De regeringsonderhandelingen zouden wel eens langer kunnen duren dan de formateur denkt. Door geldgebrek, dossiers met een communautair randje en het verdwijnen van de groene bliksemafleider wordt de vorming van Verhofstadt II een heikele onderneming.
Inhoud. Dáár gaat het om. De verdeling van de zo gegeerde ministersposten is helemaal nog niet aan de orde en bovendien van ondergeschikt belang. Dat is toch wat de voorzitters van de toekomstige meerderheidspartijen ons willen laten geloven. In de praktijk wordt de inhoud echter overschaduwd door speculaties over het politieke personeel dat straks de regeringsbanken mag bevolken.
Tijdens het lange lome weekend, dat als intermezzo fungeerde tussen de informatieronde van Elio Di Rupo (PS) en de start van de regeringsonderhandelingen onder leiding van formateur Guy Verhofstadt (VLD), werd zo goed als iedereen met een partijlidkaart wel als toekomstig minister genoemd. Als ‘grote zekerheid’ werd gesteld dat Louis Michel (MR), Didier Reynders (MR), Johan Vande Lanotte (SP.A) en Frank Vandenbroucke (SP.A) op post zullen blijven en hun bevoegdheden behouden. Hoewel dat heel plausibel lijkt, zouden wij er toch niet ons héle fortuin op verwedden. Mocht de MR alsnog bereid blijken om Financiën op te geven, zou SP.A-voorzitter Steve Stevaert wel eens geneigd kunnen zijn Sociale Zaken voor dat departement te ruilen.
Wel een certitude is de komst van Vlaams minister-president Patrick Dewael (VLD) naar de federale regering, liefst als minister van Binnenlandse Zaken. Ook het ministerschap van Laurette Onkelinx (PS) ligt voor de hand. Zij wil liefst Justitie, en dat zou volgens de laatste gissingen betekenen dat Waals gewestminister Marie Arena (PS) Werkgelegenheid van haar overneemt.
Welke nieuwelingen verder nog hun opwachting zullen maken in Verhofstadt II zorgde de afgelopen week voor afwisselend hilarische, gefundeerde en wanhopige scenario’s. De VLD zou Fientje Moerman of Patrik Vankrunkelsven introduceren op Volksgezondheid. Of Annemie Van de Casteele. Of iemand anders. Van Stevaert, die beweert dat hij voor een ‘verrassing’ zal zorgen, wordt dan weer verwacht dat hij Freya Van den Bossche of Saïd El Khadraoui naar de regering zal sturen. Maar Van den Bossche moet eerst een jaartje ervaring opdoen in de Kamer voor ze na de verkiezingen van 2004 eventueel Vlaams minister mag worden. El Khadraoui was wel degelijk even in the picture, maar de partijtop heeft wijselijk besloten de veelbelovende Leuvenaar nog een paar jaar te laten rijpen. Stevaerts verrassing moet dus elders worden gezocht. In Limburg volgens sommigen. ‘De druk vanuit Limburg wordt inderdaad opgevoerd’, luidt het in SP.A-kringen. ‘Daarnaast kunnen we het best een vrouw naar de regering sturen, én zouden we graag de eerste partij zijn die een allochtone minister levert.’ Op de Limburgse kamerlijst is niet één vrouwelijke allochtoon te vinden. Kandidaten die aan twee van de drie criteria beantwoorden, zijn er daarentegen in overvloed.
De vraag is niet alleen wie de regering binnengeloodst kan worden, maar ook wat te doen met gebuisde ministers uit het eerste paars-groene kabinet. De MR heeft daar snel komaf mee gemaakt door Antoine Duquesne partijvoorzitter te maken. Over de toekomst van Marc Verwilghen (VLD) doen verschillende prognoses de ronde. De meest voor de hand liggende oplossingen zijn een risicoloze, low profile bevoegdheid of een overstap naar de Vlaamse regering waar een blauwe vacature openstaat. De suggestie om Verwilghen kamervoorzitter te maken, lijkt een onhaalbare kaart. Herman De Croo, de huidige eerste burger van het land, laat zich – om het zacht uit te drukken – niet zonder slag of stoot verjagen.
STEVE BESCHIKT
Partijvoorzitters worden nu geconfronteerd met de beloftes die ze hun voetvolk voor de verkiezingen hebben gedaan om de lijstvorming zonder bloedvergieten te kunnen afronden. Om een strijdplaats te doen verteren, garandeerde de SP.A-top menig kandidaat bijvoorbeeld coöptatie in de Senaat als vangnet. Dankzij het uitstekende verkiezingsresultaat zijn de meeste van die strijdplaatsen veroverd en komen de kandidaten in kwestie niet allemaal een gecoöpteerd senaatszitje opeisen. Toch zagen sommige socialisten de humor niet in van de coöptatie van de Limburgse Agalev-kandidate Jacinta De Roeck. De Mechelse socialiste Tanya Van Cleven, die zelf net niet verkozen raakte, maakte de fout die beslissing openlijk aan te vallen. Resultaat: de tweede coöptatiezetel gaat naar Caroline Gennez, die nu nog schepen is in Sint-Truiden. Hoezo twee Limburgse coöptaties kunnen niet? Dan verhuist Gennez toch gewoon naar Mechelen? Laat het een les zijn voor de Mechelse afdeling: de militant wikt, maar Steve beschikt.
De SP.A-voorzitter heeft de afgelopen dagen trouwens nog meer beloftes moeten inlossen: Kathleen Van Brempt ruilt het Europees parlement niet voor de Kamer in, zodat opvolgster Maya Detiège toch de eed kan afleggen. Detièges zitje kwam in het gedrang toen de Antwerpse lijsttrekker Patrick Janssens tegen de afspraken in aankondigde toch naar de Kamer te zullen gaan.
Maar het gaat – we zouden het bijna vergeten – in wezen helemaal niet om de postjes. Sinds dinsdag wordt er weer gepraat over programma’s, breekpunten, beleidsopties. Want afgelopen weekend schreef uittredend, en tot zijn grote opluchting ook toekomstig, premier Guy Verhofstadt in Sint-Petersburg eigenhandig een heus regeerakkoord. Zelf is hij alvast bijzonder ingenomen met zijn ontwerp. Ook de regeringsonderhandelingen ziet hij bijzonder optimistisch tegemoet: hij maakt zich sterk dat die amper drie tot vier weken zullen duren. Voor de zomer zou de fris gewassen en gekapte regering al aan de pers kunnen worden voorgesteld. ‘De onderhandelingen zullen veel langer aanslepen dan hij denkt’, zegt een uittredend minister. ‘Meneer de formateur houdt nogal van zijn eigen waarheid, maar de economische realiteit valt niet te negeren.’
Dat de buikriem de komende regeerperiode moet worden aangehaald, ziet onderhand iedereen in. Het was de taak van informateur Elio Di Rupo om dat ook de met verkiezingsbeloftes overladen kiezers diets te maken. Want het ’toeval’ wilde dat de Nationale Bank en het Planbureau pas een paar dagen na de verkiezingen klaar waren met ongetwijfeld ingewikkelde berekeningen waaruit bleek dat besparingen zich opdrongen in onze nationale huishouding. In ruil voor het brengen van die onheilstijding mocht boodschapper Di Rupo zich – vaak tot grote ergernis van de liberalen – ongegeneerd in de media- en andere belangstelling wentelen, terwijl hij het halve land op audiëntie ontving. Nadat alle bloemschikverenigingen en andere belangengroepen de revue gepasseerd waren, kwam de informateur tot de conclusie dat de volgende regering niet veel geld zal hebben.
Dat maakt er de regeringsonderhandelingen niet makkelijker op. Vooral niet nu rood en blauw door het succes van het SP.A-Spirit-kartel als gelijkwaardige partners en zonder groene bliksemafleider aan de tafel zitten. Bovendien hebben de vier partijen geen behoefte meer aan een beleefde aftastingsronde: ze kennen elkaars beproefde trucs en zwakke plekken door en door.
EEN WELGEMEENDE ‘NOOIT’
Ook inhoudelijk zijn er heel wat struikelblokken. Om te beginnen, is iedereen het er wel over eens dat er bespaard moet worden, maar wil niemand zijn eigen dada’s opofferen. Nog vóór de onderhandelingen begonnen waren, liet VLD-voorzitter Karel De Gucht bijvoorbeeld weten dat er niet aan de geplande belastingverlaging mag worden geraakt, maar dat de uitgaven in de gezondheidszorg aan banden moeten worden gelegd.
Daarnaast moeten er tijdens de onderhandelingen knopen worden doorgehakt over dossiers waar paars-groen niet uit is geraakt, zoals het gemeentelijk stemrecht voor migranten, het jeugdsanctierecht, de nachtvluchten boven Brussel, en de al zo lang aangekondigde regeling voor spijtoptanten. Bovendien voelen de Franstaligen zich geroepen om de discussie over de Formule 1-prijs van Francorchamps opnieuw boven te halen, met nieuw lobbywerk om de zogenaamde anti-tabakswet toch maar te versoepelen. Dat noopte Stevaert ertoe zijn strategische stilzwijgen in de aanloop naar de onderhandelingen te doorbreken met een welgemeende ‘nooit’.
Pas echt moeilijk wordt het als de onderhandelaars willens nillens op het communautaire koord moeten dansen. Volgens de liberalen kan er pas na de regionale verkiezingen van 2004 echt over een nieuwe staatshervorming worden gepraat. Toch kunnen ze tijdens de lopende onderhandelingen niet voorbij aan een aantal communautair beladen dossiers zoals de uitvoering van het Kyoto-protocol, de overname van een deel van de NMBS-schuld en de uitgaven in de gezondheidszorg. Voorts valt ook af te wachten hoe zwaar de Volksunie-erfenis van Spirit zal doorwegen en hoeveel belang de Vlaamse partijen hechten aan de resolutie, die in het Vlaamse parlement is goedgekeurd, om in het federale regeerakkoord de grote lijnen van een nieuwe staatshervorming op te nemen.
Als Verhofstadt de regeringsvorming echt op een paar weken wil afronden, kan hij beter een niet al te gedetailleerd regeerakkoord nastreven. ‘Ik blijf een voorstander van de manier waarop we in 1999 hebben gewerkt: in enkele tientallen pagina’s werd een kader uitgetekend dat door de regering geconcretiseerd moest worden’, zei hij een paar dagen voor de verkiezingen nog in Knack. ‘Ik geloof niet in regeerakkoorden die het regeringswerk tot op de komma vastleggen, zoals in Nederland.’ Stevaert heeft daarentegen al laten verstaan dat hij geen zin heeft in vage doelstellingen. Want wat niet in het regeerakkoord staat, kan tegen je worden gebruikt. Net als wat er wel in staat.
Ann Peuteman
‘Meneer de formateur houdt nogal van zijn eigen waarheid, maar de economische realiteit valt niet te negeren.’
