Wat 9/11 is voor Amerika, is 22/3 voor België: 2016 zal voor altijd het jaar van de aanslagen op Brussel zijn. Terreur boetseerde ook het werkjaar van binnenlandminister Jan Jambon (N-VA). ‘We zijn nu beter op zulke gebeurtenissen voorbereid.’
In zijn jonge jaren was Jan Jambon, als lid van de Vlaamse Volksbeweging, een van de hevigste bestormers van de Belgische staat. Wie dat niet weet en hem dezer dagen bezig ziet, zou denken dat hij voorbestemd was om het land te besturen. Zijn rijzige gestalte past helemaal bij het plechtstatige decor van het ministerie van Binnenlandse Zaken: de kroonluchter boven zijn werktafel is nog imposanter dan die bij zijn collega Johan Van Overtveldt in het somptueuze Hôtel des Finances, een paar huisnummers verderop in de Wetstraat. De Brusselse salons zijn danig vernederlandst sinds de N-VA de meeste regeringszetels bezet. Maar een geschenk was die deelname aan het kabinet van Charles Michel (MR) het voorbije jaar niet echt.
JAN JAMBON: 2016 was voor mij één lange emotionele rollercoaster. Parijs werd op 13 november 2015 getroffen door zware aanslagen, en die waren beraamd in Molenbeek. Als minister van Binnenlandse Zaken hoop je dat zulke terreurdaden ons dan bespaard blijven. Maar ik besefte dat die kans gering was.
JANUARI
Het begon al met het door het leger bewaakte nieuwjaarsfeest in Brussel.
JAMBON: Er is wel gefeest op de Grote Markt, maar zonder vuurwerk. Dat was een beslissing van de Brusselse autoriteiten. In de rest van het land is het nieuwjaarsfeest zoals gepland doorgegaan. Dat is meteen het goede nieuws van 2016: de inwoners van dit land hebben goed gereageerd op de aanslagen. Op 22 maart was er natuurlijk paniek, maar verder is de bevolking merkwaardig rustig gebleven. In de zomer gingen de muziekfestivals gewoon door. Tomorrowland had amper afzeggingen, ook niet van buitenlandse bezoekers die al een ticket hadden gekocht. En de extra veiligheidsmaatregelen zijn vlot aanvaard. Ik heb op Tomorrowland met bezoekers gepraat. Zij apprecieerden de dubbele toegangscontrole zelfs, ze voelden zich er veiliger door. Het was bij wijze van spreken een ‘service’ die ze van ons verwachtten.
Na de feestdagen begon ook dit jaar de tijd van gezonder leven. Veel Vlamingen deden dat aan de hand van Puur Eten 2 van Pascale Naessens, dat met 70.787 verkochte exemplaren het succesvolste boek van 2015 was.
JAMBON: Mijn kinderen hebben het ook gekocht. Twee van hen koken graag, en gebruiken haar recepten. (grijnst) Soms is er bij mij thuis een beetje te veel Pascale Naessens, moet ik zeggen. Haar bereidingen zijn me wat te puur…
FEBRUARI
Begin februari besliste het Grondwettelijk Hof dat Delphine Boël haar strijd mocht voortzetten om als dochter van koning Albert II te worden erkend.
JAMBON: Dat Delphine Boël juridisch vecht voor haar erkenning, begrijp ik. Dat er in het hoofd van de vader geen grandeur of grootmoedigheid is om die zaak te regelen, begrijp ik niet. Maar het is een interne kwestie van de koninklijke familie. Ze is tijdens de ministerraad nooit ter sprake gekomen.
In Gent achtte de correctionele rechtbank een dader in een verkrachtingszaak schuldig, maar gaf hem opschorting van straf. Vervolgens opperde minister van Justitie Koen Geens (CD&V) in De zevende dag het idee om rechters die mogelijkheid in verkrachtingszaken te ontnemen.
JAMBON: Ik moet oppassen wat ik zeg, want natuurlijk bestaat in dit land een scheiding van de machten, maar staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken is niet de enige die gefrustreerd raakt door een aantal uitspraken van onze magistratuur. Ik geef altijd het voorbeeld van de zogenoemde ‘jihadimoeder’. Ze kreeg twee veroordelingen voor samen vijftien jaar, maar werd na vijftien maanden al vrijgelaten. Als een verkrachter opnieuw toeslaat of die jihadimoeder opnieuw een strafbaar feit pleegt, zijn het niet de betrokken rechters die verantwoording moeten afleggen. Nee, dan mag Koen of ik het gaan uitleggen. Dat stoort mij.
MAART
We zijn in maart aanbeland, de maand die het jaar zou bepalen. Op 18 maart was er nog alom tevredenheid: Salah Abdeslam, de voortvluchtige verdachte van de aanslagen in Parijs, werd opgepakt in een pand in de
Vierwindenstraat in Molenbeek.
JAMBON: Die arrestatie was uitstekend nieuws – de Franse president François Hollande heeft zelfs speciaal de Europese top in Brussel verlaten om Charles Michel in de Wetstraat 16 te bezoeken. Maar ze heeft de aanslagen van 22 maart wellicht ook getriggerd. Het net rond de terroristen sloot zich, en dat voelden zij ook aan.
Justitieminister Koen Geens had de veiligheidsdiensten meer armslag gegeven om af te luisteren en huizen binnen te dringen. Mensenrechtenorganisaties vrezen dat onze privacy onder druk staat.
JAMBON: Met de aantasting van onze privacy hebben de nieuwe regels voor huiszoekingen niets te maken. Probeer in het buitenland maar eens uit te leggen dat wij geen huiszoekingen mochten doen tussen negen uur ’s avonds en vijf uur ’s ochtends. Wist u dat de speurders die de terreurcel in Verviers afluisterden, konden horen dat die mannen om negen uur met een gerust gemoed gingen slapen? Net zoals ze hoorden hoe de volgende ochtend om kwart voor vijf de kalasjnikovs werden opgespannen voor het geval de politie zou binnenvallen.
Er was op 18 maart enige euforie bij politie en politici. U tweette: ‘You got him, boys!’
JAMBON: Laten we even terugkeren naar januari 2015, toen de politie dat netwerk van terroristen ontmantelde in Verviers. Alle ambassadeurs kwamen ons toen feliciteren. De staatsveiligheid en de special forces waren heroes. Enkele maanden later waren ze eensklaps zeroes. Dat klopt toch niet? In Verviers waren ze misschien geen helden, maar deden ze hun job uitstekend – en daarna waren ze zéker geen nullen.
Op 22 maart sloeg de euforie om in verbijstering en afschuw: bij de zelfmoordaanslagen op Brussels Airport en het metrostation Maalbeek kwamen tweeëndertig mensen om, de daders niet meegerekend.
JAMBON: Toen ik die ochtend om 8 uur ’s ochtends een telefoon kreeg met de melding: ‘Er is iets ergs gebeurd op Zaventem’, vloekte ik: ‘Shit, het zal toch niet waar zijn?’ Ook al gold dreigingsniveau 3: er waren aanwijzingen voor een aanslag op openbare plaatsen.
Na die eerste telefoon vroeg iedereen zich in het Crisiscentrum af: ‘Waar kan nóg een aanslag plaatsvinden? What’s next?’ We hebben meteen beslist om de metro te sluiten. Achteraf bekeken had ik natuurlijk maar één ding moeten doen: metrostation Maalbeek laten ontruimen. Maar was dat wel het echte doelwit? We weten nu dat de dader eerst in metrostation Belgica was opgestapt. Daar vond hij zijn handlanger niet, en hij was weer afgestapt. Hadden ze de Europese wijk willen treffen, dan was metrostation Schuman een logischer doelwit geweest. Het toeval heeft dus een rol gespeeld.
Hebt u die dag aan uzelf getwijfeld?
JAMBON: Op zo’n dag leef je op adrenaline. Dat heeft geduurd tot ik om twee uur ’s nachts thuiskwam en naast mijn vrouw in bed ging liggen. Toen kwamen de emoties los. Natuurlijk spookt het ook voortdurend door je hoofd: ‘Hadden we dit of dat moeten doen of zien?’
Hoe ziet u het nu? Hadden we de aanslagen kunnen voorkomen?
JAMBON: Het klinkt cynisch, maar voor België zijn de aanslagen te vroeg gekomen. Het tijdsverschil tussen een politieke beslissing en het effect ervan op het terrein is soms groot. Na de aanslagen in Parijs hebben we beslist om de politie te versterken. Dan duurt het anderhalf jaar voor de nieuwe agenten inzetbaar zijn. Je kunt die periode niet inkorten: we moeten tenslotte de beste mensen hebben, en ze moeten goed worden opgeleid.
Dus is België nu beter voorbereid dan toen?
JAMBON: Dat denk ik wel. Maar de terroristen passen hun modus operandi natuurlijk ook aan. In plaats van hun cellen te commanderen, begonnen ze tijdens de zomer individuen tot de gekste acties te inspireren. Met een machete kun je de samenleving niet destabiliseren, maar de twee politieagenten die in augustus in Charleroi het slachtoffer waren van zo’n macheteaanval, hun familie en bij uitbreiding het politieapparaat waren wel getroffen. Iedereen kan morgen naar een machete grijpen om onheil aan te richten. Iedereen kan een bestelwagen huren en op een wintermarkt inrijden. Honderd procent veiligheid kun je nooit garanderen.
Twee dagen na de aanslagen hebt u uw ontslag aangeboden, net als Koen Geens. Charles Michel weigerde het.
JAMBON: Tijdens een vergadering met onder anderen commissaris-generaal Catherine De Bolle van de politie, aan deze tafel, bleek dat er blunders waren begaan. Ik ben naar de premier gestapt, heb hem over die fouten verteld, en heb hem gezegd dat ik daarvoor mijn politieke verantwoordelijkheid wilde nemen.
Nadien pakte u in de Kamer de verantwoordelijke voor die blunders persoonlijk aan: de verbindingsofficier op de Belgische ambassade in Turkije had belangrijke informatie niet snel genoeg doorgegeven. Zou u dat nu nog herhalen?
JAMBON: Mijn verklaring daarover is voorbehouden aan de bevoegde parlementaire onderzoekscommissie. Maar je moet mijn woorden in hun context zien. De premier had mij en Koen Geens met nadruk gevraagd om te blijven. Volgens de pers was dat een afgesproken show, wat niet klopte. Daarom moest ik in het parlement gaan uitleggen waarom ik ontslag wilde nemen. Ik kon dat niet doen zonder de feiten te geven. Ik heb het ontslag van die verbindingsofficier ook niet geëist.
De Brusselse burgemeester Yvan Mayeur (PS) verklaarde in Le Soir dat hij geen vertrouwen meer in u had nadat op 27 maart honderden Vlaamse hooligans – volgens hem N-VA-kiezers – het Beursplein hadden bezet.
JAMBON: Ik heb daar bewust niet op gereageerd. Wat had de burger daarvan moeten denken? Hij verwacht dat wij samen zijn veiligheid garanderen. Ik zoek geen confrontatie met de burgemeesters van de grote steden. Ik kom heel goed overeen met Daniël Termont in Gent, met Willy Demeyer in Luik, en ook met Paul Magnette in Charleroi en Elio Di Rupo in Bergen loopt het vlot. Je moet geen politieke vrienden zijn om goed te kunnen samenwerken.
De dag voor de manifestatie op het Beursplein hebben Yvan Mayeur en ik nog een gezamenlijke persconferentie gegeven. We vroegen de mensen om niet naar Brussel af te zakken. Ik heb toen bij de burgemeester geïnformeerd of alles in orde was voor de volgende dag. Hij verzekerde me van wel. Dat volstaat.
Het Amerikaanse nieuwsmedium Politico kwam tot de conclusie: ‘Belgium is a failed state.’
JAMBON: Was de VS een failed state na 9/11? Nee. In de dagen na de aanslagen is er heel wat gekrakeeld, moet ik zeggen.
Als Vlaams-nationalist moest u uitleggen dat België geen mislukte staat is. Hoe viel dat mee?
JAMBON: Als de wereld denkt dat in België niets meer werkt, is dat ook in het nadeel van de Vlamingen. Bijvoorbeeld omdat buitenlandse investeringen dan dreigen stil te vallen. Als Vlaams-nationalisten hebben wij nooit gezegd dat België een failed state was, wel dat België op zijn minst een aantal constructiefouten bevat. De twee democratieën in dit land moeten elk meer lebensraum krijgen.
APRIL
Op 3 april pakte een internationaal consortium van onderzoeksjournalisten uit met de Panama Papers, onder meer in Knack. Uit 11,5 miljoen gelekte documenten bleek dat het Panamese advocatenkantoor Mossack Fonseca wereldwijd vooraanstaanden van offshorerekeningen voorzag. De familie de Spoelberch, een familiale aandeelhouder van AB InBev, behoorde tot de Belgische betrokkenen.
JAMBON: Johan Van Overveldt, onze minister van Financiën en Fiscale Fraudebestrijding, heeft die zaak goed aangepakt. In het begin werd over ‘heel veel Belgische dossiers’ gesproken. Daarvan blijven er uiteindelijk ongeveer 120 over: daar wil ik wel op wijzen. Goed, dat zijn er 120 te veel, en ze moeten worden aangepakt.
U kon de steun van uw partij ook gebruiken nadat u in De Standaard had gezegd: ‘Een significant deel van de moslimgemeenschap danste naar aanleiding van de aanslagen.’
JAMBON: Van die zin neem ik niets terug. Een ‘significant deel’ is geen meerderheid, maar wel een betekenisvolle groep. Ik heb dat gecheckt bij de veiligheidsdiensten. Rond de aanslagplegers zelf was er een groter logistiek netwerk, en daarrond een nog grotere groep sympathisanten.
Hoe zit het intussen met die sympathie?
JAMBON: De herovering van de harten is een werk van lange adem.
MEI
Het was in 2016 niet gemakkelijk om de multiculturele samenleving te organiseren. De zogenoemde ‘dialoogschool’ van Katholiek Onderwijs Vlaanderen, met meer plaats voor moslims en andersgelovigen, kreeg bakken kritiek. Ook van N-VA-voorzitter Bart De Wever.
JAMBON: Het katholiek onderwijs is vrij om te doen wat het wil. Ik vind het wel vreemd dat wie zégt het katholiek onderwijs te organiseren, uiteindelijk iets anders doet. En ik ben voor wederzijds respect, maar een onderwijsnet moet ook zijn identiteit bewaken. Zeker als je met die identiteit succes boekt, want het vrije onderwijs staat bekend als kwalitatief hoogstaand. Het heeft een eigen pedagogisch project, waarmee ik niet te veel zou spelen.
Was u tevreden over de katholieke scholen waar uw kinderen naartoe zijn gegaan?
JAMBON: Mijn vrouw geeft daar ook les, dus ik ben uiterst tevreden. (lacht)
JUNI
Op 7 juni doken de eerste signalen op dat er wat op til was bij de Gentse vermogensbeheerder Optima. Had u geld bij Optima?
JAMBON: Nee, mijn geld staat op een KBC-spaarrekening.
Ik kan over Optima niets zeggen: het onderzoek loopt nog, en ik ken het dossier niet zo goed. Ik begrijp vooral dat Optima blijkbaar lichtzinnig met haar banklicentie is omgesprongen. Zolang de zaak loopt, heb ik ook geen mening over de politici die erin genoemd worden. Politici die iets met de bedrijfswereld te maken hebben: in principe is daar niets verkeerds aan. Ik kom zelf ook uit die wereld. Je moet je natuurlijk wel aan strikte ethische gedragscodes houden.
JULI
De zomer zette slecht in: op 1 juli verloren de Rode Duivels in de kwartfinales van het EK voetbal met 3-1 van Wales.
JAMBON: België heeft ongetwijfeld de spelers om verder te raken, maar er is een verschil tussen ‘de elf beste spelers hebben’ en ‘de beste ploeg zijn’. Er stond op het EK in Frankrijk geen team op het veld.
Supportert u altijd voor het Belgische elftal?
JAMBON: Voor het toernooi heb ik in zo’n EK-gids gezocht naar de ploeg met de meeste Vlamingen in de rangen. Zo kwam ik uit bij de Rode Duivels. En dus heb ik voor hen gesupporterd.
Ik ga ook graag zelf naar het voetbal kijken. Ik ben geboren in Genk. In mijn jonge jaren supporterde ik voor Winterslag, nog voor die club met Waterschei zou fuseren en Racing Genk geboren werd. Toen de fusie er kwam, was ik al naar Brasschaat verhuisd. Met Racing Genk heb ik daardoor geen emotionele band. Het Genkse fusieverhaal kan wel een voorbeeld zijn voor Beerschot Wilrijk en Royal Antwerp FC. Een stad als Antwerpen verdient een Europese topclub. Ik ben een groot voorstander van een fusie, ook omdat die de vrede bij mij thuis ten goede zou komen. Mijn ene zoon, Bart, supportert voor Antwerp FC. Mijn andere, Wouter, voor Beerschot. De emoties laaien weleens hoog op.
Op de vooravond van 11 juli zei uw partijgenoot Geert Bourgeois, Vlaams minister-president, dat ‘de taalgrens een stakingsgrens is geworden’ en dat ‘veel Vlamingen daarop spuwen’.
JAMBON: Staken is een grondwettelijk recht, maar het mag de openbare orde niet verstoren. We hebben het voorbije jaar bijvoorbeeld de vrachtwagenblokkades gehad, nadat het rekeningrijden was ingevoerd. In Franstalig België kreeg men dat probleem niet onder controle. Toen de betrokken gouverneur uiteindelijk de hulp van het federale niveau inriep, heb ik dat probleem binnen de zes uur opgelost. Ik kan aanvaarden dat een trucker zijn vrachtwagen aan de kant van de weg zet en tegen zijn baas zegt: ‘Ik rijd niet meer.’ Maar die truck dwars over de snelweg zetten, zodat geen auto nog voorbij kan, dat kan niet. Toen ik zei dat de truckers hun rijbewijs zouden verliezen als ze zich niet uit de voeten maakten, was het gedaan.
Hoe divers het nieuwe Vlaanderen is, bleek na de mislukte coup in Turkije. Ineens waren er ook rellen in Beringen, waar aanhangers van president Erdogan het lokaal van aanhangers van de prediker Fethullah Gülen belaagden.
JAMBON: Dat is een van de buitenlandse conflicten die ook op ons grondgebied woeden. De Belgische Turken hebben het recht om hun mening vrij te uiten – voor of tegen Erdogan of Gülen. Maar ze mogen de orde niet verstoren, want dan treedt de overheid op. Er gaat in ons land overigens geen rechtstreekse dreiging uit van de Gülenbeweging, noch van de sympathisanten van de Turkse president.
De Turkse overheid oefende algauw druk uit op de Belgische staat. Ze wilde dat die de Gülenbeweging als een criminele organisatie behandelde.
JAMBON: België beschouwt de Gülenbeweging níét als een terroristische groepering.
AUGUSTUS
De N-VA heeft er een hete zomer van gemaakt. Bart De Wever zei dat hij ook in België een ‘Patriot Act’ wilde, gewapend bestuur op Amerikaanse leest. Nadia Sminate vroeg om een algemeen boerkiniverbod in Vlaanderen. En Peter De Roover zette de vrijheid van meningsuiting tussen haakjes.
JAMBON: Niet elke uitspraak die tijdens de vakantie gedaan is, was even gelukkig. Het is goed dat onze partij afstand heeft genomen van enkele ideetjes die toen gelanceerd zijn. Maar het opiniestuk van Peter De Roover is naar mijn gevoel onrecht aangedaan: hij heeft niet geschreven wat er later van is gemaakt. Het frustreert me steeds meer dat ook het intellectuele debat zo snel tot een paar oneliners gereduceerd wordt.
2016 was een jaar van veel te veel overlijdens in de muziekwereld. België nam op 22 augustus afscheid van jazzlegende Toots Thielemans. Hij werd 94.
JAMBON: Toots was natuurlijk een virtuoos. Maar mondharmonica is niet mijn favoriete instrument, het is me wat te klein. Ik ben een operaliefhebber. Kort na de aanslagen ben ik omvergeblazen door La Juive, in de Vlaamse Opera. Meestal is een opera een banaal verhaaltje op muziek, met grote aria’s. Maar La Juive heeftwél een belangrijk verhaal en niet zoveel bekende aria’s. Hij gaat over hoe religieus fanatisme tot ongelooflijk veel ellende kan leiden. Dat past perfect bij de tijdgeest.
SEPTEMBER
Graafmachineproducent Caterpillar sloot op 2 september zijn vestiging in Gosselies, bij Charleroi. Tweeduizend mensen verloren hun job. Volgens Waals minister-president Paul Magnette (PS) reageerde Vlaanderen daar bijzonder afstandelijk op.
JAMBON: Het is flauw om daar een communautaire zaak van te maken. Een werkloze Waal kost de Vlamingen trouwens meer dan een werkende Waal.
Ook in andere sectoren waren er belangrijke herstructureringen, zoals bij grootbank ING. We maken opnieuw een schakelmoment mee in de economie. Bedrijven moeten zich aanpassen. Dat kan met een relatief kleine ingreep, zoals bij ING. De ontslagen bij die bank zijn erg voor de getroffen werknemers, maar het banenverlies wordt wel over vijf jaar gespreid. En als een bedrijf als ING zich niet zou aanpassen, zou later een nog groter verlies volgen. Banken hebben geen keuze: er zijn nieuwe technologieën, en straks ook nieuwe concurrenten, zoals Apple of Facebook.
Ik ben er wel trots op dat de federale regering na twee jaar werken 100.000 banen heeft gecreëerd. Volgens de Nationale Bank zullen er de komende jaren nog eens 120.000 bijkomen.
De Wetstraat had haar eigen schandaal toen Luk Van Biesen (Open VLD) in een volle Kamer naar Meryame Kitir (SP.A) riep dat ze naar Marokko moest terugkeren.
JAMBON: Ik ken Luc al van de universiteit. Ik weet dat hij het zo niet bedoeld heeft. Hij is geen racist. Hij is een flapuit. Maar wat hij zei, mag niet gezegd worden. Hijheeft zich er ook in alle toonaarden voor verontschuldigd.
Achteraf zei hij wel dat veel mensen hem er schouderklopjes voor hadden gegeven.
JAMBON: Ook in Vlaanderen lopen alle soorten mensen rond.
Ook uw partij had af te rekenen met slecht nieuws: op 21 september stapten Kamerleden Hendrik Vuyeen Veerle Wouters uit de N-VA.
JAMBON: Ik heb gelezen wat er over hun vertrek is gezegd en geschreven. Ik kan u verzekeren: de ware reden is niet aan bod gekomen. In het geval van Hendrik Vuye is dat een persoonlijk probleem, waardoor hij afstand van de partij heeft genomen. Van het ene is het andere gekomen.
De kern van de zaak is toch of Vuye en Wouters een punt hebben door te stellen dat de N-VA te ver is afgeweken van haar nationalistische lijn.
JAMBON: Wij zijn loyaal aan het regeerakkoord. Een massaal bijgewoond partijcongres heeft dat in oktober 2014 goedgekeurd. We hebben toen duidelijk afgesproken: ‘Tijdens de vijf regeringsjaren zullen we geen communautaire achteruitgang tolereren, wat vroeger vaak gebeurd is. Maar er zullen evenmin stappen voorwaarts in de staatshervorming worden gezet.’ Er waren toen maar twee onthoudingen, en die kwamen niet van Hendrik Vuye of Veerle Wouters. Dan geeft het geen pas om daar na twee jaar over te gaan klagen. Ik denk niet dat de N-VA van haar communautaire lijn afwijkt. In 2019 zullen we opnieuw met een serieus eisenpakket komen.
Mogen Vuye en Wouters opnieuw bij de N-VA aankloppen? Het viel op dat Hendrik Vuye onlangs Theo Francken te hulp kwam door hem in de Kamer een juridische argumentatie aan te reiken in zijn conflict met het gerecht over de humanitaire visa.
JAMBON: Waarom zou de deur van de N-VA voor eeuwig dicht moeten zijn voor Hendrik Vuye en Veerle Wouters? Voor wie berouw toont en tot inkeer komt, is veel mogelijk.
OKTOBER
Bij het begin van het parlementaire jaar stelde premier Michel zijn beleidsverklaring uit: de onderhandelingen over de begroting waren niet afgerond.
JAMBON: Op zich was dat geen drama. Elio Di Rupo is al eens hetzelfde overkomen. Maar als het die tweede week van oktober nog niet was gelukt, had de regering een groot probleem gehad. Ik zal niet ontkennen dat er grote spanningen waren. Het lot van de regering heeft aan een zijden draadje gehangen.
Werd echt met de gedachte gespeeld om de regering te laten vallen?
JAMBON: Ik hield rekening met een regeringscrisis, ja. Maar ik dacht ook: ‘Is er nu íémand aan deze tafel die de regering wil laten vallen? Wie heeft daar nu iets bij te winnen?’
Had u al bij de regeringsvorming kunnen vermoeden dat het centrumrechtse kabinet minder coherent was dan de buitenwereld dacht?
JAMBON: Toch wel. Er zijn drie partijen die dicht bij elkaar staan: de N-VA, de Open VLD en de MR. Daarnaast staat de CD&V met haar vakbondscontacten. We moeten dat aanvaarden. Voor een centrumrechts beleid is er geen beter alternatief dan deze regering. It takes four to tango.
Waals minister-president Paul Magnette tangode in zijn eentje. Door te weigeren om CETA te ondertekenen, het vrijhandelsverdrag tussen de Europese Unie en Canada, trokken hij en Wallonië wereldwijd de aandacht.
JAMBON: In het overlegcomité van de regio’s heb ik tegen Paul Magnette gezegd dat ik zijn standpunt niet deelde, maar ik heb hem gefeliciteerd met zijn standvastigheid. Ook al had hij er beter aan gedaan om zijn bezwaren tegen CETA kenbaar te maken bij het begin van het onderhandelingsproces, in plaats van helemaal op het einde.
Intussen beschuldigde Rusland België ervan met F-16’s aan een bombardement in Syrië te hebben deelgenomen. Minstens zes burgers hadden daarbij het leven gelaten.
JAMBON: Minister van Defensie Steven Vandeput heeft bewezen dat het Russische verhaal onwaar was.
Hoe ingewikkeld de toestand in Syrië ook is, we moeten daar militair optreden. De IS is nu eenmaal een bedreiging voor ons. Nu de IS militair belaagd wordt, zijn er twee hypotheses. Ofwel roepen ze alle beschikbare strijders naar Syrië, om er eventueel samen ten onder te gaan. Ofwel sturen ze op het laatste moment nog zo veel mogelijk strijders uit om zo veel mogelijk schade aan te richten in de landen die hen belagen. Op dit ogenblik krijgen we nog geen signalen die de tweede hypothese bevestigen. Maar de inlichtingendiensten blijven alert.
Zijn er nu nog altijd jongemannen die naar Syrië vertrekken?
JAMBON: Nee. We hebben geen weet van mensen die in 2016 van België naar Syrië vertrokken zijn. Ik geef toe: honderd procent zeker kunnen we nooit zijn. Maar de voorbije jaren wisten we telkens wel dat er zo’n vijftien per maand vertrokken.
Zijn er al meer Syrië-strijders die willen terugkeren?
JAMBON: Evenmin. Steeds meer vrouwen met kinderen laten via hun Facebook-pagina wel aan familie en vrienden in België weten dat ze overwegen om uit Syrië terug te keren.
NOVEMBER
Er werd dit jaar ook naar de toekomst gekeken. Bart De Wever verklaarde in Het Laatste Nieuws dat Theo Francken ‘de evidente figuur’ was om hem op te volgen als N-VA-voorzitter.
JAMBON: Theo is een klasbak. Hij doet het uitstekend op Asiel en Migratie, ondanks de kritiek. Soms zeg ik tegen hem: ‘Theo, denk eens drie keer na voor je een bericht op Twitter zet.’ Hij is nog een jong veulen. Ik ben achttien jaar ouder dan hij, en toch komen we uitstekend overeen. Ik denk dat hij alles in zich heeft om een goede partijvoorzitter te zijn. Toen hij in het begin van de regeerperiode belaagd werd (wegens zijn bezoek aan het verjaardagsfeest van Bob Maes, stichter van de extreemrechtse militie VMO, nvdr.), heeft hij bij mij steun gezocht – en gekregen.
Bent u een beetje zijn politieke vader?
JAMBON: Nee. Hij is in de politiek gerold via het kabinet van Geert Bourgeois. Ik heb hem leren kennen toen ik fractieleider was: zijn talent was algauw duidelijk. Het begon al in de periode van vijfhonderd dagen dat België zonder regering zat. Als kersvers Kamerlid kon Theo, bij herhaling, een meerderheid vinden om een aantal totaal nieuwe wetten rond migratie te stemmen. Hij heeft de basis gelegd van het beleid waarvan Maggie De Block nadien als staatssecretaris de vruchten heeft kunnen plukken.
DECEMBER
U bent ook bevoegd voor de veiligheid van onze kerncentrales. Begin december liet de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen weten 21 miljoen jodiumtabletten aan zijn bevolking te willen uitdelen, vanwege de stijgende ongerustheid over de kernreactor van Tihange.
JAMBON: De Duitsers waren vooral bezorgd om de haarscheurtjes in de wand van de kernreactor. Maar alle experts stellen ons gerust. Niemand zegt dat er een reden is om de kerncentrales stil te leggen.
Vorige week was ik op een conferentie over nucleaire veiligheid in Wenen. Ik heb er de topman van het Internationaal Atoomagentschap gesproken. Hij verzekerde me dat België ernstig omgaat met de veiligheid van zijn kerncentrales. Ik ben zelf geen ingenieur, ik vertrouw blind op de professionaliteit van het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle. Denkt u nu echt dat ik de ambitie heb om verantwoordelijk te zijn voor de eerste grote kernramp in België?
U blijft erbij dat Tihange veilig is, ondanks het stijgende aantal incidenten?
JAMBON: Je moet bij de incidenten goed kijken waar het over gaat. De meeste ongevallen zijn buiten het nucleaire deel van de centrale gebeurd. Als er een lamp springt in het wachterslokaal, wordt ook dat als een incident genoteerd. Ik ben wél ongerust over de gebrekkige veiligheidscultuur in de kerncentrale van Tihange. We hebben Electrabel daarop aangesproken. Sindsdien heeft het bedrijf al enkele maatregelen genomen, zoals de aanstelling van een chief nuclear officer. Maar voor mij gaat het nog niet snel genoeg.
Het hele jaar door lag financiënminister Johan Van Overtveldt onder vuur. Senator Lode Vereeck (Open VLD) maakte een doorwrochte evaluatie van de begroting. Zijn conclusie was dat, ondanks alle inspanningen, 2016 op budgettair vlak ‘een verloren jaar’ was.
JAMBON: Ik ben het helemaal eens met Lode Vereeck. We hebben het saldo met 0,03 procent verbeterd, en dat is onvoldoende. Johan Van Overtveldt doet echt wel zijn best – hij ligt overdreven veel onder vuur. Er waren verzachtende omstandigheden, zoals de hoge kosten van de terroristische aanslagen en de vluchtelingencrisis. En de economische groei is ook naar beneden bijgesteld, als gevolg van de brexit. Maar wat telt, is: we hebben in 2016 onvoldoende vooruitgang gemaakt bij de begroting.
Ik hoop dat de regering in 2017 een budgettaire inhaalbeweging kan maken. De pensioenhervorming mag ook niet stilvallen, en we moeten ervoor zorgen dat het prille economische herstel zich doorzet. We zijn nog maar halverwege de regeerperiode. Ik hoop echt dat deze regering de rit zal uitzitten, en dat ze tegen 2019 de resultaten van haar werk kan tonen.
Door Walter Pauli en Michel Vandermissen, foto’s Hatim Kaghat
‘De emoties van 22 maart zijn pas losgekomen toen ik om twee uur ’s nachts thuiskwam en naast mijn vrouw in bed ging liggen.’
‘Een significant deel van de moslimgemeenschap danste naar aanleiding van de aanslagen: van die zin neem ik niets terug.’
‘Voor het EK heb ik in een gids gezocht naar de ploeg met de meeste Vlamingen in de rangen. En dus heb ik voor de Rode Duivels gesupporterd.’
‘We maken opnieuw een schakelmoment mee in de economie. Bedrijven moeten zich aanpassen. Dat kan met een relatief kleine ingreep, zoals bij ING.’
‘Waarom zou de deur van de N-VA voor eeuwig dicht moeten zijn voor Vuye en Wouters? Voor wie berouw toont en tot inkeer komt, is veel mogelijk.’
‘Theo Francken doet het uitstekend op Asiel en Migratie. Hij heeft alles in zich om een goede partijvoorzitter te zijn.’
‘Ik ben ongerust over de gebrekkige veiligheidscultuur in de kerncentrale van Tihange.’
