Die zeurende hoofdpijn waarmee u vanochtend wakker werd, is zonder enige twijfel een hersentumor. En dat uw urine er nogal oranje uitziet, heeft niks te maken met de worteltjes die u heeft gegeten, maar wijst op een zware nierstoornis. Zo staat het immers op internet. Welkom in de wondere wereld van de cyberchonders.
Zelf doktertje spelen. Het is van alle tijden. Vroeger gebruikten we er medische encyclopedieën voor, tegenwoordig surfen we naar een van de duizenden gezondheidswebsites die op het internet staan. Makkelijk zat. Voor zowat elke denkbare kwaal is er wel een webstek of een forum te vinden, vaak opgericht door ex-patiënten, patiëntenverenigingen en -stichtingen, maar evengoed door de overheid of de farmabedrijven. Daarnaast is ook Wikipedia een onuitputtelijke bron van informatie voor wie meer wil weten over ziektes en aandoeningen.
Al dat internetdokteren heeft echter zelf een nieuwe ziekte gebaard: cyberchondrie, een ongefundeerde angst voor ziekte, als gevolg van het surfen naar medische informatie op het web. Heel wat mensen die het internet afschuimen naar informatie – omdat ze al enkele dagen met hoofdpijn rondlopen of misselijk zijn – blijken immers haast vanzelf bij de zwaarst mogelijke oorzaken uit te komen: kanker bijvoorbeeld. Ryen White en Eric Horvitz, twee onderzoekers van Microsoft, hebben het fenomeen onderzocht. Uit hun paper uit 2009 blijkt dat een symptoom als ‘hoofdpijn’ op het internet bijzonder vaak wordt geassocieerd met ‘hersentumor’. Terwijl hoofdpijn in werkelijkheid slechts in zéér uitzonderlijke gevallen een gevolg is van een hersentumor. Potentiële patiënten die dat lezen zijn ook veel sneller geneigd door te zoeken op een tumor als oorzaak van hun hoofdpijn, in plaats van op andere, veel waarschijnlijkere aanleidingen, zoals stress of te veel cafeïne.
Dat de informatie die van zoekmachines komt, in zulke gevallen vaak niet realistisch is, hoeft niet te verbazen. Wat Google de surfers voorschotelt, is immers gebaseerd op ‘populariteit’ en niet op ‘kwaliteit’. Vaak gaan die twee wel hand in hand, maar zeker niet altijd.
Balletje op rood
De hersenen van cyberchonders blijken ongeveer op dezelfde manier te werken als die van dwangmatige gokkers, zegt een studie die gepubliceerd werd in het aprilnummer van Psychological Science. In een willekeurige reeks gebeurtenissen zien ze vaak patronen die er helemaal niet zijn: als het balletje op de roulettetafel twee keer op rood belandt, gaan ze ervan uit dat dat de derde keer ook zo zal zijn. Als ze hoofdpijn hebben en zich misselijk voelen, vermoeden ze dat ze ook de andere symptomen hebben die wijzen op kanker.
Nochtans is het opletten geblazen met medische informatie op het net. Wat op sites en fora staat, is vaak achterhaald en soms zelfs ronduit fout. Voor een masterproef Communicatiewetenschappen onderzocht studente Joyce Van der Mast in 2009 zesentwintig Nederlandstalige websites over baarmoederhalskanker. Nauwelijks vijf daarvan kregen het predicaat betrouwbaar. Voor het onderdeel ‘kwaliteit van de inhoudelijke informatie’ behaalde amper 19 procent een score van meer dan de helft.
‘Ik krijg zeker twee of drie keer per week patiënten over de vloer die een dik pak uitgeprint papier bij zich hebben’, zegt de Leuvense huisarts Maarten Michiels. ‘Allemaal informatie die ze op het internet hebben gevonden. En het fenomeen wordt elk jaar erger. Het is niet altijd onjuist wat ze op de websites hebben gelezen, maar de conclusies die ze er voor zichzelf uit trekken, slaan vaak nergens op.’
Adverteerders
Uit een onderzoek van het studiebureau InSites blijkt dat bijna de helft van alle surfers minstens één keer per maand naar medische informatie zoekt op het internet. Er is dus zeker behoefte aan dit soort sites en waar er behoefte is, duikt al gauw aanbod op. Naast allround klassiekers als Google en Wikipedia, zijn er in ons land dan ook verschillende, gespecialiseerde medische portaalsites actief. Ze weten een groot publiek te lokken en kunnen op veel belangstelling van adverteerders rekenen. Volgens cijfers van het CIM (Centrum voor Informatie over de Media) trekt het van oorsprong Franse Doctissimo.be bijna 41.000 unieke bezoekers per dag. Gezondheid.be, eigendom van de mediagroepen Corelio en Rossel, mag ruim 32.000 surfers per dag verwelkomen. E-gezondheid.be en zijn Franstalige broertje E-santé.be, die tot voor kort de verzekeringsmaatschappijen Ethias en AGF onder hun aandeelhouders hadden, lokken samen bijna 22.000 geïnteresseerden per dag.
Philippe Violon is neuroloog en hoofdredacteur van e-gezondheid.be. Ook hij erkent de nood aan objectieve, correcte medische informatie op het net. ‘Er blijken uiteindelijk maar heel weinig Nederlandstalige sites te zijn waar mensen terechtkunnen voor goede, objectieve informatie’, zegt hij. ‘En precies dat is de lacune die we met Gezondheid.be trachten te vullen.’ En hoe garanderen zij dan dat de informatie op de site ‘goed en objectief’ is? ‘Twee manieren: eerst en vooral zijn de bronnen die we gebruiken van hoge wetenschappelijke kwaliteit, Nature bijvoorbeeld, publicaties dus die boven alle verdenking staan. Als we daarnaast zelf artikelen schrijven, werken onze journalisten altijd in tandem met een arts of met medisch geschoolde mensen. Die moeten zorgen dat alle informatie klopt.’
Wie naar e-gezondheid.be surft, merkt al snel dat de site erg populair is bij adverteerders. Maar tussen redactie en commercie bestaat een consequente scheiding, zegt Violon. ‘Een redacteur zal zelden of nooit een adverteerder ontmoeten en adverteerders hebben geen enkele zeggenschap over de inhoud. Daar zijn we erg strikt in.’
Sites als e-gezondheid lijken, als een eerste consultatie, dus best een valabel alternatief te zijn voor een bezoek aan de dokter. Die zijn het daar echter niet helemaal mee eens. ‘De naakte feiten die op die sites staan, zullen zeker niet allemaal verkeerd zijn’, zegt dokter Michiels. ‘Maar ervaring en een medische achtergrond zijn gewoon noodzakelijk om een juiste, individuele diagnose te kunnen stellen. Als je dus denkt dat er iets met je mis is, ga dan gewoon naar je dokter.’
DOOR FRÉDERIC PETITJEAN
Wat Google de surfers voorschotelt, is gebaseerd op ‘popu-lariteit’ en niet op ‘kwaliteit’.
