‘Eén ding staat vast: zuiver wetenschappelijk gezien levert een later aanvangsuur niets dan voordelen op’, schreef communicatiewetenschapper Liese Exelmans (KU Leuven) onlangs in De Standaard. Ze doctoreert met onderzoek naar de relatie tussen mediagebruik en slaap, en verwijst naar buitenlandse proefprojecten. ‘Uit onderzoek blijkt dat de leerlingen in de betrokken scholen alerter, gemotiveerder en minder vaak afwezig waren, zich beter voelden en beter presteerden’, lezen we. ‘Zou het een goede zaak zijn om scholen pas om 10 uur te laten beginnen, bijvoorbeeld?’
Een pleidooi daartoe stond anderhalf jaar geleden in deVolkskrant, in een column van Aleid Truijens onder de kop: ‘Uurtje later naar school krikt prestaties op’.
Is dat zo?
Uit Amerikaans onderzoek blijkt van wel. Talloze studies in scholen waarbij de ochtendbel een halfuur of een uur later afging dan normaal, tonen aan dat tieners dan minder te laat komen en alerter zijn tijdens de les. Maar veel scholen in de VS starten al om 7.30 uur of zelfs vroeger. Waardoor hun nieuwe aanvangsuur samenvalt met wat bij ons nu al eerder regel dan uitzondering is: 8.30 uur.
Daarmee is de zaak evenwel niet af. Integendeel. Want ook bij ons hebben veel tieners een chronisch slaaptekort, zeggen vier slaapspecialisten. Door hun gedrag, maar ook louter door biologie, legt pediater Stijn Verhulst (UZ Antwerpen) uit. ‘Melatonine is een stof die onze hersenen aanmaakt, en die ons in slaap doet vallen. Bij pubers kun je net als bij volwassenen ochtend- van avondtypes onderscheiden. Maar ze gaan allemaal door een fase waarin hun melatonineproductie later op gang komt. Daardoor worden ze later moe.’
Dat hun biologische klok opschuift, is op zich geen probleem. Dat ze nog evenveel nachtrust nodig hebben als voordien is dat wel, beklemtoont slaapspecialiste Winni Hofman (Universiteit van Amsterdam). ‘Terwijl volwassenen gemiddeld genoeg hebben aan zeven à acht uur slaap, hebben pubers nog eerder negen à tien uur nodig. En dat halen ze doorgaans niet.’
Blootstelling aan licht, van tablets en smartphones bijvoorbeeld, remt de melatonineproductie bijkomend af. Onder meer daardoor kampt in Vlaanderen vijf à tien procent van de adolescenten met wat specialisten het delayed sleep face syndroom noemen. Dat is een problematisch slaappatroon waarbij je heel je slaapritme verlegt,’s avonds twee à drie uur wakker ligt, vervolgens niet uit je bed kunt en klachten hebt overdag. ‘Maar bij wie gemotiveerd is, kunnen we dat met therapie in twee weken verhelpen’, sust Verhulst.
In theorie onderschrijven de vier slaapexperts die we hebben geraadpleegd de stelling dat adolescenten ‘beter presteren’ om 10 uur dan om 8.30 uur. Maar alleen Thomas Kantermann (RU Groningen) zou in de praktijk het aanvangsuur ook echt willen verzetten naar 10 uur. ‘Al is daartoe duidelijk nog meer onderzoek nodig’, erkent hij.
De drie anderen bepleiten een compromis. Zijn we niet allemaal soms moe, waardoor we wat bijslapen wanneer nodig? De combinatie gezin, werk en school zou ook een pak complexer worden. ‘Ik zou de school uiterlijk om 9 uur laten starten’, zegt somnologe An Mariman, die de slaapkliniek aan het UZ Gent coördineert. ‘Niet later. Het moet praktisch haalbaar blijven. En anders contrasteert het ook te fel met wat hen later wacht.’
Conclusie:
Knack beoordeelt de stelling als grotendeels waar. Dat tieners beter presteren als hun school een uur later start, klopt volgens slaapexperts in theorie.
Maar de lage landen zijn de Verenigde Staten niet.
GROTENDEELS WAAR
Jan Jagers
‘Een uurtje later naar school krikt de prestaties op’ Columniste ALEID TRUIJENS over pubers, in de Volkskrant
