Het Forum: plein in Rome, tussen Capitool en Palatijn, waar burgers samenkwamen om publieke zaken te bespreken en recht te doen.
Mijnheer Eyskens, dit is de laatste aflevering van het vijfde seizoen Kroonraad-Forum. Vanaf volgende week ruimen we baan voor Euro 2000. Hoe kijkt u tegen dat evenement aan?
Mark Eyskens: De sport is erg belangrijk in de moderne samenleving, is voor velen een uitlaatklep, en leidt tot allerlei vormen van gemeenschappelijke gevoelens. Sport zou in de eerste plaats een uiting moeten zijn van wat de Engelsen sportsmanship noemen, waarbij correct gedrag en respect voor de tegenstander onaantastbare waarden zijn. Helaas is voetbal op topniveau dat allerminst, en ontaardt het ook naast het veld door het beestachtige gedrag van kleine minderheden. Het hooliganisme is een echte smet op onze beschaving, en een efficiënte oplossing is nog altijd niet gevonden. Als je ziet hoeveel mensen en middelen nu worden ingezet, is de grens van het aanvaardbare ver overschreden. Anderzijds mag men de vele sportliefhebbers hun plezier niet afnemen omdat men dat handvol criminelen niet de baas kan. Hopelijk bewijst de Europese samenwerking tussen verschillende politiediensten haar nut. Maar er moet op Europees niveau vooral een uitzonderingswetgeving worden uitgewerkt, die het mogelijk maakt betrapte hooligans onmiddellijk aan te houden en voor maanden, zo niet jaren, achter tralies op te sluiten. De straffen moeten fors omhoog, anders hebben al die dure voorzorgsmaatregelen geen zin. Ik stel vast dat hooliganisme rond sportwedstrijden nagenoeg onbestaande is in Amerika, nochtans een gewelddadig en schietgraag land.
Wordt het voetbal te veel opgeschroefd?
Eyskens: Dat is een andere smet op deze sport: de extreme commercie. Een gevolg van onze ‘ver-markte’ maatschappij. Ik gruw van de bedragen waarvoor voetbalspelers gekocht en verkocht worden. En ik duizel van de sommen die sommige instanties verdienen met toernooien als dit. Wat blijft er over van de geest van de Griekse Olympische Spelen? Dat is uiteraard een nostalgische uitroep die geen zoden aan de dijk zet, maar de vele onverkwikkelijke nevenverschijnselen van grote sportorganisaties worden te gemakkelijk geaccepteerd.
Een geslaagd toernooi is volgens de organisatoren van goudwaarde voor het Belgische imago in het buitenland.
Eyskens: Ja, maar de risico’s dat het net het tegenovergestelde wordt, zijn te groot. Daarom hadden we deze kelk aan ons moeten laten voorbijgaan. Want niemand kan garanderen dat er geen supportersgeweld komt. En als ik de tribune in Charleroi zie, zo steil als een roetsjbaan, houd ik mijn hart vast. Het was een redelijke eis van de Britse conservatieven om Engeland-Duitsland te laten spelen in de Heizel, waar de accommodaties ruimer en veiliger lijken. Waarom doet men de stadiontoewijzing niet na de lottrekking, in plaats van ervoor? Dan zou toch geen zinnig mens het in zijn hoofd halen om te zeggen: ‘Ha, Engeland-Duitsland! Dat is een match voor in Charleroi.’
De Vlaamse regering heeft de knoop over Doel doorgehakt: het dorp wordt onteigend en verdwijnt.
Eyskens: Toen ik zelf eind de jaren ’70 minister van Ruimtelijke Ordening was, heb ik Doel als woonkern op het gewestplan laten zetten. Ik had dat dorp bezocht, en wilde het behouden en inkapselen in een ruimere havenstructuur. Dat leek toen verzoenbaar, en Pernis in het Rotterdamse havengebied toont aan dat het kán. Maar door nieuwe ontwikkelingen is men nu van oordeel dat het behoud van Doel niet meer mogelijk is. Dat is jammer, temeer omdat men met die mensen langdurig heeft gesold. Maar verhalen over dorpen of straten die moeten verdwijnen, worden ook vaak sentimenteel misbruikt. Dat men voor de inwoners van Doel een fatsoenlijke onteigeningsregeling uitwerkt, en er dan definitief een punt achter zet. De bewoners nu nog valse hoop geven, is niet eerlijk.
De vrije Hemelvaartsdag verplicht ons dit gesprek al op vrijdag af te sluiten, vóór de bestuursvergadering bij Agalev. Wat zullen volgens u de politieke gevolgen van het verdwijnen van Doel zijn?
Eyskens: Agalev heeft de jongste weken een zeer slechte beurt gemaakt bij zijn achterban, getuige de reactie van pater Versteylen. De toegeving inzake Doel heeft barsten geslagen die niet meer te herstellen zijn. De voorspelde breuk tussen de realo’s en de fundi’s lijkt een feit, wat verstrekkende gevolgen kan hebben voor de politieke landkaart. Patrick Dewael heeft, als handig politicus, in het Vlaams parlement sussende taal gesproken, en de leiders van de groene partij een strohalm geboden waaraan ze zich kunnen vastklampen, maar het kwaad is geschied. Zelfs al mocht Agalev beslissen om toch uit de regering te stappen, verandert dat niets meer aan de beslissing over Doel. En dat snijdt diep in ziel en gemoed van veel brave Agalev-stemmers. Al vergissen die zich van maatschappij door te denken dat je ons comfort en onze welvaart kunt handhaven zonder verdere industrialisering en technologisering. Interne twisten bij Agalev en Ecolo kunnen gevolgen hebben voor de paars-groene regering. En die is via de Vlaamse regering ook kwetsbaar op de flank van de Volksunie, indien na de gemeenteraadsverkiezingen de costa niet meer van de grond komt.
Komen de in se onverzoenbare tegenstellingen tussen blauw en groen, net als die tussen blauw en rood, na één jaar Verhofstadt aan de oppervlakte?
Eyskens: De allergie, om geen erger woord te gebruiken, voor de CVP is zo virulent, dat Verhofstadt zijn partners nog een hele tijd zal kunnen overtuigen om paars-groen in stand te houden. En na de gemeenteraadsverkiezingen zal de Wetstraat leven met het perspectief van het Belgische EU-voorzitterschap. Dat was ook ten tijde van Jean-Luc Dehaene een gedroomd excuus om alle onenigheid op de lange baan te schuiven. Als bovendien de conjunctuur gunstig blijft, kan de regering de interne tegenstellingen blijven afkopen door ieder zijn zin te geven. Die conjunctuur is als manna uit de hemel gevallen. Ik ben lid geweest van dertien regeringen, ik heb nooit anders gehoord dan ‘besparen’. Voor geen enkel project was er geld. Deze regering is de eerste die opnieuw kan uitgeven. Maar ze moet goed beseffen dat dit niet haar verdienste is, en dat ze onze structurele problemen voorlopig niet oplost maar versluiert. Dat de sociale zekerheid onze arbeid veel te duur maakt bijvoorbeeld, daar wordt niets aan gedaan. De werkgelegenheidscijfers zijn op dit moment goed, maar ze zullen snel weer verslechteren als de conjunctuur omslaat en de beurs afkalft.
Is de oprichting van het Zilverfonds geen fundamentele ingreep?
Eyskens: Het is goed dat men denkt aan de vrijwaring van de wettelijke pensioenen. Maar ik heb twee opmerkingen bij dat Zilverfonds. De wettelijke pensioenen zijn het minimum minimorum, daarnaast moeten we de tweede pijler verder ontwikkelen en systemen van kapitalisatie sterk bevorderen. Ik hoop dat men daar oog voor heeft bij de fiscale hervorming. En ten tweede blijf ik hameren op het Nederlandse voorbeeld, of het nu gaat om wettelijke of bijkomende pensioenen. Nederland beschikt over enorme pensioenfondsen, die worden geïnvesteerd in het bedrijfsleven, en die de motor vormen van de economische ontwikkeling en van de verankering van Nederlandse bedrijven. Ik ben geen nationalist, maar er komen momenten dat de algemene uitverkoop van de eigen industrie de wenkbrauwen doet fronsen. Als je kijkt naar het concurrentievermogen, is Nederland het beste land in de hele wereld. Vóór Singapore, vóór Hongkong dat zwaar gezakt is, vóór de Verenigde Staten, vóór iedereen. Dat is een uitzonderlijke prestatie, en dat voor een buurland waarmee we zoveel gemeenschappelijk hebben. Waarom kunnen wij dat dan niet? België staat achttiende of zoiets. Aan dat aspect gaat Johan Vande Lanotte met zijn Zilverfonds voorbij.
Ik ben het eens met Karel De Gucht als die zegt dat de financieringsmethode en wat je met de centen doet, minstens even belangrijk is als het aanleggen van een reserve zelf. Dat geld beleggen in staatsfondsen kan iedereen. Het is zonder risico maar ook zonder enig economisch hefboomeffect. Nu goed, het compromis hierover tussen liberalen en socialisten staat in de sterren geschreven. Idem voor de belastinghervorming. Er komt geen algemene procentuele vermindering, want dat zou asociaal zijn. En het voorstel van Patrick Janssens, 12.000 frank voor iedereen, heeft geen zin. Dus wordt er gewerkt aan een intermediaire formule, die zal worden uitgesmeerd over een langere periode en ingewikkeld genoeg zal zijn om er iedereen zijn gading in te laten vinden.
Israël is halsoverkop vertrokken uit Zuid-Libanon. Maar brengt dat de vrede dichterbij of verderaf?
Eyskens: Ik denk dat premier Barak, onder buitenlandse druk, paniekvoetbal heeft gespeeld. Dat zal zijn positie niet ten goede komen, ook niet in zijn eigen partij. Barak is geen Rabin. Het gevolg van dat overhaaste vertrek is dat de Hezbollah is opgerukt naar de Israëlische grens, wat een gevaarlijke complicatie is. De beste oplossing is dat een vredesmacht zich op de grens als buffer tussen de partijen opstelt. Datzelfde moet gebeuren op de Golanhoogte, wat veronderstelt dat Israël zich ook daar terugtrekt, en dat er diplomatiek overleg is met de Syrische president Assad, een geheimzinnig en moeilijk man, met erg veel macht in dat gebied. Het kapotgeschoten Libanon is in praktijk een protectoraat van Damascus. Europa, dat in het Midden-Oosten al zijn invloed verloren is, zou bij een dergelijke oplossing een voortrekkersrol moeten vervullen.
De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Joschka Fischer heeft gepleit voor een verdere politieke eenmaking in Europa. Fransen en Britten reageerden veeleer afwijzend.
Eyskens: De toespraak van Fischer, al sprak hij nadrukkelijk in eigen naam, was moedig. Maar om te komen tot een echte federatie is het te vroeg. Ik denk dat we het toekomstige Europa, van vijfentwintig of dertig landen, moeten opbouwen volgens het Saturnusmodel. In het centrum een zware kern met de landen van de monetaire unie, en daaromheen enkele cirkels waarop de andere landen zitten, afhankelijk van hoe ver ze al geëvolueerd zijn naar het EU-model. De kernlanden moeten voorop gaan om samen een gemeenschappelijk buitenlands en defensiebeleid uit te bouwen. Zolang je maar met elf bent, is de gekwalificeerde meerderheid niet zo nefast, en kan je sneller vooruit.
Dreigt er een schisma tussen de euro-landen en de andere EU-lidstaten? Zeker als de euro vanaf 2002 het dagelijkse leven gaat beheersen.
Eyskens: Die andere landen hebben zichzelf uitgesloten. Ik heb altijd gesteld dat de as Parijs-Bonn, nu Parijs-Berlijn, te smal was om de Europese constructie te dragen. Die moet rusten op een driehoek Parijs-Londen-Berlijn. Groot-Brittannië is essentieel voor de opbouw van Europa, onder meer door zijn banden met de Verenigde Staten, en door de verengelsing van de wereld in volle globalisatie. De euro mag in geen geval eindigen met een schisma. Ik heb onlangs een artikel in La Libre Belgique gepubliceerd onder de kop: ‘Eurosie’. Het is simplistisch om te roepen dat de zwakke euro geen probleem vormt. Dat is zoals in het Franse liedje : ‘Tout va très bien, madame de la marquise.’ De euro is zwak omdat Europa, in vergelijking met de Verenigde Staten, te weinig doet aan zijn sociaal-economische structurele problemen. Bij weeromstuit zijn de dollar en het pond overgewaardeerd. Mijn voorstel is dat de elf euro-landen met Tony Blair, die het goed meent met Europa, een monetair akkoord sluiten. Het Britse pond hoeft geen lid te worden van de monetaire unie, want dat is politiek voorlopig niet haalbaar. Maar samen met de Britse overheid kunnen we er, via wederzijdse en gecoördineerde interventies op de wisselmarkt, voor zorgen dat de koersschommelingen binnen bepaalde limieten blijven. Als tegenprestatie nemen de Britten hun plaats in die kern van Europa in, en doen ze mee aan een gezamenlijk buitenlands en defensiebleid. Dat voorstel lijkt me pragmatischer dan waar Fischer voor pleit.
MARK EYSKENS
Koen Meulenaere
