In het populairwetenschappelijke blad New Scientist kondigde de Italiaanse neurowetenschapper Sergio Canavero (Turin Advanced Neuromodulation Group) onlangs aan dat hij in juni, op een congres in de VS, zijn plannen voorstelt om in 2017 de eerste hoofdtransplantatie bij mensen uit te voeren.
Al in 2013 lanceerde hij het idee. Hij lichtte het een halfjaar geleden toe tijdens een TED-lezing. En nu dus opnieuw. Het nieuws werd wereldwijd opgepikt, ook in Vlaanderen, en volgt op een publicatie in het vakblad Surgical Neurology International waarin Canavero de transplantatietechniek voorstelt. Die zou, zo zegt hij, het leven kunnen verlengen van mensen met kanker in organen. ‘Ik denk dat we op een punt zijn aanbeland waarop alle technische aspecten uitvoerbaar zijn’, zegt hij in New Scientist.
De ethische vragen laten we even terzijde. Is zo’n transplantatie technisch mogelijk?
Vier Vlaamse wetenschappers, onder wie neurochirurg Bart Depreitere (UZ Leuven) en neuroloog Patrick Santens (UZ Gent), zeggen daarop resoluut nee. ‘Pure fictie’, zegt Santens. ‘Over twintig jaar misschien.’
Wat Canavero voorstelt, is vooreerst geen hoofd- maar een lichaamstransplantatie. Zijn opzet is immers om hoofd en hersenen van een patiënt met een ziek lichaam aan te hechten aan het lichaam van een overleden donor. De persoon met het hoofd is dus niet de donor, maar de patiënt.
‘Maar hoofdtransplantatie klinkt sensationeler’, zegt transplantatiechirurg Dirk Ysebaert (UZ Antwerpen). ‘Dat is geen toeval. Canavero is niet gek, maar wel iemand die graag media-aandacht zoekt. Onderzoekers hebben geld nodig. En wie veel aandacht krijgt, krijgt ook makkelijker geld bij elkaar.’
‘Om de transplantatie uit te voeren, heeft hij een lichaam nodig. Hij weet nu al dat hij dat niet zal krijgen, maar hij zal dan de vermoorde onschuld spelen, voorspel ik u. Zeggen dat hij er klaar voor is, maar dat hij de kans niet krijgt om het te doen.’
‘In 1970 voerde Robert White een soortgelijk experiment uit bij aapjes (die negen dagen later stierven, nvdr). Dat werd toen gefinancierd door een Amerikaanse miljonair, die hoopte dat hij dankzij die studie zijn zieke lichaam zou kunnen laten vervangen door een ander. Wellicht rekent Canavero ook op extra fondsen nu.’
Johan Van Loon, diensthoofd neurochirurgie aan het UZ Leuven, maakt dezelfde analyse. ‘Dat congres in juni wordt een groot mediacircus. Much ado about nothing, want Canavero’s argumenten zijn te zwak. Zowel de congresorganisator als hijzelf probeert een mediahype te organiseren, opdat iedereen daar zal willen zijn.’
Hoewel ze hem hekelen, zeggen de Vlaamse wetenschappers ook dat Canavero’s demarche discussie losweekt. ‘Een verdienste, want die kan de vooruitgang versnellen.’
Bij een lichaamstransplantatie moet je bijvoorbeeld van patiënt en donor het ruggenmerg, en alle zenuwen daarin, succesvol verbinden. Dat kan nog niet. Maar verder onderzoek naar ruggenmergletsels zou in de aanloop daarnaartoe intussen wel mensen met een verlamming kunnen genezen.
Het grootste argument tegen Canavero’s experiment is evenwel niet technisch maar ethisch, zegt Ysebaert. ‘We kunnen vandaag al armen transplanteren, een gelaat zelfs, zij het met wisselend succes. Met één donorlichaam kunnen we vaak acht mensen helpen en meer. Willen we dat beperken tot één?’
Conclusie:
Het lijkt sciencefiction en dat is het ook. Canavero is wat men onbescheiden noemt en gehaaid. Knack beoordeelt zijn stelling als onwaar, want experten doen ze af als veel mediadrukte om niets.
ONWAAR
Jan Jagers
‘Hoofdtransplantatie bij mens kan binnen twee jaar’
Neuroloog SERGIO CANAVERO, in New Scientist
