Komt er na de zege van de eurosceptische UKIP sneller een referendum over de uittreding van de Britten uit de EU?
De onafhankelijkheidspartij UKIP van Nigel Farage heeft met haar overtuigende overwinning een handgranaat onder het Britse politieke bestel gegooid. Ze heeft de druk op regeringsleider David Cameron om nog harder te onderhandelen met Brussel over ‘het teruggeven van zeggenschap over onze eigen zaken’ dramatisch opgevoerd. Het is voor het eerst in de moderne, Britse geschiedenis dat een partij die niet Labour of Conservatief is, landelijke verkiezingen won.
De anti-Europese UKIP, die in eigen land geen enkel Kamerlid heeft, wint wellicht 24 zetels. Twintig jaar geleden, toen de United Kingdom Independence Party voor het eerst meedeed aan de Europese verkiezingen, won de partij één procent van de stemmen. De partij snoepte kiezers af van de sociaaldemocraten, maar maakte vooral slachtoffers onder de aanhang van de Conservatieve regeringspartij. Torykiezers zijn het meest ontvankelijk voor Farages anti-Europese retoriek. De Conservatieven eindigden derde met 19 zetels. De invloedrijke Europarlementariër Daniel Hannan riep zijn Conservatieve partij op een electoraal pact te sluiten met UKIP.
Brexit
Om de eurosceptici te paaien beloofde premier Cameron eerder al een referendum over de uittreding uit de EU. Zo’n volkstelling zou in 2017 worden gehouden, maar uit de Conservatieve fractie komen stemmen om het referendum een jaar eerder uit te schrijven. Een ‘Brexit-referendum’ is echter afhankelijk van een Conservatieve overwinning bij de landsverkiezingen van 2015 – een overwinning die, hoewel niet uitgesloten, onwaarschijnlijk is. Labour, dat een iets betere kans maakt die landsverkiezingen te winnen, heeft zich niet gecommitteerd aan een erin-of-eruitreferendum. Maar kan de partij die afstandelijke positie volhouden of moet ze nu ook de belofte van een volksstemming opnemen in het verkiezingsmanifest? De sociaaldemocraten (20 zetels) presteerden slechter dan verwacht.
De meest pro-Europese partij, de Liberaal-Democraten of LibDems, is de onbetwist grote verliezer van deze verkiezingen. Ze verloor tien van haar elf Europese zetels. Met 7 procent van de Britse stemmen en één zetel in het Europees Parlement, kan Nick Clegg met moeite zijn partijleiderschap rechtvaardigen. Sommige fractieleden zijn een campagne begonnen om hem af te zetten. Clegg was de enige partijleider die met UKIP-leider Farage in debat ging. Hij verloor, volgens de kijkers, beide tv-debatten, ‘maar hij verdedigde tenminste de Europese zaak’, zei partijvoorzitter Tim Farron. ‘Groot-Brittannië is op weg naar de uitgang van de Europese Unie.’
Zeker is dat de overwinning van UKIP de anti-Europese stemming in het Verenigd koninkrijk verder heeft verhard. Maar wat Britse politici nog meer bezighoudt, is de vraag of Farage zijn overwinning te danken heeft aan een tijdelijke proteststem, of dat zijn partij bij de landsverkiezingen van volgend jaar voor een nieuwe aardbeving zal zorgen.
Lia van Bekhoven
