Voor het eerst hebben onderzoekers met metingen wereldwijd het beschikbare grondwater in kaart gebracht. Een studie die vorige maand in Nature Geoscience verscheen, leert dat minder dan zes procent van alle ondiepe grondwatervoorraden binnen een mensenleven weer kan worden aangevuld door de natuur.
‘Dat wisten we nog niet’, zegt hoofdauteur Tom Gleeson (University of Victoria, Canada) op de wetenschapsnieuwssite Eurekalert. ‘We weten wel dat het niveau in veel grondwaterlagen daalt. We verbruiken onze grondwaterreserves te snel – sneller dan ze vernieuwd kunnen worden.’
Is dat zo? Hoe duurzaam is ons waterverbruik?
Het water dat Vlaamse gezinnen, industrie en landbouw consumeren, komt voor de helft uit ‘oppervlaktewater’ van rivieren, en voor de andere helft uit grondwater. Geologen onderscheiden diep grondwater van ondiep. Diep is kristalzuiver, een vaak oeroude strategische reserve die niet vernieuwt. Ondiep grondwater, waar Gleeson het over heeft, kan dus gemiddeld voor 6 procent in één generatie vernieuwen.
‘Dat we wereldwijd onze grondwatervoorraden sneller verbruiken dan ze worden aangevuld, is zeker juist’, zegt geologe Kristine Walraevens (UGent). ‘De 6 procent die in ongeveer vijftig jaar weer door de natuur wordt aangevuld, is bijzonder weinig. En bij ons is het zelfs minder, schat ik. Vlaanderen is een regio met een ernstig watertekort.’
Per inwoner heeft Vlaanderen minder water ter beschikking dan Spanje en Portugal. Grofweg evenveel als Ethiopië: ongeveer duizend kubieke meter of een wedstrijdzwembad per jaar. Een Duitser heeft dubbel zoveel, een Nederlander vijf keer meer dan wij.
‘Dat Vlaanderen per kop zo weinig water heeft, komt vooral door onze hoge bevolkingsdichtheid’, zegt ingenieur hydraulica Patrick Willems (KU Leuven). ‘Nederland heeft bovendien grote rivieren zoals de Rijn, die massaal veel water aanbrengen. Wij hebben de Maas en de Schelde. Maar die geven veel minder, waardoor we veel afhankelijker zijn van neerslag.’
‘Hoewel je stilaan meer parkeerterreinen ziet met waterdoorlatende verharding, is het oppervlak van asfalt en beton in Vlaanderen sinds 1970 verdubbeld. Regenwater sijpelt daardoor onvoldoende door in de grond.’
Om aan de watervraag te voldoen, heeft Vlaanderen de laatste decennia onverantwoord veel diep grondwater opgepompt, zegt Willems. ‘Dat is niet duurzaam. We vreten daarmee aan onze reserves. In Zuid-West-Vlaanderen nog meer dan elders.’
De zeven experts die we hebben geraadpleegd, onder wie Wim Van Gils van Natuurpunt en ecohydroloog Patrick Meire (UAntwerpen), zijn allemaal ‘bezorgd’ over toekomstig watertekort. Veel grondwater is voorgoed weg. Met z’n allen minder water verbruiken, is een must, beklemtonen ze.
Het beleid van de laatste jaren noemen ze wel hoopgevend. Er zijn subsidies voor bedrijven die afvalwater gebruiken bijvoorbeeld, en beperkte vergunningen voor grondwater. In vergelijking met vijftien jaar geleden mag er vandaag 23 procent minder grondwater worden opgepompt, zo blijkt uit cijfers van de Vlaamse Milieumaatschappij.
‘De tendens is positief’, concludeert Willems. ‘Maar we moeten dringend meer en beter doen. Volgens klimaatprojecties valt er in Vlaanderen binnen honderd jaar gemiddeld 50 procent minder zomerregen.’
Conclusie:
Omdat we volgens experts onze grondwatervoorraden aanvreten, beoordeelt Knack de stelling als waar. Overstromingen trekken de aandacht, maar droogte is een even groot en sluimerend probleem. Vlaanderen staat internationaal te boek als een regio met ‘ernstig watertekort’.
WAAR
Jan Jagers
‘We verbruiken onze grondwatervoorraden sneller dan ze aangevuld kunnen worden’
Hydroloog TOM GLEESON (University of Victoria), op Eurekalert.org.
