Over twee weken stelt de financiële groep Dexia zijn jaarverslag van 2010 voor. Het is de opstap naar een nieuwe stresstest, die toetst of de bank tegen een nieuwe crisis bestand is. Dat zorgt niet alleen voor groeiende zenuwachtigheid bij Dexia, maar ook bij de overheden en andere grote aandeelhouders die miljarden veil hadden voor de redding van de bank. Maar bij nader toezien betaalt de belastingbetaler op meer dan één manier het gelag.
Het blijft opvallend: over de lotgevallen van Fortis tijdens de bankencrisis zijn heel wat boeken geschreven. Als je ze op een stapel legt, heb je geen trapladder meer nodig om het plafond van een statig herenhuis te witten. Maar over wat er bij Dexia gebeurde, vloeide heel wat minder inkt. Nochtans is wat er bij Dexia gebeurde en nog steeds gebeurt zeker zo belangwekkend.
Fortis werd op 28 september 2008 genationaliseerd en een week later doorverkocht aan BNP Paribas, zodat België nu met 11 procent een belangrijke aandeelhouder van die Franse grootbank is. Dexia ging in diezelfde week over tot een kapitaalverhoging van in totaal 6 miljard euro. Van die financiële injectie nam de Belgische federale overheid 1 miljard voor haar rekening, de Vlaamse overheid 500 miljoen, de Waalse overheid 350 miljoen en de Brusselse overheid 150 miljoen. Samen staken onze overheden dus 2 miljard euro in Dexia. Dat is een smak geld, die sindsdien door de val van de beurskoers van Dexia voor meer dan twee derde in rook is opgegaan. En dan gaat het nog maar alleen over geld dat de federale overheid en de drie gewesten rechtstreeks in Dexia pompten. Het financiële risico dat de overheden lopen, ligt tientallen keren hoger. Dexia is dan ook een verhaal dat elke Belg aanbelangt, want iedereen zal het voelen in zijn of haar portemonnee.
Maar eerst even terug in de tijd, naar de herfst van 2008. De bankensector wordt getroffen door de internationale financiële crisis, en nationale overheden moeten financiële instellingen te hulp snellen om faillissementen te voorkomen. Terwijl de Belgische overheid de handen vol heeft met de redding van de grootste bank van het land, Fortis, kondigt zich al een nieuw dossier aan: Dexia. Die financiële groep is in 1996 ontstaan door de fusie van het Gemeentekrediet van België en Crédit Local de France. Op wereldvlak is het een marktleider in het verstrekken van kredieten aan overheden, en in België is Dexia ook actief als detailbank voor particulieren.
In september 2008 grijpt de financiële crisis steeds harder om zich heen. In de Verenigde Staten gaat op 15 september de zakenbank Lehman Brothers failliet, en dat brengt grote verliezen voor Dexia mee. En via Dexia’s Amerikaanse dochter, FSA, slaat het virus van de rommelkredieten hard toe. Dexia speelt al het vertrouwen kwijt, en op maandag 29 september kent het Dexia-aandeel de grootste koersval uit zijn geschiedenis wanneer het van 10 euro keldert naar minder dan 7 euro. In de lente van 2008 noteerde het Dexia-aandeel nog meer dan 17 euro. Het is die maandagavond duidelijk dat er zeer snel een reddingsoperatie voor Dexia moet komen.
Dinsdagmorgen, 30 september 2008, ontwaakt iedereen met de melding dat er die nacht beslist is om over te gaan tot een kapitaalverhoging met 6,4 miljard, waar de Belgische, Franse en Luxemburgse overheden en de bestaande institutionele aandeelhouders van Dexia op zullen intekenen. Alle Belgische aandeelhouders samen brengen 3 miljard euro in, net evenveel als alle Franse aandeelhouders samen. Van de Luxemburgse inbreng (bijna 400 miljoen) wordt later afgezien. Beleggers reageren aanvankelijk enthousiast, en het aandeel veert kortstondig op tot 8 euro. Maar daarna gaat het vlug bergafwaarts, tot soms maar 1,5 euro voor een Dexia-aandeel. Vandaag is het zo’n 3 euro waard.
Snel blijkt ook dat de Fransen bij de reddingsoperatie de Belgen, die al alle zeilen moesten bijzetten voor de redding van Fortis, tot belangrijke toegevingen hebben kunnen dwingen. Ten eerste wordt gedelegeerd bestuurder Axel Miller de laan uit gestuurd, wat leidt tot tranen bij de werknemers. Begin oktober wordt hij opgevolgd door de Fransman Pierre Maria-ni, op dat moment directeur bij BNP Paribas en ooit nog kabinetschef van Nicolas Sarkozy toen die nog gewoon Frans minister was. Als ‘Belgisch tegenwicht’ volgt ex-premier Jean-Luc Dehaene (CD&V) de Fransman Pierre Richard op als voorzitter van de groep Dexia.
Een tweede, nog belangrijkere toegeving is dat de Fransen een blokkeringsminderheid verwerven bij Dexia (zie grafiek ‘Dexia voor en na de redding’). Voor de kapitaalverhoging hadden de Franse staatsholding CDC en haar dochter CPN samen 13,9 procent van de aandelen. Door het optrekken van die inbreng en een extra participatie van 5,7 procent van de Franse overheid krijgen de Fransen 26,3 procent van Dexia in handen. De Franse president Nicolas Sarkozy, die zich persoonlijk met het reddingsplan van Dexia bemoeit, stuurt na die financiële manoeuvres een triomfantelijke persmededeling de wereld in.
Cruciaal in de reddingsoperatie van Dexia is dat de kapitaalinjectie van de overheden niet gebeurt via (hybride) leningen, zoals dat later bij KBC wel gebeurt, maar via een participatie in het kapitaal in ruil voor aandelen. Heel pijnlijk is dat die kapitaalverhoging moet verlopen tegen 9,90 euro per aandeel, omdat artikel 598 van het Wetboek van Vennootschappen bepaalt dat de uitgifteprijs van nieuwe aandelen niet minder mag bedragen dan de gemiddelde koers gedurende de laatste 30 dagen. Het gevolg is natuurlijk wel dat, als de koers daarna daalt zoals bij Dexia, de aandeelhouders met forse verliezen op hun inbreng bij de kapitaalverhoging worden opgezadeld. Bij een (hybride) lening is dat vanzelfsprekend anders, omdat daarbij wordt afgesproken hoeveel op welk moment moet worden terugbetaald.
Anders dan bij Fortis beslist de regering-Leterme in de nacht van 29 op 30 september bovendien dat in het Dexia-dossier niet alleen de overheid een grote inspanning zal leveren, maar dat de bestaande grote aandeelhouders eveneens hun steentje moeten bijdragen. We zullen één per één bekijken wat de ingreep om Dexia boven water te houden uiteindelijk heeft betekend voor de Dexia-aandeelhouders in ons land. Te beginnen met de Belgische, Vlaamse, Waalse en Brusselse overheden, en gevolgd door de andere grote Belgische aandeelhouders, zoals verzekeraar Ethias, groep Arco van de christelijke werk-nemersbeweging ACW, en tot slot de Gemeentelijke Holding, die met kapitaal van de steden, gemeenten en provincies investeringen doet. Telkens zal blijken dat de belastingbetaler finaal de dupe is.
DOOR PATRICK MARTENS EN EWALD PIRONET
Iedereen zal de redding van Dexia voelen in zijn portemonnee.
