Oud-NAVO-baas Jaap de Hoop Scheffer vreest dat de VS en China Europa stilaan in de tang hebben. Dat bleek weer op de G20-top in Osaka.
‘We zouden wel eens op weg kunnen zijn naar een bipolaire wereld, waarin alles draait om de rivaliteit tussen de Verenigde Staten en China’, zegt Jaap de Hoop Scheffer. De Nederlander was van 2004 tot 2009 secretaris-generaal van de NAVO en is sindsdien hoogleraar in Leiden.
Op de G20-top vorig jaar wisselden Donald Trump en Xi Jinping enkel beleefdheden uit. Nu in Osaka spraken de twee leiders af om de gesprekken over hun handelsoorlog te hervatten.
Jaap de Hoop Scheffer: De ontmoeting tussen Xi en Trump was het uitgelezen moment om de klok even stil te zetten. In de huidige situatie zijn de Chinezen noch de Amerikanen de winnaars, en dus hebben ze afgesproken: ‘Laten we analyseren hoe het verder moet.’
Komt er nu snel een akkoord? Trump houdt wel van een deal.
De Hoop Scheffer: Ja, maar hij heeft ook bewezen dat hij daarover té optimistisch kan zijn. Hij ziet de dingen transactioneel: jij wilt een torengebouw in New York – betaal ervoor, klaar. De wereldpolitiek zit iets ingewikkelder in elkaar. Dat geldt voor Noord-Korea, met zijn kernwapens, en zeker ook voor het grote en machtige China. Dat gezegd zijnde komt er in de diplomatie uiteindelijk een moment waarop niemand nog belang heeft bij een wederzijds opbod.
Hoe moet de EU zich opstellen tussen die tegenpolen?
De Hoop Scheffer: Europa moet opletten dat het niet in een notenkraker terechtkomt, als dat al niet een beetje het geval is. Zowel de Amerikanen als de Chinezen zien Europa als een prijs in het 21e-eeuwse geopolitieke spel. En allebei willen ze cashen.
Is Europa te bescheiden?
De Hoop Scheffer: Ja. Militair zijn we een dwerg en politiek een adolescent. Maar financieel-economisch zijn we een reus. We zouden veel scherper moeten varen. Om te beginnen moeten we een stevige handelspolitiek voeren. De Europese Commissie heeft de fusie tussen de Franse treinbouwer Alstom en het Duitse Siemens tegengehouden. Dan mag je niet schrikken als de Chinezen over twee jaar aan je deur staan met hogesnelheidstreinen voor een derde van de prijs.
Voorts zou ik zeggen: bouw verder aan de fundamenten van de euro. Want de dollar is nog altijd veruit de belangrijkste reservevaluta in de wereld. De EU importeert 2 procent van haar energie uit de VS, en 80 procent van de daarmee gepaard gaande transacties gebeurt in dollar.
Zijn we niet te afhankelijk van de VS?
De Hoop Scheffer: Misschien is het Europese project niet ontworpen voor de harde geopolitieke werkelijkheid van vandaag. We zijn gewend geraakt aan een welwillende supermacht die ons beschermt. De EU is een soft power-unie in een hard power-omgeving, en daar worstelen we mee.
Europa moet zijn eigen broek ophouden. We moeten de handen ineenslaan waar het kan. Nederland en België doen dat met de marine en de luchtmacht, en er is ook een Duits-Nederlands legerkorps. Dat gaat telkens voortreffelijk. Met het Europese interventie-initiatief, een idee van de Franse president Emmanuel Macron, wordt de samenwerking op het vlak van defensie nu ook verbreed en geformaliseerd. We kunnen niet voor elke militaire interventie bij het Witte Huis aankloppen, zeker niet zolang Donald Trump daar zit.
