Mechelen besloot vorige week om in zee te gaan met een bewakingsfirma. Andere gemeenten volgen. Over portiers, winkelinspecteurs en parkeerwachters: de opmars van de private politiezorg.
De fooi, een aloud gebruik in de uitgaanswereld, is de oorzaak van veel rotzooi en moet daarom radicaal verboden worden. Dat is de nieuwste maatregel die de regering in petto heeft om malafide portiersbendes uit te schakelen. De jongste jaren verschenen er steeds meer potige bewakers aan de deuren van discotheken, nachtclubs, lunaparken, peepshows, en zelfs gewone cafés en fuiven. Enkele rivaliserende clans hebben de sfeer grondig verpest door afpersingen en afrekeningen. Een lucratieve deur kan immers een fooienpot van wel honderdduizend frank per nacht opleveren. Dat wordt nu door een wetswijziging onmogelijk gemaakt. Vermoedelijk zal die maatregel meer indruk maken op hardleerse buitenwippers dan de portierswet van twee jaar geleden, die door het gebruik van dekmantelfirma’s en stromannen nog kan worden omzeild.
In Mechelen stemde het schepencollege vorige week in met een plan van burgemeester Bart Somers (VLD), die met een tekort aan agenten kampt, om zelf een portiersorganisatie voor de ruige stationsbuurt in te huren. De voorbije jaren kwam het daar herhaaldelijk tot zware en zelfs fatale vechtpartijen. ‘Wij willen samen met de horecazaken betalen voor de bewaking’, zegt Somers, die aan een subsidie van vijfentwintig procent denkt. Ook winkelstraten, industrieterreinen en fuiven wil hij op die manier door de privé-sector laten bewaken. ‘Dat zal een afschrikkend effect hebben. Natuurlijk zullen wij geen schietgrage cowboys inhuren, maar een correcte, legale firma.’ Omdat dit initiatief door sommigen als een privatisering van politietaken wordt gezien, is het de vraag wat de minister van Binnenlandse Zaken, die het Mechels dossier op z’n tafel heeft liggen, hierover te zeggen heeft.
Als de minister zijn zegen geeft voor dit precedent, zal vermoedelijk een pak gemeenten het Mechelse voorbeeld volgen. In Lier wil Walter Grootaers (VLD), schepen van Feestelijkheden, een privé-firma in de arm nemen om de toestand in de uitgaansbuurt van de Eikelstraat onder controle te houden. ‘We kennen daar nu nog geen grote problemen, maar die kunnen er komen, en dus is het beter om ze te voorkomen.’ Vorige week had hij daarover alvast een gesprek met Griffioen Security van voormalig rijkswachter Ivo Vandebroeck. Die verzorgt sinds jaar en dag de beveiliging van de Lierse megadancing La Rocca. Hij heeft inmiddels ook z’n kandidatuur ingediend om voor het Mechelse stadsbestuur te werken. Ivo Vandebroeck: ‘De evolutie naar meer private politiezorg is niet tegen te houden. Ik heb ook contacten met de uitgaanswereld in Brugge, Bilzen en Leuven, waar men soortgelijke initiatieven wil nemen.’
CONSORTIUM-BEWAKING
De firma Griffioen, die twee jaar geleden met het oog op de nieuwe portierswet werd opgericht, stelt al een zestigtal mensen tewerk in een twintigtal discotheken en fuifzalen in heel Vlaanderen. Geen bewakers oude stijl, type kleerkast, maar gediplomeerde ‘coachen en stewards’ die beter moeten kunnen praten dan slaan. Preventie, communicatie en samenwerking zijn de sleutelwoorden van Ivo Vandebroeck. Sinds de wetswijziging in 1999, waardoor portiers voor het eerst vergund moesten worden, werden al 1500 zware jongens geregistreerd. Maar de hele bewakingssector is explosief gegroeid: in het jaar 2000 telde ons land officieel al 12.000 privé-bewakers, ruim de helft meer dan de 7800 vijf jaar eerder in 1995. Veel nieuwkomers zijn bewakers die het afgaand alarm van alarminstallaties gaan controleren, omdat de politie dat tegenwoordig vertikt te doen of omdat de gemeente er geld voor vraagt.
Ook steeds meer winkelzaken huren nu bewakingsfirma’s in. Ivo Vandebroeck heeft al winkelinspecteurs in verscheidene grote ketens rondlopen. ‘En met succes, als ik de eerste resultaten zie. In de warenhuizen van C&A is het aantal manco’s met drie procent gedaald. Er wordt dus minder gestolen. Veel winkeldieven gaan weer weg als ze zien dat er bewaking is. Dus verdient zo’n winkelinspecteur zichzelf terug.’ Op de Antwerpse Meir bereidt hij een project voor tegen juni. In die winkelzaken wordt de beveiligingssituatie gecoördineerd door de firma Crime Control uit Leuven. Dat is het bedrijf van Kris Van Limbergen, die in een vorig leven baas was van het Vast Preventiesecretariaat van het ministerie van Binnenlandse Zaken, tot hij daar op beschuldiging van gesjoemel geschorst werd. Dus zette hij zijn adviserend werk voor eigen rekening voort. Nog een voorbeeld van geslaagde privatisering.
De nieuwste trend in de beveiligingssector heet ‘consortiumbewaking’. Omdat kleinere winkels, bedrijven en uitgaansgelegenheden op hun eentje een bewaker niet kunnen betalen – tegen de officiële uurlonen valt de kostenbatenanalyse negatief uit – groeperen ze zich om gezamenlijk een firma in de arm te nemen. Dat is wat ook burgemeester Somers in Mechelen in feite wil stimuleren, zij het dat hij er zelf nog een subsidie bovenop wil leggen. Vooral op industrieterreinen is de consortiumbewaking nu in opmars. Het delicate punt, waardoor de vroegere socialistische ministers van Binnenlandse Zaken altijd op de rem gingen staan, is dat die bewakers zich van de ene klant naar de andere begeven en dus ook op de openbare weg komen. Het onderscheid tussen privé-bewaking en openbare ordehandhaving wordt daardoor soms erg vaag.
MEER BLAUW OP STRAAT
‘Ik zie daar geen probleem in, maar het zou voor de burger wel duidelijker zijn als men in zo’n buurt een bordje zette: ‘Hier is consortiumbewaking,’ vindt professor Marc Cools, die een van de grote pleitbezorgers is van private politiezorg in België. Hij is adviseur op het kabinet van Justitie en leidt zelf de nv Shield, een interne bewakingsdienst. ‘In alles wat met privé-eigendom te maken heeft zie je een verschuiving van het publieke naar het private domein. Zeker via de formule van consortiumbewaking. Ik vind dat de overheid een minimumveiligheid moet waarborgen, maar de privé-sector mag alles doen wat daar bovenop komt. In Nederland sluit de raad van politiecommissarissen zelf al contracten met bewakingsfirma’s. Aan de Côte d’Azur heb je al echte gated communities: hele wijken die met slagbomen afgesloten zijn en waarbinnen een privé-firma voor de beveiliging zorgt.’
Meer blauw op straat zie je sinds enkele maanden ook in gemeenten zoals Boom en Lier, waar private parkeerwachters met uniform en kepi door de straten lopen. Ook in Mechelen konden firma’s tot vorige week hun offerte indienen om controle uit te oefenen op het betalend parkeren in de stad. De openbare weg wordt in concessie gegeven. De Antwerpse firma Parcomet is daar eind vorig jaar in Boom en een maand geleden in Lier mee begonnen. Zij maken niet alleen de automaten leeg, zoals in sommige andere gemeenten, maar stoppen bij overtreders ook een parkeerbon onder de ruitenwissers. Officieel wordt dat geen boete maar een ‘retributie’ genoemd. De parkeerwachters zijn gewapend met een handterminal om de bonnen ter plekke uit te schrijven. Van wagens in overtreding worden zelfs foto’s genomen, zodat de eigenaars achteraf niet kunnen ontkennen.
Het roept bij sommige ongeruste burgers wel vragen op. Via de gemeente en de politie kan de privé-firma de persoonsgegevens van de chauffeurs opvragen: is dat geen schending van de privacy? Op de parkeerplaatsen naast het gemeentehuis van Boom is de firma zelfs bevoegd om wielklemmen te zetten bij foute parkeerders: is dat geen politiewerk? Wie op straat voor een garage staat, kan ook door de parkeerwachter aan de politie gemeld worden. De private controle heeft er in Boom alvast voor gezorgd dat de parkeeropbrengsten liefst verviervoudigd zijn. De winst wordt broederlijk verdeeld tussen het bedrijf en de gemeente. Het gevolg is dat ettelijke gemeentebesturen op dit moment met de firma Parcomet onderhandelen om in hun straten hetzelfde lonende werk te komen doen. Ook andere firma’s storten zich nu op dat gat in de markt.
DEKMANTELS EN MARIONETTEN
De moeilijkste tak van de bewakingssector blijft echter het portierswerk, of wat nu algemener de ‘persoonscontrole’ wordt genoemd. Omdat die activiteit in de jaren negentig meer en meer door criminele clans was ingepalmd, wat letterlijk tot moordende concurrentie en tot de zogenaamde portiersoorlog leidde, werd deze sector in 1999 aan de bewakingswet onderhevig gemaakt. Een horecazaak mag nu werken met een externe bewakingsfirma of een interne bewakingsdienst, maar die moeten wel een vergunning krijgen van Binnenlandse Zaken. De breedgeschouderde knapen moeten ook weer naar de schoolbanken – een opleiding van ruim 120 uren, die wel 50.000 frank (1240 euro) kost. Wie een strafblad heeft – wat vroeger een adelbrief was voor een portier – valt nu uit de boot. Er moet zelfs een moraliteitsonderzoek door justitie gebeuren. Volgens de nieuwe wet mag er nu wel onder bepaalde voorwaarden gefouilleerd worden, wat vroeger onwettelijk was.
Vele tientallen externe en interne bewakingsdiensten hebben zich door Binnenlandse Zaken laten registreren, waarna ze voorlopig mochten voortwerken, tot over een vergunning is beslist. Het probleem is dat voor vele die voorlopige situatie nu al anderhalf jaar duurt. Zo ook voor Griffioen van Ivo Vandebroeck: ‘Dat is vervelend omdat wij zo niet op termijn kunnen plannen. Maar het is ook vervelend omdat sommige oude portiersclans van die voorlopige situatie gebruik maken om gewoon voort te doen. Het duurt te lang. Ze zoeken uitwegen om te knoeien. Sommige firma’s laten zich als dekmantel gebruiken voor de centen. En zo is de toestand weer aan het verzieken. Zwarte portiers delen de lakens uit, en er wordt weer agressief voor de deuren gestreden. Voor de uitbaters is dat goedkoper, ze moeten hen alleen de fooien laten, terwijl ze voor ons de officiële lonen en lasten moeten betalen. De nieuwe wet was een goeie zaak, maar moet dringend opgevolgd worden.’
Enkele grote firma’s die speciaal voor de nieuwe portierswet werden opgericht, zijn Blok Securities in Herentals (niet de veiligheidsdienst van het Vlaams Blok) en Scorpions in Sint-Niklaas (dat al langer in Nederland bestond). Zoals vanouds beschuldigt elke firma de andere firma’s van wanpraktijken. De Blok-leider, die ruim honderd portiers tewerkstelt, is er nu vooral het hart van in dat de fooien afgeschaft worden: ‘Dan zullen sommige portiers van verdacht allooi wel andere inkomensbronnen zoeken, zoals de drugshandel.’ De woordvoerder van Scorpions: ‘Misschien staat er nu wel een marionet aan de deur, maar achter de schermen regeren dezelfde beruchte clans van vroeger. Dezelfde problemen van intimidatie en afpersing gaan gewoon voort. Hoogstens gebruiken ze nu een dekmantelfirmaatje om hun zaakjes te camoufleren. Ook wij hebben al tientallen telefoontjes gekregen om de naam van onze firma te laten gebruiken voor portiers die niet in orde zijn’.
DE FUIFSTEWARDS
De stationsbuurt in Mechelen is volgens de burgemeester zelf een typisch voorbeeld van een uitgaansbuurt waar nu sommige zaken door ‘illegale, zwartwerkende of criminele portiers’ worden gecontroleerd. Is het dan niet gewoon zijn burgerplicht om tegen die activiteiten op te treden? Bart Somers: ‘Als we de wet strikt toepassen, moeten verscheidene zaken de deuren sluiten en zal het gat opgevuld worden door portiersbendes uit Brussel of Antwerpen. Dat willen we vermijden. We willen juist een betaalbaar alternatief bieden: wij gaan een contract afsluiten met een bewakingsfirma die daar pakweg vier professionele portiers tewerkstelt, en wij zijn bereid die voor een stuk te betalen. De stad legt de voorwaarden op en houdt de regie in handen. Daarmee doen wij niets onwettigs. De kabinetten van Justitie en Binnenlandse Zaken zijn gecharmeerd van ons originele plan.’
Het zou toch wat contradictorisch lijken als ons land, dat naar verhouding een van de grootste politiekorpsen ter wereld heeft, nu veel politietaken zou gaan privatiseren. Een recent voorstel van Yves Leterme (CVP) wil nu zelfs dat fuifstewards (naar het voorbeeld van de voetbalstewards) ook op de openbare weg in de buurt van feestzalen mogen patrouilleren – ter beteugeling van baldadig gedrag, lawaaihinder en wildplassen – en dus ook een stuk ordehandhaving van de politie overnemen. De liberale burgemeester Bart Somers: ‘Ons plan is in elk geval niet ideologisch geïnspireerd, maar puur pragmatisch. Wij stoten veel diensten af naar de privé-sector omdat wij meer efficiëntie willen, en bovendien omdat wij, zoals aan onze kiezers beloofd, financiële ruimte willen om de belastingen te verlagen.’
Gediplomeerde portiers in de stationsbuurt, geüniformeerde parkeerwachters in het centrum, gesubsidieerde bewakers in de winkelstraten en consortium-patrouilles op de industrieterreinen: echte agenten zul je in Mechelen nog nauwelijks zien. Wat blijft er voor de politie nog over? Kleurenwiezen en tapdansen? Somers: ‘Nee, de strijd tegen de misdaad natuurlijk.’
Dia 1
Dia 2
Dia 3
Dia 4
Dia 5
Chris De Stoop
