Madonna als Evita, de rol waarvoor ze werd geboren : de diep gekwetste opportuniste, door de massa aanbeden Eva Peron.

MADONNA beweerde dat ze voorbestemd was om Eva Peron te spelen. Wie ?Evita? ziet, zal haar geen ongelijk geven. Een meer volmaakte typecasting is moeilijk denkbaar. Het verhaal van een doortrapte en diep gekwetste opportuniste, die het volk en de media gebruikt om aan de top te raken, is immers in niet geringe mate ook het verhaal van de popdiva die de rol speelt. Zelden was de identificatie tussen ster en personage zo compleet. De titelheldin uit de musical van tekstschrijver Tim Rice en componist Andrew Lloyd Webber is even schaamteloos ambitieus en egocentrisch als de actrice die haar nu in de bioscoopversie vertolkt.

?I am Argentina? zegt Evita als ze op het eind van haar Latijn gekomen is. Madonna zou het niet beter kunnen zeggen behalve misschien dat Argentinië te klein is voor de meer globale aspiraties van de megaster die ooit verklaarde dat ze ?niet zou rusten vooraleer ze zo beroemd was als God.? Misschien heeft ze inmiddels al dit ideaal bereikt. Zo lijkt het toch, te oordelen naar de hype waarmee elk nieuw Madonna-product ons wordt opgedrongen, ongeacht of ze nu een zilveren schijf volzingt, een pseudo-obsceen fotoalbum publiceert, haar dagboek naar ?Vanity Fair? stuurt of ongeveer tegelijk een film en een dochter op de wereld zet.

Net als Madonna was Evita een geobsedeerd ambitieuze vrouw, die aan haar armoedige afkomst wist te ontsnappen en faam en fortuin vergaarde dankzij de sluwe manipulatie van haar eigen imago.

Het is wel even lachen geblazen om Madonna te horen zingen : ?And as for fortune, and as for fame/I never invited them in/Though it seemed for the world they were all that I desired/They are illusions.?

Zowel Evita als Madonna smachten naar aanbidding van respectievelijk het volk en de consument. ?You Must Love Me? is de titel van de nieuwe song die voor de bioscoopversie werd gecomponeerd. Het klinkt meer als een bevel dan als de kwetsbare liefdesballade die in de videoclip wordt gepromoot.

Tot de meest fascinerende aspecten van Madonna’s carrière horen de vele transformaties die ze orchestreerde en die haar van ?Like a Virgin? naar Argentijnse First Lady voerden, met tussenhaltes als ?Material Girl?, Marilyn Monroe-incarnatie, Vogue-icoon, Gaultier-muze of Erotica-priesteres.

DE AANBIDSTER VAN PERON

Hoewel de term nog niet bestond, was ook Evita een kampioene van de make over. In de vroege jaren veertig was ze gewoon de provinciale actrice Eva Duarte : onhandig, onopvallend, saai en niet speciaal begaafd. In geen enkel opzicht was deze brunette de latere transcendente verschijning met het goudblonde haar, de vuurrode lippen en de droefgeestige extatische glimlach.

Het keerpunt in haar leven kwam in januari 1944, toen ze met haar nieuwe minnaar een hoge militair een benefiet bijwoonde voor slachtoffers van een aardbeving. Daar ontmoette de radionovela actrice voor het eerst kolonel Juan Peron, de putschist die zes maanden eerder met zijn collega’s de burgerregering had omvergeworpen. Peron, toen belast met werkgelegenheid, was aardig op weg om een briljante carrière te maken. Evita was al in vervoering geraakt door zijn redevoeringen op de radio, waarin hij de nederige soldaat speelde die de eer had om de arbeidersklasse van Argentinië te beschermen.

Zij was vierentwintig, hij het dubbele. Hij zag er stralend uit in uniform, gezegend met een viriele en innemende glimlach, schrijft Tomas Eloy in zijn historische roman ?Santa Evita?. Peron was ambitieus, maar aan de luie kant en had weinig interesses behalve zijn politieke carrière, zijn Franse poedels en later na de dood van Evita zijn veertienjarige maîtresse. Evita, die meteen gewonnen was voor de populistische retoriek van het nieuwe regime, wierp zich op als de aanbidster van Peron.

In oktober 1944 werd de te populaire Peron door zijn collega-kolonels gearresteerd, maar vier dagen later kwamen zijn aanhangers massaal op straat. Om het tumult te bedaren, zat er voor zijn vijanden niets anders op dan hem vrij te laten en verkiezingen uit te schrijven. Peron wint en wordt president. Hij is inmiddels met Evita getrouwd en Eva Duarte de Peron is de godin van het volk.

Peron was niet louter een cynische demagoog. Als president schonk hij Argentinië een politieke beweging die de arbeidende klasse verhief. Evita’s verdere leven ze stierf acht jaar later aan baarmoederkanker was volledig aan hem gewijd. ?Mi Vida por Peron? schreeuwde ze vanop haar balkon tegen de dwepende massa.

Haar eerste plicht jegens het volk was, er altijd onberispelijk uit te zien. Bij voorkeur in een outfit van Christian Dior stak ze de noodlijdende massa een hart onder de riem, deelde aalmoezen uit, opende ziekenhuizen en weeshuizen. ?De armen zien me graag zo mooi mogelijk,? zei ze. ?Ze willen niet beschermd worden door een slecht gekleed oud wijf.? In de zomer van 1945 werd niet alleen haar garderobe grondig aangepakt : naast het fluweel, het lamé en de juwelen droeg ze voortaan haar haar in een goudblonde chignon, een symbolisch theatraal effect dat de heiligenkrans nabootste van de religieuze schilderijen uit de Middeleeuwen. Om onsterfelijk te worden, was nog één groot offer vereist : een vroegtijdige tragische dood. Lang voor ze in 1952 overleed ze was precies 33 was ze al door het Argentijnse volk heilig verklaard.

Ze kreeg niet het gigantische mausoleum dat ze zelf mee had helpen ontwerpen. Maar haar leven werd wel omgezet in een rockopera, waarvan nu een filmversie met Madonna.

EEN VOCALE TRIOMF

Madonna probeert het al jaren ook als filmactrice te maken, maar tot nog toe was haar filmcarrière een lachertje. Ze maakte in 1985 haar beloftevol debuut met ?Desperately Seeking Susan? maar daarna ging het gestaag bergafwaarts. Of zijn we titels als ?Shanghai Surprise?, ?Who’s That Girl ??, ?Bloodhounds of Broadway?, ?A League of Their Own?, ?Body of Evidence? vergeten ? Haar enige fatsoenlijke film was ?Dick Tracy? niet toevallig een bijrolletje waarin ze zong.

?Evita? zou hààr make over als dramatische actrice moeten worden. Haar vertolking is een onverdeeld succes, en toch weten we aan het einde nog altijd niet of ze ook kan acteren. ?Evita? is geen halfslachtige musical waarin de acteurs geregeld in zang losbarsten, maar is integraal gezongen. Madonna stort zich gretig op haar rol, maar het is een vocale triomf het drama zit volledig in de liedjes.

Madonna is een puur product van de Andy Warhol-filosofie. Haar grootste artistieke gave is haar gevoel voor zelfpromotie en de kunst om haar imago in allerlei variaties te remodelleren. Met ?Evita? krijgt ze eindelijk de grote glansrol, haar op het lijf van megaster geschreven. Waarom is het dan geen betere film ?

Het probleem ligt grotendeels bij de opgeblazen musical zelf. De verfilming is in hetzelfde bedje ziek als de oorspronkelijke show van Andrew Lloyd Webber (?Cats?, ?Phantom of the Opera?, ?Jesus Christ Superstar?, ?Sunset Boulevard?). Je wist al bij Lloyd Webber niet goed wat zijn standpunt was ten aanzien van het dubieuze statuut van de heldin. Hoewel regisseur Alan Parker een kritische visie lijkt te brengen, is ook zijn film irriterend contradictorisch en incoherent.

Nog altijd roept de figuur van Evita tegenstrijdige reacties op. Een hoer voor haar verguizers, een heilige voor haar partizanen (dualiteit waar ook Madonna alleen de naam al haar imperium op bouwde). Voor de aanhangers was ze de lijdende moeder van het Argentijnse volk. Voor haar vijanden was de omhooggevallen Latijnse starlet een fascistische dictator, hebzuchtig, megalomaan en corrupt.

Parker toont hoe Evita een bedreiging voor de oligarchie vormde, hoe ze zelf een gloeiende hekel had aan de middenstand. ?Screw the middle class?, roept ze uit. De uitleg daarvoor is goedkoop psychologisch : de film opent met de grandioze uitvaart van Evita en snijdt dan meteen naar een andere, meer bescheiden begrafenis, die van haar echte vader, Juan Duarte, grondbezitter en kleinsteedse caudillo. Eva was één van zijn vijf onwettige kinderen. Ze werd samen met haar moeder, een arme vrouw, door zijn middle class-familie uit de kerk verjaagd, een vernedering die ze nooit kon verkroppen. Op haar vijftiende vertrok ze naar Buenos Aires waar ze zich, gedreven door ambitie en wrok, langzaam opwerkte.

Zo simpel de psychologie, zo simpel ook de politiek die middels banale slogans wordt gescandeerd. De fascistische sympathieën van het echtpaar Peron worden terloops vermeld : de intense bewondering van Peron voor Mussolini, Evita’s bezoek aan Franco-Spanje tijdens haar Regenboog Tour door Europese hoofdsteden in de jaren veertig. Geen woord echter over het asiel dat ze verleenden aan Duitse oorlogsmisdadigers, in ruil voor een flinke hap uit de schatten van het Derde Rijk. Om de muzikale pret niet te drukken, worden de scherpe kantjes wat afgevijld.

DE MUZIEK IS BOMBASTISCH

Parker heeft niet echt greep op Evita en dit leidt soms tot potsierlijke toestanden. Het meest bizar is het muzikale hoogtepunt, wanneer Evita vanop het balkon de volledige versie ten beste geeft van de hitsong ?Don’t Cry For Me Argentina?. Evita zingt vanuit het gevoel dat ze door het volk in de steek werd gelaten ( ?The truth is I never left you/ Don’t keep your distance?), maar op dat moment wordt ze nog altijd door de massa als een goddelijk wezen vereerd. Haar twijfels en haar smeekbede om begrip slaan dus nergens op. Alleen de hoge burgerij en de militaire kaste kunnen haar niet luchten. Peron (gespeeld door de Engelse acteur Jonathan Pryce, ook bekend van de musical ?Miss Saigon?) blijft zijn impertinente levensgezellin door dik en dun verdedigen, maar ’s avonds klopt hij tevergeefs op de deur van haar slaapkamer. (Haar nieuwste biograaf, Alicia Dujovne Ortiz, stelt dat ze frigide was.) Parker suggereert met deze afwijzing nogmaals dat ze een berekend kreng was. Dat wordt ook benadrukt in de sarcastische commentaren van de revolutionaire verteller Ché, door Antonio Banderas gezongen met een enerverend broeierig Spaans accent.

Waarom moeten we haar dan als een tragische heldin zien en probeert de muziek ons tot tranen toe te ontroeren ? De score van Webber is inmiddels zo alomtegenwoordig dat we ermee leerden leven. Zijn muziek is bombastisch, eentonig en derivatief : de betere nummers roepen altijd echo’s op aan andere musicals. Zoals ?Peron’s Latest Flame?, gejat uit het Ascot paardenrennen-nummer in ?My Fair Lady?.

De overdonderende geluidsdesign doet de overjarige pseudo-rock orkestraties luid door de film weergalmen. Al wordt één en ander opgevangen door de spectaculaire regie van Alan Parker. Hoewel hij zich tijdens de danspasjes en de volksopstanden aan overmontage bezondigt, is het allemaal met een grote flair en technisch brio in beeld gezet. Parker (?Fame?, ?The Wall/Pink Floyd?, ?The Commitments?) kan muziek, dans en beweging ensceneren en ook duistere Latijns-Amerikaanse passies en conflicten fotogeniek verbeelden. In de schaars verlichte tableaus van een rouwende mensenmassa die onder een zee van paraplu’s duizenden kaarsjes doet branden voor Evita, is Parker in zijn element. ?Evita? voldoet dus zeker als schouwspel, maar biedt weinig inzicht in de figuur en mythe van Evita.

Maar wat een spannend drama hadden de problemen met de verfilming opgeleverd ! De zoektocht naar de geschikte Evita had nog meer voeten in de aarde dan destijds de legendarische speurtocht naar Scarlett O’Hara voor ?Gone with the Wind?.

Parker zegt nu terecht dat hij zich niemand anders in de hoofdrol kan voorstellen. Maar zo is het niet altijd geweest. Vooreerst was er van het fenomeen Madonna dat pas in 1985 de kop opstak nog geen sprake toen voor ’t eerst aan serieuze filmplannen werd gedacht. Webber en Rice hadden ?Evita? in 1976 eerst uitgebracht als een concept-album. Pas drie jaar later produceerde muziektycoon Robert Stigwood ?Evita? op Broadway. En begonnen meteen de filmplannen.

MADONNA BLIJFT EVITA

Het is onbegonnen werk alle film- en muzieksterren op te noemen die de hoofdrol wilden. Het gaat van Ann-Margret, Gloria Estefan, Liza Minnelli, Barbra Streisand en Bette Midler tot Olivia Newton-John, Michelle Pfeiffer, Meryl Streep en Cyndi Lauper. Twee keer is het Stigwood bijna gelukt om de productie uit de startblokken te krijgen. Eerst met Ken Russell achter de camera (hij wou Liza Minnelli) daarna met Oliver Stone die van La Streep een zangeres ging maken. Tussendoor traden nog heel wat beroemde regisseurs aan : Herbert Ross, Hector Babenco, Franco Zeffirelli, Michael Cimino, Francis Ford Coppola en god beware ons Richard Attenborough. Inmiddels kaatsten de rechten van de ene studio naar de andere : van Paramount naar Weintraub Entertainment Group en Disney om uiteindelijk bij Cinergi Pictures te belanden.

Madonna begon al vanaf het eind van de jaren tachtig te lobbyen voor de felbegeerde rol. Toen uiteindelijk werd besloten om met de Britse regisseur Alan Parker in zee te gaan, gebruikte Madonna de grote middelen : ze stuurde Parker een handgeschreven smeekbede van vier pagina’s waarin ze stelde dat zij alleen de pijn kon vatten van Eva Peron. Parker, een nuchtere filmmaker die een hekel heeft aan de gebruikelijk onzin die bij de sterrencultus komt kijken, maakte meteen duidelijk wie de baas was. ?Het wordt geen veredelde Madonna-videoclip?, waarschuwde hij. ?Ik heb de leiding.?

De meest succesvolle moderne zangeres ter wereld moest echter zanglessen nemen om er de sceptici van te overtuigen dat ze de Lloyd Webber-score aankon. Wat trouwens nog altijd twijfelachtig is : haar vocale tekorten blijken vooral uit haar vertolking van ?High Flying Abroad?. Haar stem heeft zeker niet de kracht van Broadway-sterren als Patti Lupone en Elaine Page. Haar zachtere aanpak werkt soms ook in haar voordeel, want onthult een meer kwetsbare Evita. Al overdrijft ze dan weer in het finale nummer, Evita’s lijkzang op haar doodsbed, waarin ze zich zachtjes jankend door de melodie worstelt.

Eenmaal dat Madonna er haar tanden had ingezet, kon niets haar van haar stuk brengen zelfs niet een klein ongerief zoals zwanger worden (met dank aan haar persoonlijke trainer Carlos Leon) tijdens de opname. Ze ging zelfs de Argentijnse president Carlos Menem persoonlijk de toelating afsmeken om op het historisch balkon van Casa Rosada (waar Peron en Eva woonden) ?Don’t Cry For Me Argentina? te mogen zingen. Tijdens de opname in Argentinië laaiden de emoties tussen voor- en tegenstanders hoog op. Vooral de Peronisten waren woedend dat de frivole Hollywood-scharrelaars de herinnering aan de heilige Evita zouden besmeuren. Vijandige massa’s verbrandden de Engelse en Amerikaanse vlag, Madonna ontving zelfs doodsbedreigingen. Uiteindelijk verhuisde de productie naar Budapest. Madonna liet het allemaal niet aan haar hart komen en ging volledig op in haar rol : maandenlang nam ze tangolessen, bestudeerde journaalbeelden van Eva Peron en liet zich gewillig transformeren : ander haar, bruine contactlenzen en valse tanden.

Kennelijk kan Madonna de rol van haar leven niet zomaar van zich afschudden. Bij de premières in Los Angeles, Londen en Rome liep ze er nog altijd in volle Evita-ornaat bij, wuivend naar de massa alsof ze nog altijd op dat balkon in Buenos Aires stond. Het lijkt erop dat de zelfverklaarde zondares haar zuur verworven heiligheid niet zo makkelijk zal opgeven.

Patrick Duynslaegher

Evita : veel spektakel, weinig inzicht.

Madonna als Evita : smachten naar aanbidding.