‘Facebook is blauw, Instagram is blauw, Tumblr is blauw, Twitter is blauw. De kleur blauw verlicht stress.’ Dat tweette onlangs feitenspuwer @Fact, zonder bronvermelding en dus met extra aplomb. Of die sociale media een kalmerend effect hebben, durven we te betwijfelen. Maar daar gaat het hier niet om. Verlicht de kleur blauw stress? En zo ja, hoe betekenisvol is dat effect?
‘Ik kan het niet uitdrukken in grootte, maar het is alleszins minder verwaarloosbaar dan veel marketeers denken’, zegt Malaika Brengman. Zij is professor marketing en consumentengedrag aan de Vrije Universiteit Brussel en maakte haar doctoraat over de impact van kleuren in een winkelomgeving. In wat ze met een leugentje-voor-de-wetenschap voorstelde als marktonderzoek voor een Italiaanse designwinkel die zich in België wil vestigen, legde ze ruim achthonderd proefpersonen een foto voor. Verschillende groepen kregen die winkel in een andere kleuruitvoering te zien. Met geijkte schalen op drie assen peilde Brengman vervolgens naar de emoties die de kleuren opwekten. Een kleur was: (1) onaangenaam tot aangenaam, (2) stresserend tot relaxend, en (3) opwindend tot saai. Geelgroen bleek het meest te stimuleren en blauw is ‘de minst stresserende kleur van het spectrum’, zegt Brengman. ‘Aangenaam, relaxend, en qua opwinding verrassend gelijk aan rood.’
Wetenschappelijke literatuur leert dat mensen blauw pigment associëren met kalmte, betrouwbaarheid en degelijkheid. Maar kleur is meer dan pigment alleen, nuanceert Brengman. ‘Ook saturatie – zit er meer of minder grijs in de tint? – en donker of licht bepalen de emoties die je erbij voelt. Pastelblauw werkt relaxender dan fluo- of donkerblauw.’ Hoe kleuren functioneren, hangt ook sterk af van de context en verwachtingen. ‘Een groentewinkel kun je beter niet blauw schilderen, want in eten associëren we blauw eerder met gif dan met rust.’
Meer voorbehoud bij de stelling van @Fact maakt cognitief psycholoog Daniël Lakens (Technische Universiteit Eindhoven). Hij onderzoekt momenteel of je met lichtblauw straatlicht in een uitgaansbuurt het aantal vechtpartijen kunt doen dalen. Resultaten over dat blauw heeft Lakens nog niet, en dat illustreert zijn punt, zegt hij. ‘Als je aan mensen vraagt welke kleur ze kalmerend vinden, noemen ze zeker blauw. Maar tussen iets denken en je ernaar gedragen ligt nog een wereld van verschil.’ Overtuigend bewijs voor de stelling dat blauw in de praktijk stress verlicht, ontbreekt volgens hem nog. ‘Ik snap de tweet niet goed’, zegt Lakens. ‘Is er een verband tussen blauw en ontspanning? Dat kan. Maar een andere verklaring lijkt me logischer. Als mensen alle kleuren evalueren op een schaal van een tot tien, komt blauw daar consistent als beste uit. Blauw vinden de meeste mensen de mooiste kleur.’ Mocht hij een bedrijfslogo kiezen, Lakens zou het wel weten.
Dat veel grote bedrijven voor blauw kiezen, past ook in de kleurenleer, zegt Boudewijn Perneel (Universiteit Antwerpen) die dat vak doceert. ‘Het spectrum bestaat uit koude en warme kleuren. De koude lopen van violet over blauw richting groen. Als er vervolgens meer geel bijkomt, zitten we bij de warme kleuren, die evolueren richting oranje en rood. Koude kleuren zijn rustgevender en dat is ook logisch. Net zoals geluid kun je kleuren in een golf beschrijven. Koudere hebben een kleinere golflengte, met minder hoge pieken. Ze wekken ons minder op dan warme.’
Conclusie
Knack beoordeelt de stelling als grotendeels waar. Blauw associëren we met kalmte. Maar of het in de praktijk stress verlicht, vinden niet alle experten met wie we contact opnamen afdoende bewezen.
GROTENDEELS WAAR
Jan Jagers
‘De kleur blauw verlicht stress’
Feitenspuwer @Fact op Twitter
