De eindejaarsdagen zullen weer een topperiode voor partydrugs worden. Maar dit jaar waren er meer meldingen van gevaarlijke xtc-tabletten dan ooit. En de Limburgse grensstreek is stilaan een stort voor xtc-afval geworden. Knack laat zijn pillen testen en legt de speurders op de rooster.

In een rommelig, afgeleefd huis in Antwerpen schenken de jongens van Breakline sterke koffie. Het zijn druggebruikers uit de scene van de housemuziek en de ravefuiven, die nog altijd het centrum van de xtc-golf vormen. Zij konden de onwetendheid op de dansfeesten niet langer aanzien en zijn daarom zelf als vrijwilligers met een project voor partydrugs begonnen. Enkele weken geleden stelden ze hun project aan de pers voor, maar bijna niemand heeft erover bericht. Ze hebben een lange, S-vormige toog in elkaar getimmerd, die een informatie- en reflectiepunt voor druggebruik moet worden. Die hebben ze de voorbije zomer al met succes uitgeprobeerd op de technohappening van Antwerp is burning. Slikkende, snuivende en blowende feestgangers konden er met collega-gebruikers een openhartig gesprek voeren over het wel en wee van drugs, zonder hen te betuttelen of te veroordelen.

Op die manier wil Breakline niet alleen informatie geven, maar ook en vooral informatie krijgen over nieuwe en gevaarlijke trends. De zes PMA-doden die tussen 2001 en 2002 in Vlaanderen zijn gevallen – de verantwoordelijke laborant staat op dit moment terecht – zouden er misschien nooit geweest zijn als de gebruikers geweten hadden wat ze slikten. Sommigen dachten dat ze xtc namen. Aan de feestelijke toog van Breakline kunnen fuifnummers nu alvast ‘de schade beperken’ door stukjes sinaasappel, snoepgoed en vocht tot zich te nemen – want oververhitting en uitdroging zijn hét risico van partydrugs – maar een test van hun product is wettelijk nog altijd onmogelijk. Nochtans is het aantal officiële alarmmeldingen van Volksgezondheid het voorbije jaar spectaculair gestegen. In 2002 was er slechts één early warning. Dit jaar zijn er tot nu toe al acht rondgestuurd: één over een PMA-intoxicatie en zeven over xtc-pillen met een te hoge concentratie actieve stof (MDMA).

Stijn ( Breakline): ‘Vroeger zat er in een pil nog geen honderd milligram actieve stof, maar nu is dat soms het dubbel. Dit jaar was de orange seven in het milieu zeer bekend: pillen met het cijfer 7 op en met 180 milligram actieve stof. Een ergere trend vinden wij dat we nogal wat jongens gehad hebben die base-coke gebruikten. Die wisten zelf niet eens dat het een soort crack was. Ook het toenemende combi-gebruik is verontrustend: ze slikken hun xtc-bollen, maar combineren dat met alcohol of een lijntje coke. Maar overdosissen blijven uiterst zeldzaam.’

Er is blijkbaar een gigantisch aanbod van xtc en andere designerdrugs?

STIJN: Als je ziet hoe de prijs van de xtc-pillen de laatste jaren in elkaar gestort is, weet je al genoeg wat voor een overproductie er is. Ze smijten ze gewoon naar onze kop. De prijs is nu gemiddeld twee tot drie euro per pil. Vroeger was dat tien euro. Als we met een aantal jongens samen een zakje van honderd tabletten kopen, krijgen we ze zelfs tegen één euro per pil. Ik neem gemiddeld anderhalve pil per nacht, maar sommigen slikken er nu om het meest! Maar goed, de meeste gebruikers houden hun gebruik goed in de hand en komen nooit in contact met hulpverlening of gerecht. Toch stellen ook zij zich bloot aan risico’s door het gebrek aan informatie en controle.

Stel dat wij via via een xtc-pil op de kop getikt hebben, kunnen wij die dan bij jullie laten testen?

STIJN: Nee, dat is verboden. Als er zelfs nog maar voorgesteld wordt om in de clubs waterfonteintjes ter beschikking te stellen, wordt in Vlaanderen al moord en brand geschreeuwd. Wat een hypocrisie en een verkramping. In Nederland zijn er wel 25 officiële testpunten. In zowat alle omringende landen kan men zijn pillen laten testen. Zelfs in Wallonië is het officieel gesubsidieerde Modus Fiesta er op festivals mee begonnen. Een dealer die met een partij vuile pillen zit, kan die dus best in Vlaanderen verkopen! ( lacht) Maar we kunnen jullie pillen natuurlijk wél onderzoeken met een zelftest uit Nederland.

HET STORT VAN LIMBURG

Volgens Amerikaanse rapporten zou de grote meerderheid van alle xtc-pillen ter wereld nog altijd uit Nederland en België komen. Het is bekend dat de bakermat en het centrum de Nederlands-Vlaamse grensstreek is, en vooral dan in Limburg. Dat zou al een traditie zijn die teruggaat op de vroegere illegale jeneverstokerijen en vanaf de jaren zestig op de amfetaminelaboratoria voor het wielrennersmilieu. Dezelfde namen bleken weer op te duiken toen eind jaren tachtig de lovedrug xtc – die al in 1912 als medicament in Duitsland was gelanceerd – aan een razendsnelle opmars begon. Vooral dokter Danny Leclère uit Alken was toen een spilfiguur die het productieproces aanzienlijk verbeterde – tot hij in 1993 werd doodgeschoten. Aan de hand van de richtlijnen van dokter Leclère en andere xtc-laboranten zou nu zelfs een leek een laboratorium kunnen runnen. En dat wordt in Limburg, aan weerszijden van de grens, dan ook volop gedaan.

De xtc-nijverheid heeft in de grensstreek de voorbije jaren zelfs voor toenemende veiligheids- en milieuproblemen gezorgd. Menig laboratorium is al ontploft, wat nu des te gevaarlijker is omdat de meeste labs tegenwoordig in woonwijken zijn gevestigd, terwijl ze vroeger meer in afgelegen streken zaten. In Nederland zijn er bij explosies al doden en gewonden gevallen. Maar nog erger is de overlast door het dumpen van chemisch afval, dat na de productie van xtc-pillen overblijft. Vorig jaar werden er in Nederland 105 dumpingen van afval vastgesteld en in België twaalf. Dat gaat allemaal samen over meer dan honderdduizend liter chemicaliën, die de nodige risico’s met zich meebrengen, zoals bodemvervuiling, inademing van gevaarlijke stoffen en gevaar voor explosies. Voor het opruimen van xtc-storten wordt de gespecialiseerde afvalfirma Sita vaak ingeschakeld.

De laatste tijd dreigt het in Limburg volgens een plaatselijke bestuurder uit de hand te lopen: ‘We worden er gewoon gek van. In oktober en november hebben we al vijf grote dumpingen gehad, bijna evenveel als in heel 2002. Dit jaar hebben we hier al minstens dertien dumpingen gehad, of meer dan het dubbel van vorig jaar.’ Vorige week moest de brandweer van Maaseik nog veertig xtc-vaten opruimen aan de Zuid-Willemsvaart. De helft dreef in het water zonder een stop erop, zodat de giftige stoffen zomaar wegvloeiden. Twee weken eerder moest een partij vaten en gasflessen in Lanaken worden geborgen. In de zomer werden tien reusachtige vaten met xtc-afval in de bossen van Dilsen gedumpt en in brand gestoken. Toen de brandweer ter plaatse kwam om een beginnende bosbrand te blussen, ontploften enkele vaten, waarna de omliggende straten afgesloten moesten worden. Nog eerder dit jaar werden meer dan duizend liter chemische producten geloosd in Lanaken.

In Nederland is dat nu schering en inslag. In november vorig jaar werd zelfs 475 liter afval achtergelaten bij een kinderspeelplaats in Rotterdam. Sommige jerrycans lekten. Maar een meer courante methode van dumpen is het in brand steken van een vrachtwagen met lading en al. Dat gebeurde bijvoorbeeld in november 2002 in een zandgroeve in Nederlands-Limburg. De gemeente waarschuwde de bewoners de ramen en deuren dicht te houden vanwege de enorme rook- en stankoverlast. Het voertuig ontplofte en twee mensen raakten gewond. Ook in Vlaanderen is deze methode al toegepast.

Pascal Garlement: (federale politie) ‘We hebben zelfs een geval gehad van een bestelwagen waarin men een gat in de vloer geboord had. De vaten chemicaliën werden ergens onderweg door dat gat gegoten. U kunt zich de milieuvervuiling voorstellen. Daarom proberen wij in het grensgebied nauw samen te werken met de Nederlandse justitie.’

Amerika heeft onlangs nog geklaagd dat de lage landen veel te weinig doen tegen xtc. Het Nederlandse beleid werd een mislukking genoemd.

PASCAL GARLEMENT: Ik kan niet zeggen dat het verwijt van Amerika niet gerechtvaardigd is. Maar Nederland heeft een coherent beleid en synthetische drugs zijn een prioriteit. Ook in België is die prioriteit in het Nationaal Veiligheidsplan opgenomen. Wij ontdekken hier toch een tiental xtc-sites per jaar, al is dat misschien nog onvoldoende.

Het bewijs dat u geen vat meer hebt op de xtc-handel, is dat de prijzen hier gezakt zijn tot het laagste peil ter wereld.

GARLEMENT: Dat is waar. Het is in de kleinhandel nu drie of vier euro per pil, en in veel andere landen wel dertig of veertig euro. Dat toont dat er genoeg aanbod is. Wij zitten hier natuurlijk ook dichter bij de productie. Uit onderzoeken blijkt dat in België bijna 3 procent van de volwassenen en iets minder dan twee procent van de jongeren toegeven het laatste jaar xtc gebruikt te hebben. Als wij het gemiddeld gebruik voorzichtig op één pil per week ramen, komen we al uit op bijna vijftien miljoen pillen per jaar. Alleen dus voor de binnenlandse markt. De productie voor de export valt niet te schatten. Het succes van xtc is dat de toediening zo gemakkelijk is – gewoon slikken – en dat er een positieve marketing achter zit. Vandaar die mooie logo’s op de pillen. Men ziet het als een cleane, ongevaarlijke recreatiedrug.

Maar u kunt het onderzoek toch concentreren op een kleine streek waar het allemaal gebeurt?

GARLEMENT: Ja, dat is historisch in Limburg gegroeid. Zeker tachtig procent van de opgerolde laboratoria zijn daar gevestigd. Al hebben we nu ook al labs gevonden tot in Veurne en Wallonië. Vroeger was het hele productieproces op één site gevestigd, terwijl het nu vaak opgesplitst wordt. Daardoor maak je onderzoek en inbeslagname moeilijker. In de meeste labs vinden wij ook geen scheikundigen meer, maar mensen die een korte opleiding kregen of al doende geleerd hebben. Eén keer hebben we een soort handboek in een keukenlaboratorium gevonden. We doen nu wel meer gerichte onderzoeken dan vroeger, ook op basis van de nevenproducten, zoals de aankoop van chemicaliën of tabletteermachines.

Honderden koeriers uit Nederland en België zijn in het buitenland al opgepakt voor xtc-smokkel. Maar er zijn nu minder koeriers via Zaventem?

GARLEMENT: Dat komt misschien omdat de luchthavens nu meer beveiligd worden wegens het terrorisme. Nieuw is dat koeriers nu ook xtc inslikken, zoals de bolletjesslikkers van cocaïne. Veel synthetische drugs worden met postpakketten gestuurd. En de laatste tijd zien we dat ook containers en schepen worden gebruikt. Vorig jaar hadden we in Antwerpen de recordzending van bijna anderhalf miljoen pillen in een lading diamantmachines naar Amerika. En een paar weken geleden hadden we in Australië ruim 800.000 pillen in een uit Antwerpen verscheepte landbouwmachine. Dat waren twee ‘gecontroleerde zendingen’, gesuperviseerd dus door de Belgische justitie en politie. De Amerikanen moeten dus niet zeggen dat we niets doen, hè!

HOLLANDS GLORIE

Volgens een recent VN-rapport, dat vooral Nederland viseerde, zouden synthetische drugs zoals xtc, als de huidige trend voortduurt, het eerste drugsprobleem van de wereld in de eenentwintigste eeuw worden. De export vanuit de lage landen naar de rest van Europa, Amerika, Canada en Australië, vormt een zeer lucratieve markt, ook al omdat in die landen wel dertig of veertig euro per pil betaald wordt. De productieprijs bij ons bedraagt nog geen 25 cent per tablet, zodat er winstmarges van 3000 procent en meer zijn. Sinds medio 2000 zijn er bij de Nederlandse politie vijf xtc-teams operationeel, gecoördineerd door de Unit Synthetische Drugs (USD) in Helmond – niet toevallig in Zuid-Nederland. Volgens de USD zag de top-vijf er vorig jaar als volgt uit: Nederland met 6 miljoen in beslag genomen pillen; België met vijf miljoen; Duitsland met drie miljoen; Engeland met 2,5 miljoen en Frankrijk met twee miljoen. Meer en meer maakt de handel nu ook gebruik van het internet.

Gerard Goossens (USD): ‘De gebruikersmarkt in Nederland is gestabiliseerd, maar de wereldmarkt stijgt nog. Onze expert schat dat er ieder jaar wereldwijd 500 miljoen pillen in omloop gebracht worden. Als de Amerikaanse DEA stelt dat zestig procent van de wereldhandel uit dit gebied komt – een paar jaar geleden spraken ze nog over negentig procent, dus we gaan erop vooruit – zouden er hier dus 300 miljoen pillen per jaar geproduceerd worden. Het varieert van land tot land. In Japan is 75 procent van de inbeslagnames afkomstig uit België. Het probleem met de Amerikanen is dat ze zich wel erg focussen op onze xtc, maar veel minder op metamfetamine waarvan ze zelf een topproducent zijn. Het is een zaak van vraag en aanbod.’

Als je al voor één of twee euro een pil kunt kopen, moet er hier toch een overaanbod zijn?

GERARD GOOSSENS: In Amsterdam is het toch drie tot vijf euro. Maar in Heerlen is onlangs een vijftienjarig meisje gestorven dat wel een tiental pillen van 65 cent geslikt zou hebben. Ja, het is niet voor niets officieel een hard drug. Het wordt als een onschuldige partydrug gezien, maar volgens een Amerikaanse professor leidt het op termijn wel tot hersenbeschadiging en aftakeling.

De Amerikaanse drugtsaar John Waters zei onlangs nog dat Nederland te weinig doet om xtc-holen te ontmantelen. Een narcostaat.

GOOSSENS: ( zucht) Ik weet echt niet waar ze het halen dat wij onvoldoende zouden doen. De Amerikanen hebben een zwarte lijst van narcostaten, en als je daarop staat, heeft dat zware economische gevolgen. Elk jaar is er de dreiging om Nederland op die lijst te zetten. Wij werken nauw samen, hebben verbindingsofficieren in Amerika, en hebben onder buitenlandse druk hier een gespecialiseerde werking uitgebouwd. Er zijn vijf xtc-teams, en bijna driehonderd man werken op synthetische drugs. Multidisciplinair. Welk land investeert daar zoveel in? Ook met België hebben we het voorbije jaar wel zeven gezamenlijke onderzoeken opgezet.

Een Belgisch rechtshulpverzoek in verband met een bende uit Maastricht, die grote hoeveelheden chemische aanmaakproducten in België koopt, werd wel botweg afgewezen?

GOOSSENS: Misschien is dat verzoek afgewezen omdat de handel in dat product niet strafbaar is. Of omdat de wetgeving verschilt. Of omdat men niet in elkaars vaarwater wou terechtkomen. Ja, we krijgen hier tientallen rechtshulpverzoeken van meerdere landen.

Rotterdam en Antwerpen hebben een sterke chemiesector. Kunnen de chemische grondstoffen, zoals PMK, uit dat circuit komen?

GOOSSENS: Nee. China is hofleverancier van die chemicaliën, dat blijkt telkens weer. Die worden soms in de haven van Rotterdam onderschept. Het probleem is dat wij niet met China mogen samenwerken omdat de mensenrechten daar geschonden worden.

We hebben dit jaar veel meer grondstoffen in beslag genomen, en er zijn duidelijk ook meer afvaldumpingen. Het aantal opgerolde productieplaatsen lijkt stabiel rond de veertig. We beheersen het probleem, maar we kunnen het natuurlijk niet uitroeien. Dat is een illusie.

VERVUILDE XTC-MARKT

De jongens van Breakline willen de komende winter het technocircuit afschuimen met hun harm reduction-project. Deze weken zit de nightclubbing-kalender alvast propvol: alleen in december zijn er al een tachtigtal raves gepland. Als de clubbers al die nachten willen doordansen op de pompende beats, zullen ze pillen bij de vleet moeten slikken. Maar de synthetische drugs zitten allang niet meer alleen in de housetempels, maar in alle mogelijke uitgaansgelegenheden. Om commerciële redenen willen veel uitbaters volgens Breakline nu geen chill out rooms of zelfs kraantjeswater in de toiletten meer ter beschikking stellen, wat het risico op uitdroging nog doet toenemen. Bovendien is de xtc-markt zwaar vervuild. Een paar weken geleden werden in de regio Aarschot nog drie discotheekbezoekers in comateuze toestand afgevoerd, maar dat waren naar verluidt slachtoffers van vloeibare xtc of GHB, ook wel de rape drug genoemd. Deze zomer raakten na een razzia in de discotheek Illusion in Lier zes mensen in coma.

Stijn: ‘Ja, die jongeren gingen helemaal out omdat ze halsoverkop hun volledige portie partydrugs inslikten toen de politie binnenviel. Het toont de gevaren van een louter repressieve aanpak. Wij vragen een normalisering van de relatie tussen overheid en mogelijke gebruikers van partydrugs. Door het negatieve beleid kunnen mensen hier nu noch de samenstelling, noch de dosering, noch de kwaliteit van de producten kennen. Om hun bollen te laten testen, kunnen ze wel naar Breda, maar dan moeten ze een week op de uitslag wachten. Dat is interessant voor dealers, maar niet voor gebruikers.’

Wij hebben via via deze xtc-pil op de kop getikt. Kunnen jullie testen wat erin zit?

STIJN: ( haalt een flesje uit zijn zak) Kijk, deze E.Z. Test kun je in Nederland gewoon in de smartshop kopen. Wij raden dat de jongeren niet aan, want het kan ook een vals gevoel van veiligheid geven. Je moet een paar druppels van die chemische vloeistof op een stukje van de pil doen, en dan moet er binnen enkele seconden al een verkleuring optreden. Een paarse kleur wijst op xtc, een bruine kleur op speed, enzovoort. ( neemt een stukje van de pil en doet er twee druppels op)

Het wordt bruin. Dus is het speed? Dus is de dealer een bedrieger?

STIJN: ( proeft ervan) Een grote bedrieger, ja. Dat is zelfs geen drug. Dat is zetmeel.

Chris De Stoop

‘Je kan al pillen krijgen voor één of twee euro. Ze smijten ze naar onze kop.’

Dit jaar werd al zeven keer officieel alarm geslagen voor gevaarlijke xtc.’Je kan al pillen krijgen voor één of twee euro. Ze smijten ze naar onze kop’.

De Nederlands-Vlaamse grensstreek is het wereldcentrum van de partydrugs.