Voor de Vlaamse liberalen breekt het uur van de waarheid aan. Als ze de sociaaleconomische onderhandelingen niet naar hun hand kunnen zetten, zijn ze verloren. En hun voorzitter ook.
De laatste tijd worden er in onze partij meer geheime vergaderingen zonder de voorzitter georganiseerd dan officiële samenkomsten waar hij bij is’, klonk het amper een maand geleden bij de Open VLD. Terwijl Alexander De Croo volledig werd opgeslokt door de regeringsonderhandelingen hadden sommigen van zijn parlementsleden niet echt veel omhanden. En wat doet een rechtgeaarde liberaal dan? De toekomst voorbereiden, natuurlijk.
Dus maakten zijn partijgenoten plannen. Voor een nieuw Burgermanifest, bijvoorbeeld, want daar vragen ze de voorzitter nu al maandenlang om. Maar ook voor de eventuele opvolging van Alexander De Croo – een mens kan nooit vooruitziend genoeg zijn. De voorzitter is vandaag nog wel met voorsprong de populairste Open VLD’er en daarmee meteen de grootste troef van de Vlaamse liberalen, maar de partij zelf blijft in de peilingen achteruitboeren. In de recente poll van de VRT en De Standaard blijft ze op 11,9 procent van de stemmen hangen. Moeilijk voor te stellen dat dit dezelfde liberalen zijn die er een paar jaar geleden nog van droomden tot een brede volkspartij uit te groeien.
Hoewel ze hem publiekelijk alle lof toezwaaien, zijn er nog altijd behoorlijk wat Vlaamse liberalen die niet kunnen wachten tot de dag dat hun voorzitter steken laat vallen en weer richting bedrijfsleven vertrekt. Parlementsleden uit de zogenaamde tussengeneratie, bijvoorbeeld, met oud-minister Marino Keulen op kop, die nog altijd niet hebben verteerd dat ze gepasseerd zijn door een debutant. Maar ook ontslagnemende ministers die hun ster hebben zien rijzen in de regering van lopende zaken proberen zoveel mogelijk op de partij te wegen. Al dan niet via de officiële kanalen. Vooral minister van Binnenlandse Zaken Annemie Turtelboom heeft in korte tijd een zeer stevige reputatie opgebouwd, en wordt dezer dagen door veel van haar partijgenoten als het enige waardige alternatief voor De Croo beschouwd.
De aanstoker van veel officieuze samenkomsten zou oud-minister Patrick Dewael zijn, die er niet altijd even goed in slaagt zijn oplaaiende ambities te onderdrukken. Hoewel hij bij de verkiezingen van vorig jaar in Limburg in het zand beet, bleef hij subtiel campagne voeren tegen zijn voorzitter. En dat besefte De Croo maar al te goed. Vandaar de keuze om Dewael fractieleider te maken in de Kamer in plaats van voor een nieuwlichter als Gwendolyn Rutten te kiezen. Ook bij de Open VLD is vernieuwing alleen een prioriteit als die de interne strategie niet al te veel in de weg loopt. In elk geval zou De Croos ingreep zijn doel niet hebben gemist en is Dewael volgens zijn partijgenoten voorlopig gekalmeerd.
Van de andere restanten van de oude partijleiding heeft De Croo niet veel te vrezen. Bart Somers zou het voorzitterschap op zich wel aankunnen, maar blonk bij zijn vorige passage in de Melssensstraat niet bepaald uit in zelfstandig denken. Bovendien heeft De Croo hem meteen na zijn aantreden in ere hersteld door hem geregeld te consulteren. Guy Verhofstadt heeft het de laatste tijd dan weer veel te druk met het herdenken van Europa om zich met partijbeslommeringen in te laten, en Europees commissaris Karel De Gucht roept dezer dagen vooral in de woestijn.
Politieke maturiteit
Dus blijft Alexander De Croo in het zadel. Hoe stevig zal in grote mate afhangen van wat er de komende dagen en weken aan de onderhandelingstafel gebeurt. Want nu is het erop of eronder voor de Open VLD, en dus ook voor de voorzitter. Sinds hij in het voorjaar van 2010 het overleg over de splitsing van de kieskring Brussel-Halle-Vilvoorde opblies, is hij er niet meer in geslaagd de agenda te bepalen. Ook niet toen de onderhandelingen naar aanleiding van de nota-Di Rupo begin deze zomer op de spits werden gedreven. De Vlaamse liberalen lieten toen weten onder bepaalde voorwaarden over Elio Di Rupo’s tekst te willen onderhandelen. Maar die houding werd overschaduwd door het brute nee van de N-VA, en vooral door de sprong in het diepe van de CD&V. Nadat CD&V-voorzitter Wouter Beke eerst weigerde om verder te praten en vervolgens toch naar de onderhandelingstafel terugkeerde, waren het lange tijd de christendemocraten die de agenda bepaalden. Plots wist elke Vlaming weer waar ze voor stonden. ‘Wij hadden ons toen ook meer kunnen profileren’, zegt een liberaal parlementslid. ‘Maar we hadden al eens met de spierballen gerold in een communautair beladen dossier, en dat was ons niet echt goed bekomen. Bovendien heeft Beke na zijn manoeuvre drie dagen lang spitsroeden moeten lopen in zijn eigen partij, en ik weet niet of Alexander zoiets binnen de Open VLD had overleefd.’
Maar ondertussen is er dus een communautair akkoord, en gaan de onderhandelaars zonder de groenen over de sociaaleconomische luiken van het regeerakkoord praten. Dat is natuurlijk spek voor de bek van de Open VLD. De hoogste tijd dat de partij zichzelf en haar programma weer op de kaart zet, en dat De Croo eindelijk eens bewijst dat hij ondertussen de politieke maturiteit bezit om een belangrijk politiek akkoord naar zijn hand te zetten. Want daar twijfelen veel collega’s nog aan – en niet alleen bij de politieke concurrentie.
Sommige liberalen betreuren ondertussen wel dat De Croo zijn kruit al heeft verschoten in de discussie over het aantal partijen aan de onderhandelingstafel. ‘Dat getuigde niet van veel openheid’, zegt een oudgediende. ‘Waarom zouden we er als liberalen problemen mee hebben als er een goed regeerakkoord kon worden afgesloten met de groenen? Door hun vertrek te eisen, hebben we vooral laten zien dat we bang zijn voor een regering met een aanzienlijke linkse vertegenwoordiging.’ Anderen vrezen dan weer dat het pleidooi om Groen! en Ecolo te dumpen de Open VLD zwaar zal worden aangerekend als de partij om de een of andere reden alsnog uit de onderhandelingen stapt. Omdat de belastingen toch ingrijpend worden opgetrokken, bijvoorbeeld.
Hoe dan ook, de economie is nog altijd de corebusiness van de liberalen, en dus moeten ze de discussie nu zoveel mogelijk naar hun hand zetten. Vandaar ook De Croos uithaal naar de tekst van Di Rupo, vorige week in Humo. ‘Als je de nota-Di Rupo uitvoert, is de economie over vijf jaar kapot’, zei hij. ‘Als je dat plan sociaaleconomisch uitvoert, gaat dit land recht naar de afgrond.’ Geen slechte voorzet, maar De Croo zal de komende dagen ook op heel concrete punten de toon moeten zetten. Net zoals Bart De Wever (N-VA) en daarna Wouter Beke dat hebben gedaan tijdens de maandenlange communautaire gesprekken. ‘Want als we deze kans missen, zijn we echt verloren’, klinkt het in de fracties. ‘En de voorzitter ook.’
DOOR ANN PEUTEMAN
Mist Alexander De Croo nu zijn kans, dan riskeert de Open VLD een vrije val.
18,8%
Verkiezingen juni 2007
14,0%
verkiezingen juni 2010
11,9%
Peiling oktober 2011
