Vorige week kwam de OESO, het economische overlegorgaan van een aantal westerse landen, met een rapport dat zwart op wit aantoont wat we al lang weten: geen enkel land belast arbeid zwaarder dan België. Naargelang van de gezinssituatie vloeit 40 tot 60 procent van ons inkomen naar de overheid, vrijwel geen enkele werknemer in een rijk land houdt zo weinig over van zijn loon. Alleen in Griekenland of Hongarije liggen de belastingen op een aantal lage lonen soms hoger. Het rapport onderstreept nog eens dat een verschuiving van de lasten op arbeid naar andere overheidsinkomsten aangewezen is. Het is de hoogste tijd voor een taxshift, zoals dat met een buzzwoord heet. Sinds begin deze week is de regering-Michel daarover in onderhandeling.

De minister van Financiën, Johan Van Overtveldt (N-VA), benadrukt graag dat de regering al beslist heeft over een taxshift van 2 miljard euro. Maar er is veel meer nodig, dat weet hij ook. Een belastingverschuiving van minder dan 5 miljard is gerommel in de marge. Sommigen hopen dat het zal gaan over 8 à 10 miljard euro, want pas dan zullen de effecten goed voelbaar zijn. De vraag is natuurlijk waar de overheid die 5, 8 of zelfs 10 miljard die ze minder ontvangt door een lastenverlaging op arbeid vandaan zal halen. Want een gat slaan in de staatskas is niet de bedoeling, en nog zwaarder besparen zit er niet in.

De regeringspartijen hebben de voorbije maanden hun stellingen al ingenomen. De N-VA wil de btw-tarieven verhogen, CD&V wil bij de vermogens aankloppen en Open VLD en MR spreken vooral over het belasten van vervuiling. Afgelopen weekend kwam er wat toenadering tussen de partijen: N-VA-partijvoorzitter Bart De Wever noemt een vermogenswinstbelasting ‘bespreekbaar’, CD&V-vicepremier Kris Peeters verklaarde dat er een ‘evenwicht moet komen tussen belasting op vervuiling, indirecte belastingen én vermogensbelasting’, alleen de liberalen houden nog voet bij stuk en willen niet horen van een btw-verhoging. Ze zeggen dat ze het geld gaan halen bij ‘fraudeurs, speculanten en vervuiling’, maar beseffen ook dat ze daarmee niet zo veel zullen binnenrijven. Federaal fractieleider Patrick Dewael (Open VLD) had het over een taxshift van 1,6 miljard euro. Dat is geen gerommel in de marge, maar een slag in het water.

Als de regering-Michel een ernstige taxshift wil doorvoeren, moeten er heilige huisjes sneuvelen. Natuurlijk zal milieuvervuiling zwaarder worden belast. De kans is reëel dat er een kilometerheffing komt en dat de accijns op diesel wordt verhoogd. Maar of de regering ook de fiscaal gunstige bedrijfswagens zal aanpakken die voor meer files zorgen, is minder zeker: die auto maakt voor velen gewoon deel uit van hun loonpakket. Bovendien laat het alternatief, een performant openbaar vervoer, te wensen over. Zo’n belasting op vervuiling kan ons gedrag beïnvloeden, maar hoe beter dat werkt, hoe minder ze opbrengt.

De roep om een rechtvaardiger belastingsysteem klinkt al langer luid en duidelijk. De regering-Michel kan moeilijk anders dan met een of andere vorm van vermogensbelasting komen. Allicht wordt het een speculatietaks voor wie zijn aandelen binnen de drie maanden met winst verkoopt, maar veel meer dan 150 miljoen zal dat niet opleveren. Of de regering het kadastraal inkomen, dat vaak niet meer overeenkomt met de werkelijke waarde van het pand, durft aan te pakken is bijzonder twijfelachtig, maar het zou wel gerechtvaardigd zijn.

Rest er nog de belastingen op consumptie. Er kan zeker gesnoeid worden in de vele uitzonderingstarieven in de btw. Volgens Bert Brys, belastingexpert bij de OESO, wordt daardoor maar 48 procent van de consumptie in België belast, met als gevolg dat het werkelijke btw-tarief niet 21 maar 10 procent bedraagt. Maar niet alleen de liberalen willen niet horen van een btw-verhoging, ook de christelijke arbeidersbeweging ACV ziet die niet zitten ‘omdat daarmee de armsten het zwaarst worden getroffen’ – al spreken experts dat tegen. Als antwoord kan de regering de btw verhogen van 21 naar 22 procent en het tarief op levensnoodzakelijke producten als voeding en geneesmiddelen laten zakken van 6 naar 5 procent. Dat moet 1 miljard euro opleveren.

Eenvoudig wordt zo’n taxshift dus niet, de lobbygroepen zijn al druk in de weer. En als het echt goed is, zorgt de verschuiving van belastingen niet alleen voor een rechtvaardiger maar ook voor een veel eenvoudiger, transparanter fiscaal systeem. De huidige coalitie heeft dus een unieke kans om te laten zien dat ze wel in staat is om eensgezind daadkrachtige beslissingen te nemen. Slaagt ze daar ook nu niet in, dan is de regering-Michel een dood vogeltje.

EWALD PIRONET is senior writer van Knack.

Eenvoudig wordt zo’n taxshift niet. Lobbygroepen zijn al druk in de weer.