Na een kleine opstand van de VU-parlementsleden werd vooral de financiële constructie rond ID21 grondig gewijzigd. Bert Anciaux leidt de alliantie, Patrik Vankrunkelsven de VU.
Amper drie dagen nadat het partijbestuur van de Volksunie (VU) er mee instemde om een alliantie met ID21 te vormen, raakte bekend dat minstens negen van de veertien parlementsleden zo’n samenwerking met het netwerk rond Bert Anciaux niet zagen zitten. “Er zijn er nog meer die onze stellingname steunen”, vertelden kamerlid Geert Bourgeois en Vlaams parlementslid Johan Sauwens aan de krant De Standaard. “Uit kiesheid”, werd geen contact gezocht met de parlementsleden die mee over de alliantie hadden onderhandeld.
Enkele dagen later beslisten de verzamelde fracties en het partijbestuur unaniem dat de alliantie tussen VU en ID21 toch doorgaat – ze zouden die alliantie alvast eensgezind verdedigen op de partijraad en het congres. Voorzitter Patrik Vankrunkelsven was erin geslaagd om de lont uit het kruitvat te halen. Geen eenvoudige opdracht in een partij met een sterke traditie om interne geschillen bij voorkeur rollend over de straat uit te vechten. Maar dit keer gaven ook de voorstanders van een alliantie toe dat de initiatiefnemende parlementsleden geen afrekening op het oog hadden. Het ging niet om een operatie beschadiging Bert.
“Het was niet onze bedoeling om dit debat in de pers te voeren”, bevestigde Geert Bourgeois. De justitiespecialist verwees naar een uitspraak van Bert Anciaux. De VU-voorzitter-met-missie verklaarde zelf dat zijn partij voor de belangrijkste beslissing ooit stond. Bourgeois vond dat de partij een volwaardige discussie moest voeren over de alliantie. “Ons was na negen maanden een evaluatie van het opzet beloofd. We hielden ons aan die afspraak. Democratie is er ook voor intern gebruik.”
Na een eerste evaluatie vonden de parlementsleden ID21 te licht uitvallen. “Een zeepbel”, klonk het her en der. De beweging rond Bert Anciaux kreeg de voorbije negen maanden onvoldoende omvang om als een volwaardige partner met de VU in een alliantie te stappen. Veel meer dan jonge VU’ers, mensen van het belgicistische Triangel en het Centrum voor Politieke Vernieuwing rond enkele jong-Agalev’ers en -VU’ers, kreeg Bert Anciaux de voorbije maanden niet bij elkaar. De basis van ID21 was volgens de critici te smal.
“Bert Anciaux bracht een aantal interessante mensen aan, zowel aan de basis als op nationaal vlak. Maar hij slaagde er niet in om de oude partijstructuren te doorbreken, hij maakte geen zwaai naar de academische wereld, kon niet zoals aangekondigd aansluiting vinden bij kunstenaars”, zei Bourgeois. “Dat hij daarin niet is gelukt, is absoluut geen schande. Waar het nu op aankomt, is rustig te analyseren hoe we het beste voort kunnen gaan.”
Dat was een week geleden.
NIET ALLES UIT DE KAST GEHAALD
Toen konden de discussies op de website van ID21 de VU-parlementsleden evenmin geruststellen. Vooral de mededeling van Vincent Van Quickenborne stoorde velen: het bestuur van ID21 had nog slagen om de arm. “Tegelijk heeft het bestuur beslist om opnieuw met andere partijen – de VLD in de eerste plaats – te gaan spreken over een open lijst, niet over een klassiek kartel. () ID21 staat op haar onafhankelijkheid, ook met betrekking tot eventuele verdere allianties. Dus geen paniek. Er is zeker nog hoop. Geef ons alleen de kans om alles uit de kast te halen. Hopelijk zal niet alleen de VU maar zeker ook de VLD – Marc Verwilghen op kop – zich eindelijk eens bewust worden van de politieke vernieuwing en van de volgende verkiezingen.” Aldus Van Quickenborne.
Hoe zat het nu? Wat wilde ID21 eigenlijk? Was er sprake van een geheime agenda? Zo vroegen de VU-parlementsleden zich af. Op een bijeenkomst in Laakdal – waar Patrik Vankrunkelsven voorzitter is – oordeelde de partijtop immers dat het zinloos was om zelfs maar te praten over een mogelijke samenwerking met de VLD. Nu er sprake was van een alliantie met ID21, bleek die groep de hoop op samenwerking en op open lijsten helemaal niet te hebben opgegeven.
Ook omwille van het communautaire discours van sommige ID21’ers waren de meeste VU-parlementsleden niet gerust in een alliantie met twee zelfstandige componenten. Tot nu toe mocht de VU zelfs in de meest barre tijden het communautaire thema blijven claimen. Meer dan bij het Vlaams Blok is dat voor de kiezer een reden om voor de partij van Patrik Vankrunkelsven te stemmen. Zo blijkt uit de verkiezingsanalyses. Maar er zijn kapers. Behalve het Vlaams Blok scherpte ook de VLD zijn Vlaams profiel aan.
Een VU die tijdens een per definitie harde verkiezingscampagne in de communautaire wind wordt gezet door leden van de alliantie, kan de partij missen als kiespijn. Elke sluwe tegenstander zal met geestdrift iemand als Van Quickenborne aan zijn unitair verleden bij de Coudenberggroep willen herinneren. Verkiezingen zijn politieke oorlog. “Profielvervaging en verwarring rond de VU zullen de antipolitiek voeden die we willen bestrijden,” zo klonk het in de fracties.
Maandag besliste de partij om nog meer nadruk te leggen op het zelfbeschikkingsrecht van Vlaanderen. “Een volgende staatshervorming is prioritair voor de VU”, zei Geert Bourgeois na afloop. “Dit is een eerbaar compromis, waarbij wij toch de alliantie aangaan met ID21, maar de toekomst van de VU veiligstellen. We kregen de verzekering dat er verder wordt gewerkt aan de versterking van de VU. De VU heeft een nieuw elan en heeft schitterende verruimingskandidaten voor de volgende verkiezingen. We willen niet de indruk wekken dat alleen bij ID21 vernieuwing zou zitten.”
TWEE MILJOEN BIJ EEN DEBACLE
Voorzitter Vankrunkelsven was er na afloop gerust in. “De alliantie kwam via een omweg tot hetzelfde besluit als de VU. België is niet werkbaar. We zullen streven naar Vlaams zelfbestuur, blijven bij uitstek de verdedigers van het Vlaams belang en de meest geloofwaardige partner als er stappen moeten worden gezet in de staatshervorming. We verzanden niet in onwerkbare structuren en eindeloos gepalaver met ID21.”
Concreet: ID21 blijft een netwerk. Er komt in de gemeenten, arrondissementen en op Vlaams niveau dus geen parallelle structuur, naast de VU. De koepel blijft beperkt tot een soort personele unie rond Bert Anciaux. En de samenwerking in de fracties. “De ingewikkelde drieledige structuur waarvoor de parlementsleden vreesden, komt er niet”, aldus Vankrunkelsven. “De fracties dachten dat de besluitvorming en dus de profilering zou verdrinken in ingewikkeld overleg tussen de VU, ID21 en de superstructuur. In feite komt er op Vlaams niveau één structuur: naar Nederlands model bepalen de gemeenschappelijke fracties de politieke agenda. Er komt één studiedienst en de werking van de universitaire medewerkers wordt geoptimaliseerd. De middelen worden anders verdeeld. Eén zevende van de overheidssteun gaat naar ID21, de rest naar de VU. Van dat geld moeten beide groepen ook reserves aanleggen voor de verkiezingscampagne van 2004.”
De vrees van de parlementsleden dat de versnippering van de middelen de werking van de fracties zou verslappen, is dus weggenomen. De aanvankelijke constructie, uitgewerkt door Bert Anciaux en Willy Desaegher, wordt losgelaten. Over dat voorstel bereikten de onderhandelaars van VU en ID21 in augustus een akkoord. Maar het was helemaal niet naar de zin van de parlementsleden.
Nu krijgt de VU 57,3 miljoen frank overheidssteun voor partij en fracties. Het voorstel van Anciaux en De Saegher sneed de VU af van nieuwe middelen, ook bij electorale winst. Het voorstel ging zo: “Na de verkiezingen van 1999 krijgt ID21 gegarandeerd 2 miljoen uit de pot van de alliantie, zelfs bij een verkiezingsdebacle. Het financiële surplus dat de alliantie heeft bovenop de middelen die de VU nu reeds heeft, zal verdeeld worden volgens de verdeelsleutel één vierde voor de VU en drie vierde voor ID21. Deze regeling geldt tot een plafond van tien miljoen frank voor ID21. Alle extra inkomsten boven de 13,4 miljoen (10 voor ID en 3,4 voor de VU, nvdr) gaan in een gemeenschappelijk fonds ter voorbereiding van de verkiezingen van de alliantie van 2004.”
Wat blijft er wel? ID21 krijgt van de VU een renteloze lening van 2,25 miljoen frank. De politieke cel van de VU zal al voor de verkiezingen voor ID21 werken. Het documentatiecentrum van de VU staat ook open voor ID21. Dat netwerk kan ook tegen kostprijs in de drukkerij van de VU terecht. De boekhouding van ID21 zal door de VU gedaan worden. De campagne van de alliantie wordt betaald door de VU. De alliantie eist drie verkiesbare plaatsen en drie politieke medewerkers voor de nieuwelingen.
Dat ID21 al die voorwaarden stelde, maar niet van een samengaan met de VU wilde weten, ging de fracties vorige week te ver. Maar deze week sloot de partij dus onverwacht snel de gelederen. Ook al omdat Patrik Vankrunkelsven niet inzag waarom de vernieuwing met ID21 moest worden stopgezet. “ID21 vertrekt in vergelijking met een klassieke partij van een omgekeerde piramide. Het is een netwerk, wil via antennes in de maatschappij problemen detecteren en bundelen. Als we dat netwerk opnemen in een sterke partijstructuur van de VU, smoren we het onmiddellijk. Daarom blijven we bij onze oorspronkelijke idee van een samenwerking en gaan we niet over tot een opslorping. Dat Bert de andere partijstructuren niet kon doorbreken, klopt. Maar anderzijds ben ik ook blij dat ID21 geen mediafiguren aanreikt. Laten we maar focussen op nieuwe mensen die een afkeer van politiek hadden. Het gaat niet in de eerste plaats om het electoraal gewicht of het aantal gerekruteerde mensen. Het gaat om het nieuwe concept.”
Vankrunkelsven is tevreden over de hervonden eenheid over een mogelijke alliantie. Maar ID21 moet haar poging tot flirt met de VLD wel staken. “ID21 was een oproep van de VU om buiten de partijgrenzen te treden”, aldus Vankrunkelsven. “Dat was een aanbod. Maar gezien behalve de VU daar niemand is op ingegaan, moeten we nu duidelijke lijnen trekken. We gaan stilaan naar de kiesstrijd. ID21 heeft voor een alliantie met de VU gekozen, dat is voor mij een uitgemaakte zaak”.
Peter Renard
