Het is een schande, daar niet van, maar hij laat zich door de nieuwe kieswetgeving niet uit het lood slaan. Kandidaat-voorzitter Geert Bourgeois van de Nieuw-Vlaamse Alliantie over het verschil tussen ?wijkers? en ?blijvers?.

Nee, hij verwacht niet buitenissig veel ringbaarden. ‘Die tijd is voorbij.’ Op 4 en 5 mei houdt de uit de as van de Volksunie verrezen Nieuw-Vlaamse Alliantie (N-VA) in Leuven haar eerste ledencongres. Daar moet het programma worden uitgetekend en moet Geert Bourgeois als partijvoorzitter op het schild worden gehesen. Bourgeois blaakt van zelfvertrouwen, al laten de naweeën van de boedelscheiding tussen Spirit en N-VA zich nog altijd voelen. Het kost hem bijvoorbeeld enige moeite om in de Kamer een optrekje te vinden waar hij journalisten kan ontvangen. En de partij moet dringend op zoek naar 75.000 euro extra om haar verkiezingscampagne te financieren.

Verwacht u nog altijd vervroegde verkiezingen in november?

Geert Bourgeois: Ik houd daar ernstig rekening mee. Ik verklap geen geheim als ik zeg dat het niet goed gaat in het paars-groene huishouden. Maar het is natuurlijk moeilijk voor Verhofstadt om vervroegd naar de kiezer te trekken omdat hij geen positieve resultaten kan voorleggen. Wat is er terechtgekomen van het aangekondigde beter en integer bestuur, de administratieve vereenvoudiging en Copernicus? Wat is er gebeurd met het veiligheidsplan van minister van Justitie Verwilghen? Wat heeft de politiehervorming al opgeleverd? In Antwerpen hangt er nu wel een helikopter in de lucht, maar er zijn niet meer politiemensen op straat en in de wijken. Wat heeft de regering gedaan voor de concurrentiekracht van de Vlaamse bedrijven? Wat doet ze om de stijgende werkloosheid aan te pakken? Waarom is het verhaal van de voedselveiligheid zo’n knoeiboel? Hoe moddert de regering niet aan met de taalwetten bij justitie en in het openbaar ambt?

Dat er problemen zijn met de coalitie kan je ook afleiden uit de opvallende dadendrang van de premier om de kieswet te hervormen. Die operatie is slecht voorbereid en niet doordacht. Zelfs bij de VLD hoor ik veel kritiek. En de reactie van Verhofstadt op het succes van Le Pen in Frankrijk was ronduit idioot. Volgens de premier zal het met de door hem voorgestelde kieskringen en -drempels niet zover komen in België. Hij vergeet blijkbaar dat het Vlaams Blok al te groot en te sterk is geworden om zich daardoor te laten afstoppen.

Een maand geleden werd nog gezegd dat u de voorzitter was van ‘een hippe partij’ die de wind in de zeilen had. De jongste peiling van ‘La Libre Belgique’ bevestigt dat niet. U zakt van 5,2 naar 4,7 procent. Is de hype al voorbij?

Bourgeois: Er is geen reden tot paniek. Ik geloof en weet dat we goed bezig zijn. We hebben intussen al meer dan 8800 leden. Een kwart van hen is nieuw. Zij komen dus niet over van de VU die op het einde 11.500 leden had. Alleen is de naam N-VA nog altijd onvoldoende bekend, maar we hebben nog enkele maanden om dat probleem aan te pakken.

Is er niet meer aan de hand? Uit dezelfde peiling blijkt dat de N-VA en Spirit samen niet eens het resultaat van VU-ID in 1999 evenaren.

Bourgeois: Die redenering leidt ertoe dat je het verkiezingsresultaat van de N-VA kan kennen door dat van Spirit af te trekken van de laatste score van VU-ID. Maar op die manier werkt het niet. Ik fixeer me echt niet op dat soort peilingen met al hun foutenmarges, net zomin als ik bang ben voor een kiesdrempel van 5 pro- cent.

Sprak hij ferm.

Bourgeois: Toen er bij ons in Izegem een bos werd aangelegd, heb ik van deskundigen geleerd dat er blijvers en wijkers zijn. Wijkers zijn bomen en struiken die in een eerste periode een groene opvulling vormen, maar daarna verdwijnen om plaats te maken voor eiken, beuken en andere serieuze bomen. In de perceptie van de mensen is de N-VA een blijver en Spirit een wijker.

Na de oprichting van de N-VA in oktober vorig jaar hebben we in snel tempo de structuur van de partij uitgebouwd, met leden, afdelingen en arrondissementele instanties. Ik wil dat de partij een verticale structuur en een ruggengraat heeft om te vermijden dat we weer in het oude VU-euvel vervallen. Ik wil geen eindeloze discussies meer over dilemma’s zoals ‘organiseren of bewegen’ en ‘partij of kiesvereniging’. De N-VA is een stevig georganiseerde partij die in de komende maanden met haar eigen programma ook zal bewegen in horizontale netwerken. Op die manier moeten we gewapend zijn voor de verkiezingen.

De N-VA heeft nog vier parlementsleden in de Kamer en drie in het Vlaams parlement. Zijn die fracties niet veel te klein om zichtbaar te maken wat uw partij wil?

Bourgeois: Dan zou je omgekeerd ook kunnen zeggen dat de CD&V met al haar verkozenen veel meer politieke slagkracht moet hebben. Quod non. Bij de christen-democraten is de malaise zo groot en de samenhang zo klein dat ze wel eens de weg van de Volksunie kunnen opgaan. We roeien met de riemen die we hebben en kwalitatief doen we zeker niet onder voor de anderen. We hebben bijvoorbeeld een degelijk dossier over onderwijs samengesteld voor de rondetafelconferentie van de Vlaamse regering, maar geen enkele journalist was geïnteresseerd. Is dat onze schuld?

U schrijft uzelf en de N-VA ‘vlotte ernst’ toe. Wat moeten we ons daarbij voorstellen?

Bourgeois: Wij zetten ons af tegen het optreden van veel politici in populaire show- en spelletjesprogramma’s op de televisie. Dat heeft niets met politiek te maken. Hadden wij bijvoorbeeld ook parlementsleden naar Ramallah of Bethlehem moeten sturen om voor de camera’s een nummer op te voeren? Onze keuze is geweest om in het parlement stappen te ondernemen om het associatieverdrag met Israël op te schorten.

Wordt de vlotheid bij de N-VA niet te veel overschaduwd door de ernst? Chris Vandenbroeke in het Vlaams parlement en Danny Pieters in de Kamer zijn academici. U kunt zelf ook niet wor- den verdacht van overdreven speelsheid.

Bourgeois: Bah, ik geef toe dat ik niet de vlotste ben en dat dit een probleem is. Maar Danny Pieters bijvoorbeeld mag dan al een academicus zijn, hij kan ingewikkelde dossiers zeer ad rem en op een duidelijke manier aan leken uitleggen.

Uw motto is dat de inhoud belangrijker is dan de verpakking. Maar kiezers worden helaas niet overtuigd of gewonnen door hard en degelijk werk in parlementaire commissies en aan rondetafels.

Bourgeois: U onderschat hoeveel mensen met zeer uiteenlopende interesses via het internet het wetgevende en andere werk in het parlement op de voet volgen. Uit mijn eigen politieke praktijk denk ik bijvoorbeeld aan een recent wetsvoorstel over het takelen van auto’s. Die sector is nu een jungle met veel misbruiken. De respons op dat voorstel om een en ander beter te regelen, is zeer groot. Hetzelfde kan worden gezegd over een voorstel om de koppelverkoop in de bouwsector aan banden te leggen, zodat mensen die grond in een verkaveling kopen niet meteen verplicht worden om met een bepaalde promotor en zijn architect scheep te gaan voor de bouw van hun woning.

Na de verkiezingen in 1999 bleek uit de exit-polls en uit alle analyses en commentaren dat de overlevingskansen van VU-ID volledig afhingen van Bert Anciaux. Toen wij dan het ledenreferendum vorig jaar wonnen, werd gezegd dat Bourgeois misschien wel de behoudsgezinde, ouderwetse VU-leden had kunnen overtuigen, maar geen kiezers meer zou hebben. Het essentiële werd daarbij telkens over het hoofd gezien, namelijk dat VU-ID als enige Vlaamse partij geen unique selling proposition meer had. De mensen wisten niet meer waarvoor ze stond. Die duidelijke, herkenbare positie heeft de N-VA intussen wel opnieuw verworven als syndicaat van het algemeen Vlaams belang.

Kan het nog vager?

Bourgeois: Een kleine partij heeft het sowieso moeilijk om thema’s op te eisen, maar ons profiel is helemaal niet vaag. De N-VA zal in 2003 de verkiezingscampagne ingaan met de slogan ‘België belast Vlaanderen’. De financiële transfers naar Wallonië zijn contraproductief. Door het gebrek aan een eigen loon- en werkgelegenheidsbeleid bijvoorbeeld zijn de buitenlandse investeringen in Vlaanderen onder het Europese gemiddelde gezakt. Vlaanderen moet de rekening maken van de inspanningen ? financiële en andere ? die we leveren voor België.

Het Vlaams Blok kan zich evengoed opwerpen als verdediger van de Vlaamse belangen. Wat is het verschil?

Bourgeois: De geloofwaardigheid. Noem mij eens één positief voorstel van die partij. Het Vlaams Blok is een catch all-partij die tegen alles en iedereen is.

U zegt dat de N-VA het verschil maakt met ‘een nieuw Vlaams-nationalisme’. Gelooft u dat echt?

Bourgeois: Natuurlijk. Zowel op het vlak van de staatsvorming als inzake maatschappelijke thema’s doen wij een duidelijk en inhoudelijk aanbod. Staatkundig zetten we een stap die de VU nooit heeft aangedurfd. Met België als het moet, zonder België als het kan: dat was destijds de stelling van Hugo Schiltz. De N-VA zegt dat het niet kan met België en dat Vlaanderen een onafhankelijke lidstaat in Europa moet worden. Dat laatste verwijst naar hét debat van de eenentwintigste eeuw. Hoe raken we af van het huidige Europa van de nationale staten en hoe geven we Europa een nieuwe vorm en inhoud? De N-VA is niet eurosceptisch, maar eurokritisch. Vlaanderen moet zijn eigen identiteit in dat Europese verhaal bewaren. In discussies met studenten bijvoorbeeld merk ik dat onze benadering aanslaat. Ze zijn enthousiast over de Bologna-verklaring over de hervorming van het hoger onderwijs. Die biedt hen veel mogelijkheden om overal in Europa te studeren en te werken. Maar tegelijk houden ze ook zeer sterk vast aan een opleiding in hun eigen taal.

De grote verdienste van de VU is dat ze de Vlamingen opnieuw rechtop heeft leren lopen en hen overtuigd heeft dat ze vrije, zelfbewuste mensen kunnen zijn die ook los van de verzuiling en politisering vooruitkomen. De N-VA voegt daar een dimensie aan toe die ingaat tegen een overdreven individualisme en tegen het wegvallen van de samenhang in de samenleving. We doen dat met een samenhorigheidsideologie: mensen maken vrij hun keuzes, maar ze zijn ook verantwoordelijk voor anderen. We pleiten voor gemeenschapsvorming.

In een recent interview met het intussen weer verdwenen weekblad ‘Punt’ zegt u tot tweemaal toe dat u niet aangesproken wilt worden op het verleden van de VU. U bent kennelijk alleen de erfgenaam van die partij als het u goed uitkomt.

Bourgeois: Die indruk zou kunnen ontstaan. Wij hebben evenwel van bij de aanvang gezegd dat we de positieve elementen van de VU zouden overnemen. Met andere aspecten en zotte ideeën zoals bijvoorbeeld de rechtstreekse verkiezing van de burgemeester doen we dat niet.

Uw referentiepunt is de VU van vóór het Egmontpact?

Bourgeois: Dat is overtrokken, maar de basisgedachte van de emancipatie van het Vlaamse volk in een beter bestuurd en ontzuild Vlaanderen blijft wel fundamenteel voor de N-VA.

De N-VA neemt alleen de erfenis van Frans Vander Elst over en niet die van Hugo Schiltz?

Bourgeois: Dat is niet juist. Ik wil dit ook niet personaliseren. Vander Elst wou destijds een democratische, Vlaams-nationale partij uitbouwen en Schiltz heeft een heel belangrijke inbreng gehad als het gaat over maatschappelijke thema’s. Op het einde van VU-ID bleef daar nog weinig van over en hadden de kiezers nog slechts een vaag vermoeden over het programma. De N-VA neemt de oude draad weer op.

Welke plaats is er in uw onafhankelijk Vlaanderen voor allochtonen? Maakt u nog wel een onderscheid tussen inburgering en assimilatie?

Bourgeois: Wij geloven wel in een multi-etnische en veelkleurige samenleving, maar dat is nog iets anders dan een multiculturele samenleving. Er is de privécultuur van mensen: hoe ze zich kleden, wat ze eten, hoe ze leven. Maar daarnaast ? en dat is onze specifieke invalshoek ? bestaat er ook een publieke Vlaamse cultuur. Ik kan dat begrip niet wetenschappelijk omschrijven, maar iedereen in Vlaanderen begrijpt goed wat daarmee wordt bedoeld. Een eerste en essentiële voorwaarde om aan die publieke cultuur deel te nemen, is de taalkennis.

Moeten kandidaat-Belgen een taalexamen afleggen?

Bourgeois: Nationaliteit en identiteit hebben voor de N-VA niets te maken met etnische afkomst. Maar als mensen een nieuwe nationaliteit willen verwerven, staat daar iets tegenover. Een migrant die hier wil verblijven, moet een inburgeringstraject volgen. En dat veronderstelt inderdaad dat hij onze taal spreekt.

U wilt ‘een kordate aanpak’. Wat heet kordaat?

Bourgeois: Wie geen inburgeringstraject wil volgen of aan het einde van dat traject geen Nederlands kent en dus niet aan de Vlaamse cultuur kan deelnemen, die moet opnieuw vertrekken. We sturen aan op een integratiepolitiek en niet op een minderhedenbeleid met aparte maatregelen en initiatieven voor diverse bevolkingsgroepen.

Dus geen allochtonenzender, zoals Mieke Vogels wil?

Bourgeois: Nee, en ook geen aparte scholen voor migranten of aparte jeugdbewegingen, zoals Bert Anciaux wil. Met dat soort idiote voorstellen werk je alleen gettovorming en overconcentratie in de hand. Het is echt de omgekeerde weg.

Als u het hebt over die ‘publieke Vlaamse cultuur’ lijkt de ondertoon toch te zijn dat die superieur is.

Bourgeois: Het gaat om een geheel van normen en waarden, die iedereen moet accepteren. Dat is de enige manier om een samenleving in te richten. Vrijheid van religie betekent bijvoorbeeld niet dat je de scheiding tussen kerk en staat op de helling mag zetten, dat je de gelijkheid tussen man en vrouw ter discussie kunt stellen of mensen mag discrimineren op grond van hun seksuele geaardheid. Het interesseert ons geen fluit of iemand weet hoe je bloemkool in bechamelsaus klaarmaakt. Dat behoort tot de particuliere sfeer, en daar willen we ons vooral niet mee bemoeien. Wie laatdunkend doet over de zeden en gebruiken van een bevolkingsgroep zit dicht tegen het racisme aan. Respect voor de fundamentele rechten en vrijheden van het individu: daar ligt voor ons de grens.

Maar intussen wilt u wel het Centrum voor Gelijke Kansen en Racismebestrijding van Johan Leman opdoeken.

Bourgeois: Wij vinden dat het Centrum Leman veel te eenzijdig opereert. Een Vlaming die overvallen wordt, kan óók het slachtoffer zijn van racisme. Het Centrum Leman wordt nu vrijwel uitsluitend geassocieerd met repressie, wij zouden het veel meer een bemiddelende rol willen zien spelen. Ik ben er geen voorstander van dat strafvordering wordt toevertrouwd aan andere instanties dan het openbaar ministerie. Laurette Onkelinx (PS) wil nu ook nog een centrum oprichten voor de bestrijding van gender-discriminatie. Op die manier krijg je een sluipende privatisering van het strafrecht.

Stel: u verhuist morgen van Izegem naar Antwerpen. U neemt de burgemeesterssjerp over van Leona Detiège. Hoe zet u uw pleidooi voor ‘gemeenschapsvorming’ dan om in de praktijk?

Bourgeois: Dat is een proces van lange adem natuurlijk. Een politieke partij moet meer doen dan alleen maar wetten, decreten en reglementen produceren, ze moet ook deelnemen aan het publieke debat en de mentaliteit van de mensen proberen te beïnvloeden. De grondhouding die wij willen promoten, is dat mensen hun verantwoordelijkheid moeten opnemen en niet onmiddellijk de overheid de schuld moeten geven van alles wat fout loopt.

En met die strategie wilt u het Vlaams Blok terugdringen?

Bourgeois: Mensen kiezen om de onnozelste redenen voor het Vlaams Blok. Ik zal u een voorbeeld geven. Een foorkramer uit Izegem die verhuisd was naar een landelijke gemeente waar ze misschien nog nooit een allochtoon gezien hebben, vertelde mij dat hij geen standplaats gekregen had op de plaatselijke kermis. En zijn conclusie was: ‘Ze hebben mij verplicht om op het Blok te stemmen.’ Maar ik wil niet permanent een thema maken van het Vlaams Blok. Het is niet omdat ik in al hun publicaties word aangevallen dat ik me daartoe zal laten verleiden. Ik heb er geen behoefte aan om elke dag opnieuw te zeggen: de N-VA is iets anders dan het Vlaams Blok. Ik wil een debat voeren over goed beleid.

Noël Slangen, om maar eens iemand te noemen, zegt: de N-VA zal misschien wel kaderleden van het Vlaams Blok kunnen overtuigen, maar niet de kiezers van het Vlaams Blok.

Bourgeois: Ik heb onlangs in Antwerpen, in het hol van de leeuw, een debat gevoerd met Frank Vanhecke (voorzitter van het Vlaams Blok, nvdr.) voor een stampvolle zaal met vrijwel uitsluitend Vlaams Blokkers. Toen voelde ik ook wel: die kan je niet terugwinnen. Maar het Vlaams Blok heeft natuurlijk een zeer gediversifieerd kiezerskorps. Als ik in West- of Oost-Vlaanderen ga spreken voor serviceclubs als de Marnixring of de Rotary, stel ik vast dat de N-VA erin geslaagd is de band met de traditionele Vlaamse beweging te herstellen. We hebben opnieuw aansluiting gevonden bij onze natuurlijke biotoop, en dat zal op termijn zijn vruchten afwerpen.

U was vorige week op het Vlaams-nationaal Zangfeest. Dan moet het u toch ook zijn opgevallen dat het Antwerpse Sportpaleis nog wel volloopt voor The Night of the Proms maar niet voor vendelzwaaiers? Biedt de Vlaamse beweging nog wel voldoende draag- vlak voor een politieke partij?

Bourgeois: Wij zijn de dragers van het democratisch Vlaams-nationalisme, maar dat betekent niet dat wij ons vereenzelvigen met de Vlaamse beweging. Wij hebben goede contacten met het Davidsfonds en de Bond voor Grote en Jonge Gezinnen, maar ook met Oxfam en met sociaal-economische organisaties als UNIZO, het Vlaams Economisch Verbond en de vakbonden. Wij willen ons niet laten opsluiten in een of ander segment.

In het politieke landschap moet de N-VA gesitueerd worden in de driehoek tussen Vlaams Blok, CD&V en VLD. Is daar nog wel ruimte?

Bourgeois: We zullen het niet van rood-groene kiezers moeten hebben, dat voel ik ook wel aan. Maar de VLD bijvoorbeeld begaat de ene stommiteit na de andere. Als Patrick Dewael zegt dat hij wil doorgaan met paars-groen is dat voor ons een ongelooflijk geschenk. En de vrijage van Karel De Gucht met de NCD creëert geen win-win- maar een min-min-situatie, dat geef ik u op een briefje. U denkt toch niet dat de achterban van Johan Van Hecke of Réginald Moreels plotseling blauw gaat stemmen? En bij de VLD-kiezers leidt die hele operatie tot enorme onvrede.

U telt uw zegeningen?

Bourgeois: Ik denk dat de N-VA het resultaat van VU-ID bij de vorige verkiezingen kan benaderen. Je moet de lat hoog durven leggen. Ik mik op 7 tot 8 procent.

Patrick Martens Piet Piryns

‘De hervorming van de kieswet is slecht voorbereid en niet doordacht.’