Sven Gatz en Herman Schueremans, allebei Vlaams Parlementslid, slaan mea culpa. ‘De Open VLD heeft zich de afgelopen jaren niet veel met het cultuurbeleid beziggehouden.’ In de volgende zittingsperiode moet dat veranderen.
Het viel de afgelopen jaren op hoe weinig de Vlaamse liberalen zich profileerden in het cultuurbeleid. Met Karel Poma en Patrick Dewael hadden ze in het verleden nochtans twee ministers die een onuitwisbare stempel op de Vlaamse cultuur hebben gedrukt. Minister van Binnenlandse Aangelegenheden Marino Keulen was destijds kabinetschef van De-wael, maar ook hij liet zich in de regering slechts zelden horen als het over cultuur ging. In het Vlaams Parlement was Herman Schueremans meer af- dan aanwezig tijdens de commissiezittingen en concentreerde Margriet Hermans zich vooral op hetmediadebat.
Fractieleider Sven Gatz en Herman Schue-remans kijken evenwel vooruit. ‘Na bijna tien jaar ononderbroken Vlaams cultuurbeleid van ministers Bert Anciaux en Paul Van Grembergen wil de Open VLD het cultuurdebat opengooien.’ Daarvoor hanteerde men een schema uit het boek Absoluut Modern – Cultuur en beleid in Vlaanderen van Wim De Pauw (VUBPress, 2008. Zie Knack nr. 6 van 6 februari).
De conclusie is dat Open VLD een meer intrinsieke cultuuropvatting heeft dan An-ciaux. Dat de partij ook meer de nadruk legt op de markt dan op subsidies, dat ze meer voorwaardenscheppend dan inhoudsbepalend denkt, de autonomie van de fondsen hoger acht dan het primaat van de politiek en iets minder gefixeerd is op vernieuwing.
Laten we die parameters eens overlopen. Open VLD vindt dat Anciaux cultuur niet als een doel op zich ziet.
SVEN GATZ: Voor hem is participeren en interculturaliseren het doel. Hij wil van cultuur een maatschappelijke beleving maken. Anciaux heeft meermaals beslissingen van adviescommissies naast zich neergelegd omdat hij niet enkel wou beslissen op basis van artistieke prestaties. Volgens hem speelt ook de maatschappelijke rol mee. Voor Open VLD zijn kunst en cultuur belangrijk op zich. Cultuurparticipatie is een middel, geen doel.
HERMAN SCHUEREMANS: Onze cultuuropvatting is, net zoals die van Anciaux, ruim en niet beperkt. De tijd dat enkel cultuur met een grote C aan bod mocht komen, is gelukkig voorbij.
GATZ: Anciaux rekt het cultuurbegrip soms wel erg op. Hobbyclubs, circussen, subsidies voor Laura Lynn en Ishtar zijn misschien een beetje erover. Men mag niet onzorgvuldig omspringen met ons cultuurgoed. Voor Open VLD moet cultuur niet elitair zijn, maar het mag wel.
Open VLD is een koele minnaar van subsidies. Of niet?
SCHUEREMANS: Voor mijn part mogen de subsidies afgeschaft worden. De cultuursector is nu vetgemest. Het lijkt er wel op dat je alleen aan cultuur kunt doen als je subsidies krijgt. Dat is natuurlijk nefast. Wij bewijzen bij Rock Werchter al 30 jaar dat het zonder subsidies ook kan. Het commerciële circuit zou toch groter moeten zijn dan het gesubsidieerde circuit. Een te comfortabele positie zet een rem op de creativiteit. Wie subsidies krijgt, moet zichzelf voortdurend ter discussie durven stellen.
GATZ: Herman neemt hier een radicaler standpunt in dan de partij. Wij zijn niet tegen subsidies. De cultuursector kun je niet met andere sectoren vergelijken. Het moet mogelijk zijn om ondersteuning te bieden aan kwalitatief hoogstaande of vernieuwende initiatieven die onvoldoende eigen inkomsten kunnen genereren en dus niet rendabel en commercieel zijn. Winstgevende initiatieven hoeven geen overheidssteun. Er is nu inderdaad een risico op oversubsidiëring.
U verwijt Anciaux dat hij in zijn beleid ook de inhoud van de cultuur bepaalt.
GATZ: Dat is het punt waarop wij het meest van mening verschillen met Anciaux. Wij willen dat de overheid voorwaarden schept en geen inhouden bepaalt. Neem nu het lokale cultuurbeleid. Dat wordt inhoudelijk gestuurd vanuit het decreet. Om in aanmerking te komen voor steun moeten projecten thematisch kaderen in de beleidsintenties van de Vlaamse regering. Wij vinden dat men veel meer de nadruk moet leggen op vormelijke criteria.
Anciaux is een koele minnaar van autonome cultuurfondsen (voor film, literatuur) en wilde het primaat van de politiek herstellen.
GATZ: Hij volgt inderdaad niet altijd de beslissingen van adviescommissies. Soms komen zijn persoonlijke voorkeuren weleens naar boven. De vraag kan dan ook gesteld worden waarom er nog experts geraadpleegd dienen te worden. Open VLD wil meer autonomie aan de sector geven op voorwaarde dat de culturele ontzuiling verder wordt aangepakt.
SCHUEREMANS: We moeten cultuurbeleid veel meer bekijken als de relatie tussen ouder en kind. Zodra het kind is opgevoed en op eigen benen kan staan, moet het vrijgelaten worden.
Open VLD vindt ook dat Anciaux te veel de nadruk legt op vernieuwing.
GATZ: Anciaux laat vernieuwing prominent naar voren komen in het Kunsten-decreet. Vernieuwing wordt decretaal afgedwongen. Dreigt vernieuwing zo niet gereduceerd te worden tot een loutere voorwaarde om subsidies te verkrijgen? Wat is dan nog de waarde van die vernieuwing? Uiteraard is vernieuwing in het culturele leven erg belangrijk. Maar je kunt die niet opleggen. En het mag al zeker geen doorslaggevend criterium zijn in het cultuurbeleid.
Open VLD keurde het participatiedecreet met lange tanden goed. Nu leveren jullie weer kritiek op Anciaux. Blijven jullie de minister nog steunen?
GATZ: Wij zullen loyale partners blijven. Ik hoop dat Bert en Bart (bedoeld wordt Bart Caron, voormalig kabinetschef van An-ciaux en nu Vlaams Parlementslid voor VlaamsProgressieven) onze opmerkingen sportief opnemen.
Er zijn ook goeie dingen gebeurd tijdens het bewind van Anciaux. Hij heeft niet alleen het cultuurbudget verdubbeld, met CultuurInvest kwam er ook een nieuw instrument om commerciële cultuurvormen te ondersteunen. Anciaux kreeg hier de volle steun van ‘onze’ ministers Moerman en Van Mechelen. Er werd van november 2006 tot maart 2007 al 3,7 miljoen euro in cultuurprojecten geïnvesteerd. Er ging onder meer geld naar een platenfirma, een galerij voor hedendaagse kunst, podiumevenementen, ontwerpers van games en een de-signerlijn voor handtassen.
SCHUEREMANS: Het hoeft allemaal niet zo duur of ingewikkeld te zijn. Neem nu AmusezVous, het initiatief waarbij bezoekers van Rock Werchter op vertoon van hun armbandje voor één euro een museum mogen bezoeken. We zijn klein begonnen, maar nu zijn er zelfs al musea in Noord-Frankrijk die meedoen. We hebben met Paul Dujardin van BOZAR de tentoonstelling It’s not only rock ‘n’ roll kunnen organiseren. We staan er wel op dat er nog een klein toegangsgeld betaald moet worden. Gratis is veel te gevaarlijk.
GATZ: Krijgen leidt meestal tot zwijgen.
Herman Schueremans. U bent als cultuurondernemer in de politiek gestapt. Bent u volgende keer nog verkiesbaar?
SCHUEREMANS: Ik heb inderdaad een licht hobbyistische ervaring met de politiek opgedaan. Soms probeert men nieuwelingen monddood te maken en ik weet niet of ik nog op de lijst wil staan. Veel mensen vragen mij om dat zeker wel te doen. Ach, eigenlijk zijn politici de nieuwe pastoors. Ik weet niet of die status me zo goed bevalt.
Wil Open VLD de volgende keer de portefeuille van cultuur opeisen?
GATZ: Dat is nu niet aan de orde. Wij lanceren nu een aantal debatten waarvan we tijdens deze legislatuur niet echt nog tastbare resultaten verwachten. Maar wij willen onze ideeën wel naar voren brengen om het debat aan te zwengelen. Dat moet uitmonden in een sterk liberaal cultuurhoofdstuk in het nieuwe regeerakkoord na de verkiezingen van 2009.
DOOR KARL VAN DEN BROECK
