Afrika?
VAN ROMPUY: Ik heb een jaar in Congo gewoond toen mijn vader les gaf aan de universiteit van Lovanium in Kinshasa. Afrika blijft me fascineren. Economisch gaat het de laatste jaren veel beter, en politiek gezien ook: er waren nooit eerder zo veel democratieën. Onlangs verkoos ook Nigeria een nieuwe president na democratische verkiezingen. Zuid-Afrika en Nigeria, de twee grootste landen van het continent, zijn dus democratieën. Afrika is zestig jaar na zijn onafhankelijkheid eindelijk begonnen met zijn echte ’take off’. René Dumont, auteur van het bekende boek L’Afrique noire est mal partie, had het tientallen jaren bij het rechte eind, maar nu is er beterschap. Er broeit wel een ander groot probleem, namelijk de razendsnelle groei van de bevolking. Afrika telt nu een miljard inwoners. Tegen het einde van de eeuw zullen dat er vier miljard zijn. De migratiedruk naar het Westen zal dus nog toenemen.
N-VA-voorzitter Bart De Wever pleit ondertussen voor een apart sociaal statuut voor vluchtelingen. Erkende vluchtelingen zouden niet langer meteen alle sociale rechten krijgen.
VAN ROMPUY: De NV-A is de grootste politieke partij van het land en haar voorzitter de meest vooraanstaande politicus. Maar als hij een ideetje lanceert, wordt dat zelfs niet besproken in de regering – alsof het van iemand uit de oppositie komt. Merkwaardig. Het was dus vooral een boodschap voor de kiezer en niet voor de regering.
September
CD&V-voorzitter Wouter Beke zegt in Terzake dat een militair ingrijpen in Syrië overwogen moet worden om de vluchtelingencrisis grondig aan te pakken.
VAN ROMPUY: In Syrië moeten er twee zaken gebeuren. De IS moet militair uitgeschakeld worden. Tegelijkertijd moet men met de gematigde gewapende oppositie én het regime van Assad een akkoord sluiten, in samenspraak met Iran, de Arabische landen, de VS, de EU en Rusland. Er kan geen politieke oplossing komen zonder een militaire oplossing. Maar na de mislukkingen in Irak en Libië is het een slecht idee om westerse ‘boots on the ground’ te sturen.
Op 3 september gaat één beeld de wereld rond: de foto van Aylan, het verdronken Syrische jongetje op een strand in Turkije, zorgt voor ontzetting.
VAN ROMPUY: Dat heeft mij enorm aangegrepen. Ik heb verschillende kleinzonen, maar eentje heeft dezelfde leeftijd als Aylan en hij droeg in die periode hetzelfde broekje en T-shirt als Aylan. Het beeld is dagenlang in mijn hoofd blijven spoken. Ik heb het er nog steeds moeilijk mee. Misschien is het egoïstisch om de associatie te maken tussen dat manneke en mijn kleinzoon, maar het is een schokkende confrontatie met de onrechtvaardigheid van het lot: onze kleinzoon heeft geluk, Aylan ongeluk, en geen van beiden kan daar iets aan doen.
Bij Volkswagen wordt eind september sjoemelsoftware ontdekt.
VAN ROMPUY: Men is het bijna vergeten, maar in 2008 stond de wereld op enkele millimeters van de afgrond door de roekeloosheid van een groot aantal financiers. Bij Volkswagen gaat het om ordinaire oplichting. Het bedrijf heeft de inspectie- diensten en de gebruikers gewoon belazerd. Men verwijt de publieke sector veel gebreken en fouten, maar niemand is vrij van schuld, ook niet in de privésector.
Oktober
Eén jaar na zijn aantreden als premier is Charles Michel nog steeds enorm populair in Vlaanderen.
VAN ROMPUY: Op het economische vlak is de balans positief. Het ziet er ook vrij goed uit voor de komende jaren. Bovendien is de regering erin geslaagd om de kosten van de vergrijzing drastisch te verlagen door de verlenging van de pensioenleeftijd. Dat is goed gewerkt.
Hoe evalueert u het werk van uw eigen partij binnen de coalitie?
VAN ROMPUY: Mijn partij heeft een probleem van visibiliteit, en er zijn enkele tactische fouten gemaakt. Men heeft te hoge verwachtingen gecreëerd. Underpromising and overdelivering is een betere tactiek.
U hebt het over de taxshift?
VAN ROMPUY: Ja. Ik denk dat men die les ondertussen geleerd heeft. In de zomer is daarover een goed akkoord gesloten en nu moet men die pagina omslaan.
November
De Rode Duivels schrijven Belgische geschiedenis: begin november prijken ze op de eerste plaats van de FIFA-ranking.
VAN ROMPUY: Ik vind dat als voetballiefhebber formidabel, maar is die plaats terecht? Misschien hebben we niet de beste nationale voetbalploeg ter wereld, maar we hebben wel een ploeg die kan winnen van elk ander voetballand. Hoewel ik met pensioen ben, heb ik nog nooit zo weinig wedstrijden gezien als dit seizoen, ondanks mijn abonnement bij Anderlecht.
Uw club vertrekt uit Anderlecht om in het nieuwe stadion op de Heizelvlakte te gaan spelen.
VAN ROMPUY: (lacht) Mijn broer heeft het daar moeilijker mee dan ik. Ik ben nog samen met mijn vader gaan kijken in het oude Emile Versé-stadion. We stonden achter de goal en veranderden bij de rust van kant om Anderlecht van dichtbij te zien scoren. Het nieuwe Constant Vandenstock-stadion was ook al een hele verandering, met loges en business seats. Die evolutie zet zich voort. Anderlecht heeft een groter stadion nodig om te kunnen groeien, want het kan nog veel meer supporters aantrekken. Ik heb de tijd nog meegemaakt dat in de eerste klasse vier Brusselse clubs speelden: Union, Daring, Anderlecht en Crossing Schaarbeek.’
Halverwege november slaat de IS weer toe in Parijs: bij verschillende aanslagen vallen 130 doden. België krijgt de zwartepiet toegespeeld en het dreigingsniveau gaat naar vier.
VAN ROMPUY: Het heeft mij enorm gestoord dat die aanslagen volgens sommigen zouden bewijzen dat België een ‘failed state’ of mislukt land is. In de VS is er bijna elke maand iemand die in het wilde weg een bloedbad aanricht en toch zegt niemand dat de VS een mislukte staat zijn. Wij vergeten dat Brussel de zetel is van de NAVO en de Europese Unie. Daardoor worden we scherper in de gaten gehouden door de internationale media.
Heeft de regering-Michel goed gereageerd op de gebeurtenissen?
VAN ROMPUY: Wat ik mis, is de aanpak van Jean-Luc Dehaene. In de nasleep van de affaire-Dutroux heeft hij meteen een krachtig tienpuntenprogramma opgesteld met onder meer de fusie van de lokale politie en de Rijkswacht. Hij koos voor een radicale oplossing met een duidelijke boodschap: dit mag nooit meer gebeuren. Dat Brussel zes politiezones heeft, krijg ik in het buitenland niet meer uitgelegd.
Wat vond u van de ‘lockdown’ in Brussel? Sommigen zeiden dat de regering toegaf aan de terroristen.
VAN ROMPUY: Het valt natuurlijk op dat wij als enige land overgingen tot die drastische maatregelen. Misschien beschikte de regering over inlichtingen die ik niet ken. Ik neem aan dat ze naar eer en geweten die zware beslissing heeft genomen.
Het grootste gevaar dat een Amerikaan hier loopt, zei voormalig Amerikaans ambassadeur Howard Gutman, is een verhoogde cholesterol.
VAN ROMPUY: Ik vond het mooi dat hij tegengas gaf. De dagen na de aanslagen heb ik ook Amerikanen ontmoet die het heel moedig van zichzelf vonden dat ze toch naar Brussel waren gekomen ondanks een negatief reisadvies. Ik vrees dat ons land inderdaad een flinke imagodeuk heeft opgelopen. Maar het goede nieuws is dat alles voorbijgaat. Ook dit.
Met de persvrijheid wordt nog altijd gesold. Can Dündar, de Turkse hoofdredacteur van de krant Cumhuriyet, krijgt op 26 november levenslang. Ook in Rusland beperkt president Poetin de vrijheid van meningsuiting, net als president Sissi in Egypte.
VAN ROMPUY: Het is te kort door de bocht om die drie met elkaar te vergelijken. Wat president Erdogan betreft, denk ik dat het nooit goed is om te lang aan de macht te blijven. Rusland heeft nooit een echte democratie gehad, en in Egypte heeft de vorige president (Mohamed Morsi, nvdr) een historische kans gemist om de islam te verzoenen met de democratie.
Erdogan gebruikt zijn positie wel om Turkije versneld lid te laten worden van de Europese Unie.
VAN ROMPUY: Dat weet ik nog zo niet. Voor velen in Turkije is het proces van de integratie in Europa belangrijker dan het mogelijke einddoel: effectief lidmaatschap. Economisch doen de Turken het niet zo goed, dus is het voor hen belangrijk om geleidelijk tot een economische integratie te komen met Europa. Voor veel buitenlandse investeerders is er nu onzekerheid vanwege het favoritisme in het land. U mag ook niet vergeten dat Turkije een groot deel van zijn onafhankelijkheid moet prijsgeven als het EU-lid wordt. Het is een land met een groot verleden en wil een belangrijke rol spelen in de regio. Ik betwijfel of dat te verzoenen is met het lidmaatschap van de Unie.
December
9 december: het Amerikaanse magazine Time roept de Duitse bondskanselier Angela Merkel uit tot Persoon van het Jaar.
VAN ROMPUY: Zij is de machtigste vrouw, maar niet de machtigste politicus. Dat is president Obama.
Ze verliest ondertussen steun in haar eigen kabinet door haar aanpak van de asielcrisis.
VAN ROMPUY: En ook bij de bevolking, al behaalt de CDU nog steeds 37 procent in de opiniepeilingen. De Europese Unie sloot eind november een akkoord met Turkije en als de stroom vluchtelingen daardoor vermindert, zal dat Merkels positie versterken.
Was het een goed idee van haar om tegen de vluchtelingen te zeggen: kom maar, ‘Wir schaffen das’?
VAN ROMPUY: Ik vind het een verademing dat de grootste politieke leider van Europa niet vervalt in populisme, zoals de Hongaarse premier Viktor Orban. Die zei dat alle terroristen migranten zijn. Dat is maar één stap verwijderd van: alle migranten zijn terroristen. Vorige week zei de Duitse minister van Financiën Wolfgang Schäuble dat Duitsland wordt bedreigd door een zware sneeuwval aan vluchtelingen en dat slechts één skiër volstaat om een lawine op gang te brengen. Hij heeft zich daarvoor achteraf geëxcuseerd. Merkel zei daarop dat elke vluchteling in de eerste plaats een mens is. Die humane toon mis ik in de Belgische politiek.
Wat verwacht u van 2016?
VAN ROMPUY: Dat het in alle opzichten beter wordt dan dit jaar. 2015 was een echt annus horribilis, van het begin tot het einde. Het was een jaar van verdriet, van toenemende angst en van grote onzekerheid.
Bent u van nature een optimist of een pessimist?
VAN ROMPUY: Over mezelf ben ik altijd optimistisch.
DOOR MICHEL VANDERSMISSEN, FOTO’S JEF BOES
‘De Fransen zijn op een waardige manier opgekomen voor hun drie grote kernwaarden: gelijkheid, vrijheid en broederlijkheid.’
‘David Cameron wil niet de Britse premier zijn die én Schotland verliest én van Groot-Brittannië een irrelevante mogendheid maakt.’
‘Dat Brussel zes politiezones heeft, krijg ik in het buitenland niet meer uitgelegd.’
