Door de Italiaanse toestanden is het Spaanse voorzitterschap van de Unie in mineur gestart. Premier Verhofstadt blijft ondertussen profijt trekken van z’n ‘Lakense nederlagen’.

Want pas als de Italiaanse vuurhaard onder controle is, kan Aznar zich op de eigen prioriteiten concentreren. België had er zestien, Spanje heeft er officieel zes en in werkelijkheid twee: de strijd tegen het terrorisme en de dossiers landbouw en regionale hulp in het kader van de uitbreiding. Spanje ontvangt jaarlijks miljarden Europese hulp en vreest veel van dat gemakkelijk verdiende geld kwijt te raken als de Oost-Europeanen hun intrek nemen in Brussel.

De Spaanse diplomatie heeft een reputatie in de Europese Unie. Ze komt keihard voor de eigen belangen op en zal zich de volgende maanden uit de naad werken om de geldstroom uit Brussel op peil te houden. Daar ligt het grote Spaanse staatsbelang en bijgevolg moeten de toestanden rond de Italiaanse premier Silvio Berlusconi maar ook de tribulaties over de oprichting van de Conventie zo vlug mogelijk van de baan. Voor 1 februari, zo decreteerde de Spaanse ambassadeur bij de Europese Unie, moeten de lidstaten de namen van hun vertegenwoordigers in de Conventie bekendmaken.

Uitgerekend de Belgische regering, die er zo trots op is dat ze in Laken een Verklaring en een Conventie binnenhaalde, zal het daar moeilijk mee hebben. Jean-Luc Dehaene (CD&V) is als vice-voorzitter een zekerheid, alleen is het niet duidelijk of hij er de regering dan wel zichzelf zal vertegenwoordigen. Als Dehaene er in eigen naam zit, kan België een vierde man/vrouw naar de Conventie sturen, zodat ook de groene familie vertegenwoordigd is. Het kan de rust in de coalitie alleen ten goede komen. Maar de regeringstop wekt absoluut niet de indruk op die extra vertegenwoordiger uit te zijn. Wel integendeel. In Laken engageerde premier Guy Verhofstadt (VLD) zich er immers toe dat Dehaene en de andere vice-voorzitter, de Italiaan Giuliano Amato, er namens hun regering zouden zitten. Die belofte kwam echter niet in de Verklaring van Laken, die het tegendeel formuleerde.

VERHOFSTADT-BERLUSCONI: EEN FRONT

De ware toedracht over de top van Laken moet nog geschreven worden, maar vast staat wel dat er zich onder de regeringsleiders enkele ijverige leerlingen van Machiavelli bevonden. Naarmate de nevels optrekken en de tongen loskomen, wordt het steeds duidelijker dat vooral de Belgische delegatie zich een talentrijk leerling van de Florentijnse meester toonde.

De gretigheid waarmee Verhofstadt zijn mislukking in de zetelkwestie aanvaardde, deed menig wenkbrauw fronsen. Toen evenwel bleek dat België op deze manier het belangrijkste agentschap – de Voedselautoriteit – naar Brussel haalde, werd het vermoeden versterkt dat de premier geen belang had bij een akkoord. Dan had België niets, nu haalde het de belangrijkste zetel binnen. Weliswaar voorlopig, maar velen in de Europese Commissie spannen zich in om van Brussel de definitieve zetel te maken. België kan nu in elk geval compensaties vragen als de Voedselautoriteit weer uit Brussel zou verdwijnen.

Over de leiding van de Conventie ging het zo mogelijk nog linker toe. De Conventie vormt het sluitstuk van de Verklaring van Laken en voor lieden als de Franse president Jacques Chirac lag daar de inzet van de top. De samenstelling en vooral de leiding van de Conventie, die de nieuwe verdragswijzigingen moet voorbereiden, vonden ze zoveel belangrijker dan een tekst waar elke zin toch op een geruststellend vraagteken eindigt.

Terwijl Verhofstadt zich op het ambitieniveau van de Verklaring van Laken vastpinde, concentreerde Buitenlandse Zaken en de diplomatie zich op de knikkers. De Conventie dus. In volle hoofdstedentocht van Verhofstadt presteerde minister van Buitenlandse Zaken Louis Michel (PRL) het zelfs om in het Europees parlement het belang van de Verklaring van Laken te relativeren. ‘De Conventie’, zo luidde het, ‘kan zich met alles inlaten, ook met zaken waarover de Verklaring van Laken niets zegt. De Conventie beslist autonoom over de agenda.’

In Laken zelf zag Michel als eerste er de voordelen van in dat de Franse president een halszaak maakte van Giscard. Hij schudde het idee van de twee vice-voorzitters uit zijn mouw, waardoor de tegenstanders van Giscard, onder hen Verhofstadt, zich zonder al te veel problemen bij de keuze van de voormalige Franse president neerlegden. Na een onderbreking van ruim een uur, waarop hij bij zijn collega’s het nieuwe voorstel aankaartte, had Verhofstadt het akkoord van de Europese Raad op zak. Op verzoek van de Britse premier Tony Blair voegde hij, zo blijkt uit de zeer vertrouwelijke notulen van de top, eraan toe: ‘De aanwijzing van twee vice-voorzitters zal geen inflatie van het aantal leden van de Conventie tot gevolg hebben, want Berlusconi en ik zullen Amato en Dehaene als vertegenwoordigers in de Conventie aanduiden. Kan ik hierover unanimiteit vaststellen?’

Aangezien niemand – ook Berlusconi niet – reageerde, was voor Verhofstadt de klus geklaard. Een maand later kreeg hij dan een brief van Berlusconi met de vraag om een extra vertegenwoordiger in de Conventie. Om zijn gelijk te argumenteren, verwijst hij nadrukkelijk naar de geschreven tekst van Laken.

VERWARREND EN ONGELOOFWAARDIG

Een Belgisch politicus die weet hoe het in hoge Europese kringen toegaat en die zich al grondig op de Conventie voorbereidt, weet nu al hoe het zal aflopen. ‘Berlusconi zal het halen, want Verhofstadt heeft geen poot om op te staan. De tekst van Laken bewijst het gelijk van de Italiaanse premier.’

Na de mislukte zetelverdeling wordt dat de tweede Lakense nederlaag van Verhofstadt en opnieuw doet hij er zijn voordeel mee. Als Berlusconi het wint, kan België eveneens een extra vertegenwoordiger naar de Conventie sturen, zodat de drie kleuren van de coalitie vertegenwoordigd zijn. Die overweging verklaart ongetwijfeld waarom het Belgische voorzitterschap het vertikte om in Laken het onderdeel over de samenstelling van de Conventie nog aan te passen. De uitleg van de hoofdacteurs daarover is even verwarrend als ongeloofwaardig. ‘Waarom nog aan de tekst sleutelen’, zo luidde het onmiddellijk na de top, ‘aangezien Verhofstadt met zijn mondelinge uitleg klare wijn schonk? Bovendien liep je het risico dat ook andere passussen, weer in discussie kwamen.’

Florentijnser kan het niet. Omdat België geen tekstcorrectie doorvoerde, heeft Berlusconi een argument waarmee hij de mondelinge toelichting van Verhofstadt onderuit kan halen, zodat België met vier in plaats van drie mensen in de Conventie komt. Althans, indien de andere lidstaten het argument van Berlusconi slikken.

Dat wordt in eerste instantie een klus voor het Comité van Permanente Vertegenwoordigers, waar ambassadeur Frans Van Daele over het Belgische belang waakt. Het gerucht wil trouwens dat hij de regeringstop de goede raad gaf om vooral niet meer aan de tekst te raken. Beschikte Van Daele – die kan steunen op een goed Italiaans netwerk – over voorkennis en had hij toen al door dat België, dankzij dwarsligger Berlusconi, een extra slaatje kon meepikken? Feit is alleszins dat Van Daele de vorige maanden een foutloos parkoers reed en indruk maakte op de hoogste regeringskringen. De overtuiging wint dan ook veld dat Van Daele in juli niet naar Washington vertrekt, maar nog geruime tijd in Brussel zal blijven.

Van Daele is sinds 1997 Permanente Vertegenwoordiger en behoort tot de strekking-Dehaene in de CD&V. Bij het begin van de paars-groene coalitie leek het erop dat dit een handicap zou worden, maar vandaag krijgt Van Daele vooral lof toegezwaaid. De diplomatieke beweging die vorig jaar werd beslist, dreigt dus grondig geamendeerd te worden.

Minister Michel die nog gemakkelijker van kabinetschef dan van partijvoorzitter verandert en zijn job op Buitenlandse Zaken nog lang niet afgerond ziet, leerde onderhand de individuele kwaliteiten van de zogenaamde topdiplomaten beter inschatten. Voor sommigen met een liberaal etiket die de hoogste posten viseren, zou dat wel eens pijnlijk kunnen worden.

Er is nog een reden waarom Michel aan een update van de beslissingen van vorig jaar toe is. Het grote manoeuvre rond het hof is nog niet afgerond. Kabinetschef van de koning Jacques van Ypersele de Strihou is sinds 5 december 65 jaar en zolang er geen opvolger is, kan hij onmogelijk achter de geraniums worden gezet.

Paul Goossens

Voor 1 februari moeten de lidstaten de namen van hun vertegenwoordigers in de Conventie bekendmaken.