Ooit The Quiet American gelezen? Graham Greene vertelt er het verhaal van de jonge idealistische ontwikkelingswerker en tevens CIA-agent Alden Pyle, die in het Vietnam van 1952 de westerse waarden ging invoeren. In één memorabele zin vat hij meesterlijk samen wat velen vandaag over Amerika denken: ‘Nooit heb ik iemand ontmoet die zulke goede bedoelingen had bij al het onheil dat hij aanrichtte.’
Drie jaar geleden begon de oorlog tegen Irak. Nu balanceert het land op de rand van de afgrond. De regio dreigt daarin meegesleurd te worden. Het imago van Amerika is naar de haaien.
Laten we even aannemen dat de Verenigde Staten in 2003 met de beste bedoelingen de democratie wilden invoeren in Irak. Het regime was verwerpelijk, de mensenrechten werden op grote schaal geschonden, tienduizenden mensen vonden de dood in gruwelijke omstandigheden in gevangenissen en politiebureaus. De wereld moest en zou tussenbeide komen.
In de plaats kwam een non-regime waar mensen dagelijks verkracht, gemarteld en gedood worden door doodseskaders in politie-uniform, waar het leger in handen is van rivaliserende milities, waar de rebellie vol zelfvertrouwen is. Vandaag lijkt Bagdad op Beiroet tijdens de Libanese burgeroorlog. Door Saddam te verwijderen, hebben we de doos van Pandora geopend, zo bekende Amerika’s ambassadeur Zalmay Khalilzad onlangs. Hoe het verder moest? Tja, dat wist hij ook niet.
En wat zegt Donald Rumsfeld, de reïncarnatie van Alden Pyle? Als Irak in een burgeroorlog terechtkomt, dan moeten de Iraki’s dat zelf maar oplossen. Het is niet aan de Amerikanen om daar wat aan te doen. Dat was Rumsfelds geruststellende boodschap aan de Amerikaanse parlementsleden die vreesden dat hun soldaten midden in een burgeroorlog zouden belanden.
Een burgeroorlog die de hele regio op haar kop zet, is voor Washington dus geen voldoende reden om tussenbeide te komen. Een land dat dreigt uiteen te vallen in drie ministaatjes, al evenmin. Hoe leg je uit dat buitengerechtelijke executies, martelingen en erbarmelijke levensomstandigheden in gevangenissen drie jaar geleden wel, maar dit keer geen voldoende reden zijn om de internationale gemeenschap op de been te krijgen?
Hypocrisie en cynisme zijn geen Amerikaanse kenmerken. De verklaring ligt elders. Amerika is bezig zich van de wereld af te zonderen. De neoconservatieve pleitbezorgers van de oorlog hebben Irak al afgeschreven als een mislukking. De publieke opinie wil dat Washington zich minder met het buiten- en meer met het binnenland bezighoudt. Opiniemakers willen af van de lasten van het Amerikaanse leiderschap over de wereld, nu de lusten bitter smaken. Het Congres is besmet met isolationisme en schoffeert zo een van de weinige Arabische landen die voluit achter de oorlog tegen het terrorisme stonden.
Toegegeven, de regering-Bush doet wat ze kan om het isolationistische tij te keren. Ze tracht de aandacht af te leiden van de moeilijke situatie in Irak door erop te hameren dat Amerika nog een grote taak te vervullen heeft in de wereld. Het Iraanse ayatollahregime onderuithalen, bijvoorbeeld. Met de beste bedoelingen.
RIK COOLSAET DOCEERT INTERNATIONALE POLITIEK AAN DE UNIVERSITEIT GENT.
Rik Coolsaet
