Tabloids zijn een wereldwijd fenomeen. Er bestaat voor elk wat wils.
Hier volgt een schoolvoorbeeld van chantagejournalistiek. Een tabloid koopt een clandestien gefilmde seksvideo, met in de hoofdrol een acteur van in de vijftig die leidt aan de ziekte van Parkinson. Om de zaak toe te dekken eist de krant in ruil een exclusief en onthullend interview. De acteur stemt eerst toe, schrijft zelfs eigenhandig het interview, maar klaagt de tabloid later aan voor chantage. Dit is niet het zoveelste schandaalverhaal bedisseld op de redactievloer van News of the World, de ondertussen opgedoekte krant die eigenaar Rupert Murdoch zo in verlegenheid bracht. Nee, de tabloid in kwestie is Bild Zeitung, Duitslands meest verkochte krant. En de acteur over wie het gaat, Ottfried Fischer, werd vorig jaar door de rechter in het gelijk gesteld, al verbrak een hogere rechtbank later dat vonnis. De daaropvolgende beroepsprocedure wordt momenteel behandeld.
De ervaringen van Fischer bewijzen dat het Verenigd Koninkrijk allerminst het monopolie op agressieve tabloids bezit. Het genre bestaat niet overal, maar veel scheelt het niet. Een uitzondering is Frankrijk, dat geen tabloidkranten kent, hoewel magazines als Closer en Gala en het satirische weekblad Canard Enchaîné een soortgelijke rol vervullen. Waarom er geen echte tabloids bestaan, valt wellicht te verklaren vanuit de geschiedenis en de politieke cultuur. In het Frankrijk van na de Tweede Wereldoorlog hadden veel journalisten banden met het ondertussen ontbonden verzet. Een krant wordt er nog steeds gezien als een middel om een politiek doel te bereiken, en niet zozeer als een commercieel product. De pers is gemaakt voor en door de elite en ‘snapt niet wat een massapubliek lezen wil’, meent Olivier Fleurot, Fransman en voormalig chief executive van the Britse krant Financial Times.
In Amerika gedragen de meeste kranten zich respectabeler en is het eerder op televisie dat tabloidachtige journalistiek hoogtij viert. De zeer populaire tabloids van Italië, Spanje en Japan richten zich voornamelijk op sport. De Duitse zijn sterk georiënteerd op politiek – veel meer dan de kranten van Murdoch, waar Britse politici zo bang van zijn. Dat maakt de Duitse tabloids machtig en dat weten ze. Vroeg in de Eurocrisis zond Bild Zeitung een journalist naar Athene om ginds oude drachmen te gaan uitdelen, wat meteen de toon zette in politiek Duitsland.
Bijna overal zijn er tabloids, maar ze zijn dus niet overal hetzelfde. Tabloids hebben de neiging scherper voor de dag te komen wanneer de andere pers zich conformistisch opstelt. Neem het medialandschap van Japan, dat wordt gedomineerd door grote conglomeraten die zichzelf eerder zien als medespelers van politiek en industrie dan als een rebelse macht. Journalisten houden er zelfs kantoor in de ministeries waarover ze berichten. Onderzoeksjournalistiek wordt daardoor voor een groot deel het terrein van de tabloids, zelfs al printen die vaak fouten en halve waarheden. Niet zelden komen grote schandalen eerst naar boven in de Japanse tabloids, alvorens de mainstream media die onderwerpen durven aan te raken.
De voornaamste reden achter culturele verschillen qua tabloidisering is de onderlinge competitie. The Sun en zijn rivalen zijn agressiever dan Bild Zeitung omdat de strijd om de lezer in het Verenigd Koninkrijk intenser is dan in Duitsland, of dan gelijk waar eigenlijk. Britse tabloids leven van de verkoop van krantenstandjes, wat een sensationele krantenkop levensbelangrijk maakt. Het verklaart meteen waarom niemand zo diep in de dark arts van de journalistiek is gedoken als de Britten – van voicemails hacken en politieagenten omkopen tot het stelen van privégegevens. ‘Zover zou zelfs Bild Zeitung nooit gaan’, meent Lukas Heinser van BILDBlog, chroniqueur en criticaster van de Duitse tabloid.
Eén ding hebben alle tabloids wereldwijd gemeen, zeker in de geïndustrialiseerde landen: een scherp dalende verkoop. News of the World was de op één na grootste krant van het Verenigd Koninkrijk en verkocht 2,6 miljoen exemplaren, maar dat is nog altijd een pak minder dan de negen miljoen die het in de jaren vijftig aan de man bracht. Bild Zeitung verloor de laatste tien jaar meer dan anderhalf miljoen lezers. Maar denk nu niet dat tabloidjournalistiek op de terugweg is. Dat lijkt immers alleen op te gaan voor de printmedia. Op het internet kent het genre een spectaculaire revival.
© The Economist, vertaling en bewerking: Jef Van Baelen
