Als adviseur van hoofdonderhandelaar Michel Barnier maakte Stefaan De Rynck de Brexitonderhandelingen vanaf de eerste rij mee. In zijn nieuwe boek Inside the Deal – How the EU Got Brexit Done beschrijft hij nauwgezet waarom de Britse verdeel- en heersstrategie een averechts effect had en hoe premier Boris Johnson vooral zichzelf in een penibele positie bracht.
Over de Brexit bestaat een zekere moeheid. Waarom hebt u dit boek nog willen schrijven?
Stefaan De Rynck: Nog steeds menen sommigen dat de Europese Unie het Verenigd Koninkrijk voor zijn keuze wilde bestraffen. Dat is een hardnekkig fabeltje. We hebben de uitslag van het referendum meteen aanvaard en zijn fundamenteel beginnen na te denken over de Europese belangen. Iedereen kwam tot de conclusie dat de Europese interne markt van grote geopolitieke waarde is. Ze biedt de strategische basis die voor welvaart zorgt en maakt dat we op internationale fora meespelen. Aan haar werking wilde dus niemand tornen. Dat die Europese belangen niet altijd correspondeerden met die van het Verenigd Koninkrijk, is een onvermijdelijk gevolg van de Brexit.
De EU heeft zich tijdens de onderhandelingen wél flexibel opgesteld.
Het Verenigd Koninkrijk verkeert in zwaar weer. In hoeverre is dat het gevolg van de Brexit?
De Rynck: Ook op het Europese vasteland zijn het meer dan woelige tijden. Maar er zijn duidelijke bewijzen dat de Britse uitstap uit de EU het land economisch pijn doet. Verscheidene onafhankelijke overheidsinstellingen spreken over een negatieve impact van 4 tot 5 procent op de economie. Ook de Britse Centrale Bank stelt dat de handel afneemt. De Brexit leidt tot minder buitenlandse investeringen, vergroot de arbeidsmarkttekorten, fnuikt de goederenuitvoer en maakt import duurder. Het bewijst hoe groot de voordelen van de Europese interne markt zijn.
Volgens de Britse premier Rishi Sunak heeft het Verenigd Koninkrijk de voordelen van de uitstap gewoon nog niet benut. Klopt dat?
De Rynck: Ik zie eerlijk gezegd niet waar die opportuniteiten dan liggen. De economie betaalt een prijs. Achtergestelde regio’s krijgen minder steun. Britse boeren zijn er slechter aan toe. Er was een belofte om de migratiestroom te verminderen, maar het aantal niet-Europese migranten naar het Verenigd Koninkrijk stijgt. De voorwaarden van de autonome Britse handelsakkoorden met andere landen zijn niet beter dan de Europese. Op politiek vlak zit het Verenigd Koninkrijk met een flinke kater in Noord-Ierland en Schotland, die beide voor blijvend EU-lidmaatschap stemden. De Britten keren zich nu almaar vaker tegen de Brexit. Maar nog steeds bestaat er in het Britse openbare debat de misvatting dat Europa uit solidariteit de negatieve gevolgen van de Brexit zal compenseren.
De Nederlandse historicus Geert Mak meent dat de Europese Unie met de Brexitonderhandelingen een kans heeft gemist om na te denken over een flexibeler samenwerkingsverband.
De Rynck: Dat is een bekende kritiek, die ik om meerdere redenen niet deel. Ten eerste waren we wel degelijk flexibel: we hebben met twee verschillende premiers twee verschillende deals onderhandeld over Noord-Ierland. Daarnaast dóét het lidmaatschap van de Europese Unie er natuurlijk wel toe. Het is niet de bedoeling dat een derde land meer voordelen krijgt dan een lidstaat, en al zeker niet als daar geen verplichtingen tegenover staan.
Het waren de Britten die voor de Russische inval in Oekraïne waarschuwden en die Kiev uitgebreid steunen. Hadden toegevingen niet voor een nauwere veiligheidssamenwerking kunnen zorgen?
De Rynck: Het Verenigd Koninkrijk zag dat zelf niet zitten. Sterker nog, het negeerde op dat domein aanvankelijk het bestaan van de Europese Unie. Natuurlijk heeft het veel te bieden, maar het moet zelf ook klaar zijn om nauwer met ons samen te werken en te beseffen dat de Europese Unie een machtigere buur is. Ik denk dat de oorlog in Oekraïne dat proces net versnelt. Sinds 24 februari beseft het Verenigd Koninkrijk welke geostrategische organisatie het heeft verlaten. Sindsdien wil de Britse regering op uitnodiging opnieuw vrijwillig deelnemen aan vergaderingen van de Europese buitenlandministers, en heeft ze haar wetgeving aan het Europese sanctieregime aangepast.
De Britten moeten beseffen dat de EU een machtigere buur is.
