Het Forum: plein in Rome, tussen Capitool en Palatijn, waar burgers samenkwamen om publieke zaken te bespreken en recht te doen.
Mijnheer Senelle, met de regionalisering van landbouw en buitenlandse handel, heeft premier Verhofstadt de staatshervorming van de Costa naar de regering getrokken.
Robert Senelle: Landbouw en buitenlandse handel zijn van bijkomstig belang. Over de regionalisering ervan was iedereen het eens. Het fundamentele probleem is de fiscale autonomie van de deelstaten. Die vraag is al jaren geleden aan de orde gesteld door de Vlaamse regering, en maakte deel uit van het eisenpakket van het Vlaams parlement. Maar helaas hoor ik ze niet meer in politieke kringen. We moeten deze kwestie in de Europese context bekijken. De Europese Unie is in een nieuw tijdperk terechtgekomen, dat van de fiscale mededinging onder de lidstaten. Kapitalen en hoogtechnologische arbeid zijn mobieler dan ooit voordien, en dat geldt ook voor privé-kapitalen die voortkomen uit het sparen. Begin april hebben de vijftien ministers van Financiën van de EU in Lissabon gepoogd om op dat terrein tot een vorm van fiscale harmonisatie te komen, om zo de delokalisatie van kapitalen tegen te gaan. Maar die vergadering is met een sisser afgelopen.
Als de fiscale mededinging in het federale Europa bestaat, waarom dan niet in het federale België? Dat, tussen twee haakjes, inzake verplichte heffingen met zijn 48 procent in de EU de derde plaats bezet, na Zweden en Denemarken. Fiscale autonomie is een levensnoodzakelijke voorwaarde voor de verdere economische ontplooiing van Vlaanderen. Want hoe is de huidige toestand in België? Ik pluk de cijfers uit een uitstekende studie van Edwin De Boeck en Johan Van Gompel van de KBC-bank. Daaruit blijkt dat in 1996 liefst 186,5 miljard frank door Vlaanderen werd afgedragen aan Wallonië en Brussel. Dat is een gigantisch bedrag. Het hoogste in heel Europa, voor wat betreft financiële solidariteit tussen deelstaten, regio’s of provincies. Die cijfers zijn van Waalse zijde nooit weerlegd, en ze worden bevestigd door gelijkaardige berekeningen van het Vlaams Economisch Verbond. Van die 186,5 miljard vloeide 27 miljard (14,5%) voort uit de verrichtingen van de federale overheid, 42 miljard (22,3%) uit het financieringsmechanisme van gemeenschappen en gewesten, en 118 miljard (63,2%) uit de sociale zekerheid.
Die situatie is onhoudbaar. De Vlamingen betalen zich blauw aan Walen en Brusselaars. Solidariteit tussen de regio’s is noodzakelijk en bestaat in alle federale staten, maar in België hebben we niet langer te maken met solidariteit maar met een hold-up. Een in deze onverdachte bron als Le Soir, heeft al in 1994 toegegeven dat de helft van de Walen overleeft dankzij de sociale zekerheid. Dat legt de vinger op de wonde. Het einde van de Belgische frank maakt de fiscale autonomie van Vlaanderen binnen het federale België mogelijk. Wachten zou catastrofaal kunnen zijn voor de hardwerkende en spaarzame Vlamingen. In de hoop gehoord te worden, klaag ik samen met het VEV deze wantoestand aan. En aan de Vlaamse politici geef ik graag het gezegde van een Brits staatsman ter overweging: ‘Een politicus denkt aan de volgende verkiezingen, een staatsman aan de volgende generatie.’
Minister van Binnenlandse Zaken Duquesne heeft met de vakbonden een akkoord bereikt over statuten en bezoldiging in de nieuwe politiedienst.
Senelle: Men wil komen tot een geïntegreerde politie met twee niveaus. Een federaal niveau onder leiding van één commissaris-generaal, waarop alle centrale diensten van de rijkswacht worden samengesmolten met de gerechtelijke politie. De voogdijministers blijven dezelfde als nu: de minister van Binnenlandse Zaken voor de bestuurlijke opdrachten, zijn collega van Justitie voor de justitiële taken. Naast dat federale is er een plaatselijk niveau, waarop de helft van de zestienduizend rijkswachters wordt samengevoegd met de lokale politie. Zij vormen de eerstelijnspolitie, staan onder het bevel van de burgemeesters, en worden ingedeeld in 196 politiezones.
Dit principe en dit stramien lijken mij gezond en ook noodzakelijk. Maar ik vrees dat men de uitvoering ervan verkeerd heeft aangepakt. Om sociale conflicten te vermijden, heeft men de kredieten hoofdzakelijk aan wedde-aanpassingen besteed, waardoor de werkingskredieten onvoldoende dreigen te worden. Minister Van den Bossche had niet zo lang geleden een kostenplaatje berekend van 6,2 miljard, mét werkingskredieten. Nu komt minister Duquesne al aan 7,6 miljard, zónder werkingskredieten. Die zijn nochtans van het grootste belang voor de efficiëntie en de slaagkans van de nieuwe politie. Het gaat om voertuigen, radio’s, computers, gebouwen enzovoort. Minister van Begroting Vande Lanotte heeft overschot van gelijk als hij aan de alarmbel trekt. En ik druk erop dat de politiehervorming op het terrein pas succes kan hebben, als ook de hervorming van justitie wordt doorgevoerd. De regering mag de aandacht daarvoor niet laten verslappen.
Uit een reeks in De Standaard blijkt dat de gerechtelijke achterstand allerminst is weggewerkt.
Senelle: Dat is een oud zeer. Vooral in de grote gerechtelijke arrondissementen. Met op kop Brussel-Halle-Vilvoorde waar de toestand nijpend, om niet te zeggen dramatisch, is. Maar voor dit arrondissement ligt een oplossing voor de hand: een territoriale opdeling. Het bestaande arrondissement mag behouden blijven, maar de rechtbanken moeten eentalig worden. Met een verschillende territoriale bevoegdheid: de Nederlandstalige rechtbanken zijn bevoegd voor heel Brussel-Halle-Vilvoorde, de Franstalige enkel voor Brussel. Het parket moet op dezelfde wijze worden opgesplitst. In Halle-Vilvoorde zijn dan alleen de Nederlandstalige parketmagistraten bevoegd. Elk parket heeft zijn eigen procureur, en over een consequent vervolgingsbeleid wordt als vanouds gewaakt door de procureur-generaal, en door het college van procureurs-generaal.
Ook op het niveau van het Hof van Beroep komen twee aparte afdelingen. De bevoegdheid over Waals-Brabant kan worden doorgeschoven naar het Hof van Beroep in Bergen, om de huidige werkoverlast van het Brusselse Hof van Beroep te verlichten. Ook de politierechtbanken in Brussel kunnen worden opgedeeld. De vredegerechten niet. Om te beginnen, kampt men daar met veel minder achterstand, en bovendien zou de eentaligheid praktische bezwaren oproepen door de sterk plaatsgebonden aard van de zaken die er behandeld worden.
België is al enkele jaren geen eenheidsstaat meer, maar een federaal land. Voor gemeenschappen en gewesten geldt het territorialiteitsbeginsel dat steunt op de indeling in taalgebieden. Het is de hoogste tijd om de gerechtelijke indeling daaraan aan te passen. En dus moet Brussel-Halle-Vilvoorde, het enige gerechtelijk arrondissement dat zich uitstrekt over twee taalgebieden en twee gewesten, worden gesplitst. Dat moet ook een nauwkeuriger naleving van de taalwetgeving in gerechtszaken in Brussel mogelijk maken.
Moet de mogelijkheid tot beroep worden ingeperkt?
Senelle: Dat zou een te grote aantasting van de rechtszekerheid zijn. Zeker als in eerste aanleg een alleenzetelend rechter heeft gevonnist, want die is uiteraard niet onfeilbaar. Men zou de bevoegdheid van de vrederechter kunnen uitbreiden. Maar in het algemeen heeft onze justitie niet zozeer meer magistraten nodig. Tenzij op bepaalde plaatsen, want dat het parket in Antwerpen slechts één substituut heeft die zich met financiële fraude bezighoudt, is onaanvaardbaar. Maar het is in de eerste plaats een betere verdeling van de taken, die veel problemen binnen het gerecht kan oplossen. Er moet een beter management en meer efficiëntie komen. En het gerechtelijk verlof, dat aan het Ancien Régime herinnert, mag vandaag al worden afgeschaft. Waarom moeten magistraten een bijzondere vakantieregeling genieten?
Premier Verhofstadt wil vóór eind mei werk maken van het referendum over de hervorming van de ambtenarij.
Senelle: Een nutteloos en duur initiatief. Ofwel verzandt het in triviale vragen waarvan het antwoord vaststaat. Wil u een sneller en klantvriendelijker openbaar bestuur? Ja, natuurlijk. Ofwel wordt het te technisch, en beschikt de gewone burger over te weinig inzicht in de materie. Een referendum moet gaan over simpele vragen, waarop het antwoord ja of nee is. Maar ik ben geen voorstander van referenda. In zeer uitzonderlijke gevallen kan een volksraadpleging de regering misschien helpen, maar er mag geen beslissingsbevoegdheid aan verbonden zijn. De politieke democratie zoals wij die hebben uitgebouwd, met verkozen politici die gedurende een bepaalde periode de politieke macht van hun kiezers uitoefenen, is het beste systeem dat bestaat. Laten we dat niet uithollen met een zo onvolmaakt instrument als een referendum.
Binnenkort legt prins Laurent de eed af als senator-van-rechtswege. Krijgen we dan nog meer ophefmakende verklaringen?
Senelle: Men heeft die recente uitspraken van prins Laurent over het kapitalisme en over ex-premier Dehaene, buiten verhouding opgeschroefd. Maar ik blijf er wel bij dat hij uit de bocht is gegaan. U kent mijn standpunt: leden van de koninklijke familie moeten zich onthouden van politieke commentaar, anders ontbloten zij de kroon. Men kan wel terecht aanvoeren dat prins Laurent niet hetzelfde statuut heeft als zijn broer en zijn zus, omdat hij geen dotatie ontvangt. Mijn advies aan de regering is dan ook om die ongelijke behandeling onmiddellijk ongedaan te maken. En dat de kinderen van de koning senator-van-rechtswege kunnen worden, is niet langer nuttig. Onze voorouders hebben dat privilege in de grondwet ingeschreven om de kroonprins de kans te geven kennis te maken met de politieke klasse. Maar in deze tijd kan dat via andere kanalen.
De Limburgse Administratie voor Stedenbouw geeft geen bouwvergunning voor het klooster in Opgrimbie.
Senelle: Dat klooster had er nooit mogen komen. De toenmalige Vlaamse regering had de moed moeten hebben om de federale premier te melden: zeg aan zijne Majesteit dat die bouw strijdig is met de wet. Men heeft rond de pot gedraaid, de Raad van State heeft veel te lang gewacht om uitspraak te doen, en het gevolg is een patsituatie. Het beste wat men kan doen, is die zusters elders onderbrengen. Verder bouwen, zou de kroon in het gedrang kunnen brengen. Ik denk niet dat koning Boudewijn de gevolgen van zijn plan juist heeft ingeschat. Men heeft zijn wens willen realiseren, mede onder impuls van koningin Fabiola, maar dat is een slechte dienst geweest waarmee men ook op het paleis zeer verveeld zit.
De parlementaire onderzoekscommissie naar de moord op Lumumba gaat van start met de samenstelling van een college van experts.
Senelle: Die commissie is een dwaasheid, en een gevaarlijke bovendien. Lumumba is vermoord op 17 januari 1961. Negenendertig jaar later vragen politici van nu om hun verre voorgangers eventueel in opspraak te brengen. Ik vind dat erg. Artikel 1 van het wetsvoorstel zegt letterlijk : ‘Er wordt een parlementaire onderzoekscommissie opgericht die ermee wordt belast vast te stellen in welke mate Belgische politici bij de precieze omstandigheden van het overlijden van Patrice Lumumba betrokken waren.’ Ze gaan er dus al op voorhand van uit dat de Belgen erbij betrokken waren. Wij sturen de jongste tijd onvoorzichtige signalen naar Afrika. Zoals de verontschuldigingen van de premier voor de genocide in Rwanda. Bij mijn weten heeft er in ’94 geen enkele Belg Rwandezen vermoord. Wat is het dan voor onzin om schuld te bekennen en vergiffenis te vragen voor iets dat anderen op hun kerfstok hebben? Het enige gevolg was dat de Rwandese regering meteen schadevergoeding eiste. Datzelfde gaat gebeuren als deze onderzoekscommissie zou besluiten dat Belgische politici mee verantwoordelijk zijn voor de moord op Lumumba. Wees er maar van overtuigd dat alle Afrikaanse diplomaten in Brussel op het vinkentouw zitten. En dat alles om enkele politici van nu de kans te geven zich te profileren in de media.
ROBERT SENELLE
Koen Meulenaere
