Na de moord op Ken Bigley rijst weer de vraag: hoe past de islam in deze tijd?
Het gebeurt niet elke dag dat een lezing die door de Université Libre de Bruxelles (ULB) wordt georganiseerd met een dankwoord aan God begint. Samen met het Koninklijk Instituut voor Internationale Betrekkingen (KIIB) zette de vrijzinnige universiteit vorige week een seminarie op over islam en moderniteit. Twee dagen eerder kreeg Turkije net de voorzichtige toezegging van de Europese Commissie dat gesprekken over toetreding tot de Unie kunnen beginnen. In de Wetstraat schrok iedereen van uitspraken van vice-premier Patrick Dewael met een hoog Pim Fortuyngehalte: hij vindt de moslimcultuur minderwaardig aan de onze.
Op het seminarie werd snel duidelijk dat het wederzijdse onbegrip morgen nog niet de wereld uit zal zijn. Voor moslims valt de mensheid samen met de islam, zei de Turkse professor Yasin Ceylan. Er is daarnaast geen plaats voor iets anders. Als de moslim over vrijheid en mensenrechten wil nadenken, kan hij daarvoor alleen in de alles omvattende koran terecht. Dat is de enige plek waar de moslim op zoek kan.
Alles hangt met andere woorden af van de manier waarop de koran wordt gelezen. Die lezing is niet eenduidig, omdat de islam geen hiërarchie kent die zienswijzen van bovenaf oplegt. Het Westen beseft soms te weinig hoe fel de strijd is tussen aanhangers van een traditionele lezing van de koran en mensen die zich realiseren dat hun religie rekening moet houden met de veranderde omstandigheden in de wereld. Een moslim kent, bijvoorbeeld, geen twijfel. Tenzij hij de zienswijze accepteert dat die twijfel niet tegen God is gericht, maar dat het een kwaliteit is die in de zoektocht naar God moet worden gebruikt.
Ook volgens de Iraanse professor Mohsen Kädivar is er een lezing van de koran mogelijk die de islam met westerse ideeën over moderniteit verzoent. Opvattingen die nu tegen de borst stuiten, kwamen overeen met de gebruiken van hun tijd maar hebben die betekenis nu verloren. Zo, bijvoorbeeld, mag de islam zich volgens Kädivar niet met de godsdienst van anderen bemoeien. Het geloof komt niet met geweld. De islam mag niet dwingen, hij moet proberen te overtuigen. Anders gezegd: de strenge islamwet, de sharia, heeft geen pas en het kan niet dat mensen in naam van het geloof worden gedood.
De moslimwereld, was de boodschap in Brussel, is met kleine pasjes onderweg. Op zoek naar vernieuwing en verlichting. Daar is een beetje tijd voor nodig, die er soms helaas te weinig is.
Hubert van Humbeeck
In de islam hangt alles af van de manier waarop de koran wordt gelezen.
