Het Forum: plein in Rome, tussen Capitool en Palatijn, waar burgers samenkwamen om publieke zaken te bespreken en recht te doen.
Mijnheer Eyskens, de reacties op de top in Lissabon hebben het over de europeanisering van de actieve welvaartsstaat.
Mark Eyskens: Wat ik onthoud van Lissabon is dat er een paar mooie resoluties zijn gemaakt over de netwerkmaatschappij. Men moet inderdaad proberen om de personal computer en de toegang tot het internet binnen ieders bereik te brengen. Maar van een europeanisering van de actieve welvaartsstaat heb ik niet veel gemerkt. Ik vond het overigens vreemd dat onze Belgische delegatie bestond uit vier liberale ministers, en dat Frank Vandenbroucke als grootste deskundige niet mee mocht. Wat me bij de vraag brengt of de liberalen wel honderd procent achter die actieve welvaartsstaat staan. Op Europees niveau is de waarheid dat de landen van Zuid-Europa zich kanten tegen alles wat te maken heeft met het activeren en harmoniseren van de sociale zekerheid. Want daardoor verliezen zij het concurrentiële voordeel van hun lagere loonkosten.
Frank Vandenbroucke is een uitstekend econoom, maar hij weigert tot op heden ook maar één zinnig woord te zeggen over de hervorming van de sociale zekerheid, die in België op een veel te hoog peil gebetonneerd is. De financiering van dit systeem is te zwaar voor het bedrijfsleven, en legt een hypotheek op de werkgelegenheid. Men zal ertoe moeten komen om de burger meer te laten bijdragen voor zijn zekerheid. Waar blijft de kapitalisatie van de pensioenen, die al in de regeringsverklaring van Dehaene stond aangekondigd maar nooit gerealiseerd is? Als we daarmee niet dringend beginnen, komen we over twintig jaar in problemen. Nederland is een lichtend voorbeeld. Daar worden, onder de socialist Wim Kok, de pensioenen gefinancierd via kapitalisatie, en ook hun gezondheidssector is aanzienlijk geprivatiseerd. In België is dat een taboe.
De EU spreekt over 20 miljoen nieuwe banen, en over het vastleggen van een armoedenorm.
Eyskens: Clinton heeft onder zijn bewind 21 miljoen banen gecreëerd. Die zijn hier in Europa smalend hamburgerjobs genoemd, hoewel eenderde banen in de informatica is. Als we dat in Europa kunnen realiseren, zijn we een grote stap vooruit. Maar het is een illusie dat de overheid dat zal doen. Het moet gebeuren via de markteconomie. En die moet worden gestimuleerd door de arbeidskosten te verlagen. Daarover heb ik in Lissabon niet veel horen zeggen. Voor de invoering van een armoedenorm heb ik zelf jaren geleden al gepleit. Het idee was om een armoede-index op te stellen. Als die stijgt, moeten er automatisch overheidsmaatregelen volgen zoals het optrekken van het bestaansminimum. Maar ook dat idee paste in de hervorming van de sociale zekerheid. Het was een middel om te voorkomen dat die zou leiden tot een stijging van de armoede, zoals onder Thatcher in Groot-Brittannië. Maar ik hoor Vandenbroucke dat verband niet leggen.
Op de top in Lissabon was Louis Michel de enige die niet op de groepsfoto wou omdat er Oostenrijkers bij stonden.
Eyskens: Dat soort protestacties is infantiel. Alle Europese regeringen hebben geprotesteerd tegen de opname van de FPÖ in de Oostenrijkse regering. Terecht, want Jörg Haider is een verwerpelijk politicus die uit een nazi-nest komt en zijn sympathie voor de nazi’s en hun aanhangers niet verbergt. Wij hebben met de EVP Wolfgang Schüssel onder druk gezet om géén coalitie met Haider te sluiten. Maar de Oostenrijkse christen-democraten beweerden dat als zij het niet deden, de socialisten het zouden doen. In bepaalde deelstaten van Oostenrijk was de FPÖ al in het bewind ingeschakeld, en onder de socialistische kanselier Kreisky waren er ook al afspraken met de toen relatief kleine FPÖ. We moeten Haider bestrijden, maar we moeten ook de grote meerderheid van democratische Oostenrijkers steunen. Wat sommigen nu doen, is een volledig volk stigmatiseren. Dat een minister verbiedt om schilderijen uit te lenen aan een Oostenrijkse tentoonstelling, is contraproductief en grotesk.
Ondertussen sluit Louis Michel wel Kabila in de armen.
Eyskens: Er is natuurlijk een verschil. Oostenrijk is lid van de EU, en heeft in die hoedanigheid democratische principes onderschreven waartoe Congo zich niet heeft geëngageerd. Niettemin, wetende dat een groot deel van de wereld geregeerd wordt door hele of halve schurken, moet je opletten met een te rigoureuze houding, want die is niet consequent vol te houden. Wie zich heel principieel wil opstellen, moet zich terugtrekken in een trappistenklooster en de hele dag gregoriaanse gezangen aanheffen, maar moet niet aan buitenlandse politiek doen. Je moet in de internationale politiek met iedereen blijven praten, maar je moet wel telkens je basisprincipes duidelijk maken. Als Michel dat heeft gedaan bij Kabila, keur ik dat goed. Als hij dat niet doet met bijvoorbeeld de Chinezen, vervalt hij in een diplomatieke schizofrenie.
U hebt zich in De Standaard laatdunkend uitgelaten over de Afrikatrip van Louis Michel.
Eyskens: Ik twijfel aan het nut van die reis. Michel was nauwelijks terug in Brussel of de vijandelijkheden in Congo begonnen opnieuw, met grote inzet van vuurwapens en kindsoldaten. En zolang daar gevochten wordt, zullen de VN-waarnemers en hun beschermers niet ter plaatse gaan. In het verslag van de Rwandacommissie, nota bene opgesteld door de huidige premier, staat zwart op wit dat België nooit nog één militair naar Congo zal sturen. Wij zullen dus vanuit Bangui zorgen voor de verbanden en de pillen, maar het gevaarlijke werk op het terrein laten we over aan de Fransen of de Amerikanen. Geef toe: met welk gezag spreek je dan?
Over veertien dagen gaan Verhofstadt en Michel met de nabestaanden van de vermoorde para’s naar Rwanda, waar alles op stelten staat en waar het ontslag van de premier en de president erop wijzen dat de FPR de macht helemaal overneemt: een minderheidsdictatuur die tien procent van de bevolking vertegenwoordigt. Paul Kagame zal de Belgische delegatie ongetwijfeld ontvangen. Maar een handdruk aan Kagame, staat gelijk met een kaakslag aan Kabila. Waardoor de eventuele winst van de trip naar Congo meteen ongedaan wordt gemaakt. Onze regering dreigt zich muurvast te rijden in dat Afrikaanse wespennest. En dat zonder dekking van de Europese Unie. Ik weet uit mijn tijd dat de Europese ministers van Buitenlandse Zaken een hechte club vormen, en intens onderling overleg plegen. Dat iemand cavalier seul speelt, wordt niet op prijs gesteld. België is een van de hardste roepers voor een geïntegreerd Europees beleid. Waarom willen wij ons dan plotseling in ons eentje profileren tegen Haider en Pinochet, of in Afrika? Een minister van Buitenlandse Zaken van een klein land moet een agitator zijn van ideeën, die hij bij zijn collega’s aankaart en verdedigt. Zo kan hij meer invloed uitoefenen, dan door op de barricaden te klimmen.
Minister van Begroting Vande Lanotte heeft een nieuwe vraag om meer onderwijsgeld afgewezen. Een eerste rem op de vele uitgaven van deze regering?
Eyskens: Zolang de conjunctuur gunstig is en we een jaarlijkse economische groei van 3,2 procent kennen, beschikt de regering over grote fiscale meerontvangsten. Maar ik vrees dat men te veel aan het uitdelen is. Het kalmeren van de witte woede op federaal niveau, kost tussen vijftien en twintig miljard extra. Dat de vakbonden tevreden zijn over de federale regering, geloof ik best. Het gevaar is dat onze structurele problemen worden verdoezeld door de gunstige conjunctuur. Want op een dag slaat die om en zullen de structurele problemen weer in al hun omvang duidelijk worden. De meerderheid die op dat moment aan het bewind is, zal dan opnieuw met het ondankbare snoeiwerk mogen beginnen. Nu het wat beter gaat, zouden we het Belgische huis grondig moeten opknappen. Zoals de Nederlanders al vijftien jaar doen.
Ondertussen sukkelt de Costa verder naar haar mislukking.
Eyskens: Die Costa heeft maar één doelstelling: aantonen dat er met de huidige meerderheidspartijen geen akkoord over een verdere staatshervorming mogelijk is. Nieuwe politieke cultuur of niet, als er verdere stappen in de federalisering moeten worden gezet, zal dat via de ‘methode-Dehaene’ moeten gebeuren. De regering maakt in een geheim conclaaf een globaal akkoord vol broze evenwichten en elkaar neutraliserende onevenwichten, en dringt dat aan het parlement op. Wellicht zal Verhofstadt dat na 8 oktober effectief doen. Verder is die Costa bezigheidstherapie, die alleen nog nut kan hebben voor de Volksunie als ze er kort voor de gemeenteraadsverkiezingen met slaande deuren uit wegloopt. Dat zou de Vlaamse regering in gevaar kunnen brengen, maar ik vermoed dat zowel Johan Sauwens als Bert Anciaux zich met hand en tand zullen vastklampen aan de Vlaamse regeringsboot.
Vladimir Poetin is al bij de eerste ronde verkozen tot Russisch president. Een jaar geleden was hij zo goed als onbekend.
Eyskens: Stalin zei: ‘In Rusland is het niet belangrijk hoe de mensen stemmen, belangrijk is hoe de stemmen worden geteld.’ Rusland heeft nooit een echte democratie gekend, en ook deze verkiezing verloopt te gestroomlijnd in het voordeel van een van bovenuit gedropte kandidaat. Vraag is of in Rusland de wet zich herhaalt dat revoluties eindigen in een bonapartistische reactie. Bonaparte na de terreur van Robespierre, Stalin na de chaos onder Lenin, Poetin na de chaos onder Gorbatsjov en Jeltsin. Voor Rusland zelf is dat misschien niet eens zo erg. Vanuit onze situatie is het makkelijk praten over democratische structuren, maar er moet dringend weer een rechtsstaat worden gevestigd. Of Poetin dat kan, moeten we afwachten. Als hij een Bonaparte wordt, zal hij de grootheid van Rusland verder bespelen. Wat niet zonder gevaar is, voor iemand die in zijn korf tienduizend kernkoppen vindt.
Rusland is een groot lichaam dat in- en uitademt, waarbij de borstkas zich eerst uitzet en daarna weer inzakt. Als het slecht gaat, laten ze stukken van de periferie vallen, als het goed gaat, slorpen ze die weer op. Zo vallen de Baltische staten, de Oekraïne, en sommige Centraal-Aziatische staten nu eens onder de Russische heerschappij, dan weer er net buiten. De Russen zijn al volop bezig hun diplomatieke druk op sommige buurstaten te verhogen, met een sterke Poetin in het Kremlin gaat de borstkas zich weer uitzetten. En dan krijg je een paniekreactie bij de voormalige Warschaupactlanden, die hun toetreding tot de EU versneld zullen willen zien, terwijl de economische voorwaarden niet vervuld zijn. Met als gevolg een overhaaste uitbreiding van de Unie die de hele Europese constructie destabiliseert.
Eén jaar na de NAVO-bombardementen op Servië, blijft de toestand in Kosovo chaotisch.
Eyskens: Ik blijf erbij dat de NAVO-interventie noodzakelijk was. Maar de Europese landen hebben veel te weinig gedaan om na de oorlog de vrede te vestigen. Bernard Kouchner smeekt tevergeefs om meer militairen en middelen, want de spanningen ter plaatse nemen toe. Tot in den treure blijkt dat Europa, door zijn interne verdeeldheid, steeds en overal te laat komt. Wij zijn even welvarend als de Amerikanen, geven gezamenlijk bijna evenveel uit aan defensie, maar als op een uur vliegen van Brussel militair moet worden opgetreden, zijn het de Amerikanen die van achtduizend kilometer ver moeten komen om de zaak te redden. Ik merk het ook in de West-Europese Unie: het statelijk nationalisme neemt de jongste jaren weer toe. In zekere zin krijgt Margaret Thatcher gelijk. Mensen als Schröder en Chirac zijn veel minder geporteerd naar integratie, dan naar overleg tussen regeringen. Want zo behouden ze hun vetorecht. We keren terug naar het Europa van het interbellum, weg van het Europa van de founding fathers Robert Schumann en Jean Monnet. Ik vrees dat we een historische kans aan het verkwanselen zijn. Mijn enige hoop is dat de monetaire unie de druk tot verdere integratie levend kan houden.
MARK EYSKENS
Koen Meulenaere
