Wat wordt er zoal in de ideeënfabriek van Steve Stevaert (SP.A) en Els Van Weert (Spirit) vervaardigd? Leuke dingen voor de mensen – of wat had u gedacht – zoals een all-in prijs voor het rijbewijs.
Tot dusver hebben ongeveer duizend mensen samen zo’n tweeduizend ideeën ingestuurd en goede ideeën blijven welkom. De ideeënfabriek van SP.A-voorzitter Steve Stevaert en Spirit-partner Els Van Weert is immers nog maar net opgestart. Vanaf 9 februari komt er een ideeënfabriek-website, waar online over nog meer nieuwe ideeën ‘gebrainstormd’ kan worden. Liberalen en andere concurrenten van het kartel krijgen er wellicht de stuipen van, maar vanaf die datum zullen de leukste ideeën uit het huidige aanbod ook in een advertentiecampagne te bewonderen zijn. Erger nog, SP.A-Spirit gaat de ideeën van ‘de mensen’ zelfs meenemen in de campagne voor de Vlaamse verkiezingen.
Zoals te verwachten viel, is vooral het gratis maken van allerlei zaken voor de ideeënbedenkers een belangrijke inspiratiebron. Critici zullen dat populistisch noemen, maar Steve Stevaert, dat weten we, is vóór critici. Het mag ook niet verbazen dat Stevaert en Van Weert best tevreden zijn uitgerekend nu – op het ogenblik dat de politieke actualiteit door het ‘gekrakeel’ over het migrantenstemrecht wordt beheerst – met hun ideeënfabriek voor de dag te komen.
Waarom een ideeënfabriek?
ELS VAN WEERT: Heel wat mensen hebben interessante ideeën, oplossingen of suggesties voor concrete problemen, maar politici pikken dat over het algemeen te weinig op. Een aantal weken geleden heeft Steve een oproep gericht tot alle parlementsleden en tot de bevolking. Stuur ons uw ideeën! Wat blijkt nu? Dat mensen niet apathisch of apolitiek zijn, want er komen ontzettend veel leuke en bruikbare voorstellen binnen.
Spirit heeft ook een aantal brainstormsessies georganiseerd, met mensen van binnen en buiten de partij, om nog meer ideeën uit de samenleving te doen opborrelen. Die hele operatie is zo succesvol geweest, dat SP.A en Spirit nu met sommige van die ideeën politiek aan de slag willen. Daarnaast komt er ook een ideeënbus, waarmee Bert (Anciaux) en Steve de boer op gaan, om te luisteren naar wat bij de mensen leeft.
Welke ideeën willen jullie zoal politiek verdedigen?
VAN WEERT: We kunnen nog niet alles prijsgeven, maar bijvoorbeeld in het kader van mobiliteit bestaat er nogal wat onvrede over de rijopleiding. Sommige mensen moeten hun rijexamen een aantal keren overdoen en voor hen wordt het vaak erg duur om te leren rijden. Een jong meisje vroeg zich af of het niet mogelijk was een vaste prijs te plakken op het behalen van een rijbewijs. Daar zit iets in volgens ons. Wij gaan dan ook pleiten voor een all-in prijs voor het rijbewijs.
STEVE STEVAERT: Overigens, een belangrijke les uit de ideeënfabriek is dat de bevolking vaak met totaal andere dingen bezig is dan het parlement of de media.
Wat houdt de bevolking bezig, naast mobiliteit?
STEVAERT: Concrete zaken, waarvan de mensen zeggen ‘ da’s ni just’. De politiek moet daar heel alert voor zijn. In Limburg worden bijvoorbeeld peren op akkers gestort en vernietigd. Dan vragen de mensen: waarom sturen we die niet naar Afrika, of waarom geven we die niet aan de kinderen op school? Maar wie nadenkt over gratis fruit op school, kan zogenaamd geen serieus politicus zijn.
Bij nader inzien, blijkt dat idee toch niet zo onzinnig. Kinderen, vooral uit de lagere sociale klasse, eten namelijk veel te weinig fruit. Maar ook kinderen uit de hogere sociale klasse hebben baat bij een stuk fruit op school, want die zeggen vaak tegen hun ouders ‘eet die peer maar zelf op en geef mij een K-3 wafel’.
Wat is het verschil tussen de ideeën van de man in de straat en die van de politici?
STEVAERT: Mensen redeneren anders dan politici en studiediensten. Als het over cultuur gaat, vertrekken wij vanuit Vlaanderen, aangezien cultuur een Vlaamse bevoegdheid is. De mensen vragen gewoon of we iets voor cultuur kunnen doen. Opvallend is ook dat nooit iemand alleen een bepaald idee heeft. Daardoor ontmoet ik nu heel veel mensen die mij bedanken dat ik hun idee heb overgenomen. (lacht)
U hebt ook uw mandatarissen gevraagd originele ideeën te bedenken?
STEVAERT: Ja, en het wordt interessant om te gaan vergelijken. Misschien hebben de mensen wel betere ideeën dan onze mandatarissen.
VAN WEERT: Een leraar stelde voor het museumbezoek voor jongeren gratis te maken. Voordeel is dat jongeren dan zelf kunnen kiezen waar ze naartoe willen, en dat op die manier waarschijnlijk veel meer jongeren met kunst in aanraking zullen komen.
STEVAERT: Of neem het idee van Wendy, een jonge vrouw, die een echtscheiding aangaat en opnieuw belastingen moet betalen op het stuk van het huis dat ze van haar man overneemt. Eigenlijk is dat een belasting op tegenspoed. Op zo’n moment spuwt de overheid de mensen in het gezicht. Zelfs de meest fervente democraat, overtuigd van de noodzaak van belastingen, slaat dan aan het twijfelen.
Al die ideetjes werken jullie liberale coalitiepartner wel op de heupen, zeker als de term gratis erin voorkomt.
STEVAERT: De liberalen hebben kritiek, maar ze keuren wel het ene gratisvoorstel na het andere mee goed. Als je iets gratis weggeeft, krijgt wie weinig heeft, meer. Als je de belastingen verlaagt, is het resultaat vaak dat wie al meer heeft, nóg meer krijgt.
Wij willen de onzinnige, stomme belastingen afschaffen, en alleen nog de rechtvaardige overhouden. Het heeft lang geduurd voor men doorhad dat ‘gratis’ eigenlijk een vorm van herverdeling is. Daarnaast kun je via dat herverdelingsmechanisme ook richting geven aan de samenleving, wat natuurlijk ook een socialistische doelstelling is.
(fel) Het is toch een schande. Hoe lang een kind doorleert, wordt op de eerste plaats bepaald door het opleidingsniveau van zijn ouders. De kritiek op mijn gratisvoorstellen is soms vreemd. Alle partijen hebben in het Vlaams parlement al resoluties ingediend voor kosteloos onderwijs. Dat is toch precies hetzelfde als gratis? En hoe kun je zorgen voor kosteloos onderwijs? Door het openbaar vervoer gratis te maken, want de vervoerskosten zijn voor veel ouders van schoolgaande kinderen een belangrijke uitgavenpost. De conservatieven wijzen erop dat heel wat ouders hun kinderen liever met de auto brengen. Of ik die dan ook ga subsidiëren? Nee, want ik wil juist dat kinderen met de bus naar school gaan.
Het belastinggeld wordt vooral gehaald bij de tweeverdieners. Iedereen profiteert van het gratisbeleid, maar zij betalen de rekening?
STEVAERT: Ik weet ook wel dat je dat niet tot in het oneindige kunt doortrekken. Maar als de liberalen nu eens werk zouden maken van een correcte inning van de belastingen, zou ik nog heel wat zaken gratis kunnen maken. Dat is ook mijn oproep aan die Hervé Jamar, dat die niet altijd ‘ja, maar’ moet zeggen.
Ik heb met Spirit en met de socialistische beweging veel over die gratisfilosofie gediscussieerd, je mag namelijk niet in een soort miserabilisme verzanden, want dan stoot je de tweeverdieners inderdaad af. Daarom heb ik er geen bezwaar tegen dat ook rijke mensen gratis op de bus zitten. Ik ga er namelijk van uit dat die al veel voor die bus betaald hebben.
VAN WEERT: Solidariteit is belangrijk, net zoals goed uitgebouwde gemeenschapsdiensten. Ook voor ons zijn er grenzen aan het gratis maken van alles en nog wat. We moeten dus onze prioriteiten goed kiezen.
Iets anders. Er gaan geruchten over een mogelijke coalitiewissel na de regionale verkiezingen van 13 juni. Vooral de PS zou de liberalen beu zijn.
STEVAERT: Als er verkiezingen in aantocht zijn, ziet niemand de ander graag. Bepaalde partijen schijnen te denken dat ze de absolute meerderheid hebben. Maar ik hecht daar niet meer belang aan dan nodig. Wat wel belangrijk is – de rest is geleuter – is wat de MR doet, namelijk contact nemen met de CDH. Dat heeft een nieuw politiek feit in Wallonië gecreëerd, omdat de CDH, die eigenlijk in de marge opereerde, nu opnieuw op de voorgrond is gekomen. Want het zou mij niet verwonderen dat Joëlle Milquet, nadat ze het aanbod van Louis Michel heeft afgewezen, ook eens met Elio Di Rupo van gedachten gaat wisselen. En zo wordt CDH misschien opnieuw een medespeler op het veld.
Wat te denken van de analyse van minister van Sociale Zaken Rudy Demotte, dat de liberalen de financiering van de sociale zekerheid in gevaar brengen?
STEVAERT: Die analyse klopt niet. Er is maar één mogelijkheid om de sociale zekerheid te blijven financieren en dat is ervoor zorgen dat veel meer mensen werken.
Als we daar niet in slagen, hebben we een zeer groot probleem. Maar ik zie het niet zo pessimistisch in als sommige anderen. Vier jaar geleden was er nog krapte op de arbeidsmarkt. Ik heb de indruk dat er opnieuw een conjunctuuromslag op komst is. Maar zelfs als de economie opnieuw aantrekt, zal België het financieel moeilijk blijven hebben. In die zin was Lambermont een ongelooflijke stap vooruit in de staatshervorming, dat wordt onvoldoende beseft. Voor het eerst in de geschiedenis zal niet het geldtekort van de Franstaligen, maar wel dat van de Belgische overheid de motor gaan vormen voor nieuwe stappen in de staatshervorming.
VAN WEERT: We gaan het debat op de lange termijn ook niet uit de weg. Frank Vandenbroucke en Johan Vande Lanotte hebben daartoe al een belangrijke aanzet gegeven. Op dat moment kan er misschien ook worden nagedacht over alternatieve financieringsmechanismen voor de sociale zekerheid.
Rudy Demotte schuift een vermogensbelasting naar voren.
STEVAERT: Met alle sympathie voor Rudy, maar ik wil geen vermogensbelasting die alleen maar geld kost en niets opbrengt.
VAN WEERT: Het mag geen symbooldiscussie worden.
STEVAERT: Laten we dat voorstel maar onderbrengen in het hoofdstuk retoriek.
In wezen geloof ik dat onze huidige aanpak de goede is. Ik ontmoet de ene professor na de andere die mij komt uitleggen dat we de vergrijzing niet meer zullen kunnen betalen. Als ik dan zeg, laten we alvast één maatregel nemen, u hebt geen slecht pensioen, kunnen we misschien iets meer solidariteit opbrengen? Dan ben ik een anti-intellectueel, omdat ik op basis van hun eigen analyse iets aan de pensioenen wil doen.
Brengt de terugkeer van CDH op de Franstalige politieke scène ook CD&V weer voor het voetlicht?
STEVAERT: (aarzelt) Dat weet ik niet. Ik denk dat ik beter opschiet met Guy Verhofstadt dan Herman Van Rompuy met Joëlle Milquet.
Maar de paarse regering is niet goed bezig.
STEVAERT: Het is nooit zo slecht en nooit zo goed als wordt gezegd. De regering neemt toch met een zekere regelmaat erg belangrijke beslissingen. Ik doe niet mee aan dat overdreven pessimisme. Mijn partij zat ook in de vorige regering, met CD&V. Toen liepen sommige politici er ook doodongelukkig bij, want de media, de media, die waren toch echt helemaal aan het ontsporen.
De regering moet zich de kritiek in de media niet te veel aantrekken?
STEVAERT: Echt niet. We hebben nog nooit zo’n goede pers gehad. Ik ben al blij dat ik niet elke dag een commentaarstuk hoef te schrijven. En van gewone mensen hoor ik vooral positieve reacties. Die ministers moeten toch hard werken Steve, zeggen die. Als je dat maar weet, antwoord ik dan.
Ik stoor me wel aan die domme analyse dat een meerderheid van de Vlamingen rechts en conservatief zou zijn. Zeventig procent van de Vlamingen heeft rechts gestemd, beweert een aantal intellectuelen nu. Maar dat is een wel heel creatief optelsommetje.
VAN WEERT: Leg dat maar eens voor aan een aantal CD&V’ers.
STEVAERT: Onze taak bestaat erin die foute optelling te weerleggen. Daarom moeten er bij de verkiezingen in juni naast leden van het kartel ook onafhankelijke kandidaten, ACW-mensen en progressieve groenen op onze lijsten voorkomen.
Sinds de SP.A-nieuwjaarsreceptie weten we dat na 13 juni geen enkele socialistische excellentie nog zeker is van zijn baan. Geldt dat aangezegde ontslag ook voor Spirit-minister Bert Anciaux?
VAN WEERT: Ik voel mij niet geroepen om de opzeggingstermijn van Bert te laten ingaan. Laten we vooral proberen de verkiezingen te winnen, vervolgens, hopelijk, een goed regeerakkoord te onderhandelen, en dan de juiste man of vrouw op de juiste plaats te zetten.
STEVAERT: Ik wou juist het verschil benadrukken tussen de VLD en de SP.A. Bij de VLD bestaan er geen opzeggingstermijnen, vraag dat maar aan Jaak Gabriëls. Wij gaan rekening houden met de kiezer, en wie gelooft dat de Vlaamse verkiezingen geen invloed zullen hebben op het hele politieke gebeuren, is naïef. Het zijn verkiezingen in dit land!
De Vlaamse verkiezingen uitroepen tot een populariteitstest voor de net verkozen federale ministers is toch nog iets anders.
STEVAERT: Federale ministers wonen ook ergens en als blijkt dat de socialisten in de ene provincie beter scoren dan in de andere, zullen daaraan conclusies verbonden worden, ook op Belgisch niveau. Stel dat er een politieke aardverschuiving gebeurt, wat niet uitgesloten is, gaan we dan gewoon over tot de orde van de dag?
Bij ons is iedereen gelijk voor de wet, er worden geen uitzonderingen gemaakt, en we zullen wel zien hoe elke kandidaat het doet. Wel is afgesproken dat kandidaten maar op één lijst kunnen staan. Maar iedereen is verantwoordelijk voor alles. Vorige keer heb ik de kastanjes uit het vuur gehaald voor het federale niveau, hoewel ik duidelijk had gezegd dat mijn voorkeur uitging naar het Vlaamse niveau.
Hoe beoordeelt Spirit, met zijn Vlaams-nationale roots, het amalgaam dat nu gemaakt wordt van de federale en de Vlaamse verkiezingen?
VAN WEERT: In de hoofden van de mensen bestaat dat amalgaam nu eenmaal. Ik betreur dat, maar ik heb er geen pasklare oplossing voor. Misschien moeten we inderdaad eens over nieuwe spelregels nadenken, voor iedereen dan welteverstaan, want het zou dwaas zijn om als enige aan de kant te blijven staan.
STEVAERT: We zouden ook een puristische houding kunnen aannemen: Steve Stevaert, Geert Bourgeois, Els Van Weert, Bert Anciaux, Patrick Dewael, Guy Verhofstadt en de anderen, doen allemaal niet mee aan de verkiezingen. Dan weet ik wie de grootste partij wordt in dit land. Een partij die het niet van de democratie moet hebben. En de dag na de verkiezingen komen alle journalisten ons vragen of we misschien op onze kop gevallen zijn.
De SP.A is een autoritair geleide partij, Spirit heeft een veel minder hiërarchische partijcultuur. Botst dat niet?
VAN WEERT: Bij Spirit heerst nogal wat anarchie, maar wij krijgen in het kartel genoeg speelruimte om onszelf te blijven. We hebben ook ons stempel op de regeringsonderhandelingen weten te drukken. Zo is het hoofdstuk staatshervorming in het regeerakkoord er mede dankzij Spirit gekomen. Het uitgebreide onderdeel mobiliteit is eveneens in belangrijke mate de verdienste van Spirit. Volgende week bespreken we dan weer het vredesinstituut in het Vlaams parlement. Dankzij dit kartel kunnen wij dus ons ding doen. Ik heb niet het gevoel in een dictatoriaal systeem te zijn terechtgekomen. En wat nog belangrijker is: het kartel is er toch voor een stuk in geslaagd de versnippering van progressieve krachten een halt toe te roepen.
STEVAERT: De inzet in Vlaanderen is op dit moment heel duidelijk: links staat tegenover rechts, progressief tegenover conservatief. Wie links verdeelt, steunt rechts, wie progressief verdeelt, steunt conservatief. Er wordt nogal gemakkelijk gedaan alsof alles goed gaat in Vlaanderen. Maar er zijn juist gigantische problemen, niet alleen met de sociale zekerheid, maar ook met de democratie.
Los daarvan is de SP.A nog nooit zo democratisch geweest. Het is ook een denkfout degene die zijn slag niet thuis haalt en vervolgens begint te zeuren, als een groot democraat te beschouwen. Een democraat is iemand die opkomt voor zijn ideeën, maar die zich ook kan neerleggen bij de meerderheid. Bij ons mocht iedereen meestemmen over het kartel Spirit-SP.A. Welnu, de 85 procent die vóór heeft gestemd, dat is de democratie, niet de 15 procent die tegen is. Bovendien, het zal u misschien verbazen, maar ik accepteer vaak beslissingen die ik persoonlijk liever anders had gezien. En ik verdedig die dan ook.
Partijdiscipline mag niet verward worden met gebrek aan interne democratie?
STEVAERT: Partijdiscipline is juist democratie. Ik heb niets tegen een minderheidsstandpunt, maar dat mag niet verheerlijkt worden.
Wat SP.A-Spirit doet, is een boeiend experiment. En wij zijn geen Mexicaans leger hè, want dat wordt nu als de hoogste vorm van democratie gepercipieerd.
VAN WEERT: Het democratisch gehalte van je partij wordt afgemeten aan het aantal dissidenten en afwijkende meningen binnen je partij.
STEVAERT: Dat ‘Mexicaans-leger-model’ is een hele slechte zaak voor de politiek. Verschil van mening moet er zijn, maar op een bepaald moment moet je kunnen afronden. Sommige partijen zijn nu aan het desintegreren, omdat de interne spreidstand te groot is.
De opiniepeilingen voor het kartel zijn gunstig, die voor het Vlaams Blok zijn dat evenzeer. Hoe komt het dat we er niet in slagen het gat in de haag te dichten, om het met uw eigen woorden te zeggen?
STEVAERT: Alle politieke partijen proberen elkaar constant vliegen af te vangen. Het probleem van democratisch Vlaanderen is dat ze allemaal met het SP.A-Spirit-kartel bezig zijn. Dat komt mij wel goed uit, maar eigenlijk is het niet zo verstandig. Bovendien worden typische Vlaams Blok-thema’s hoog op de agenda gezet. Wij doen dat niet, hè. Er kan niet gezegd worden dat SP.A-Spirit via het migrantenstemrecht probeert te scoren. En nu worden de foularkes ook nog een belangrijk thema. Ik weet ook wel dat de bevolking daarover verdeeld is, maar het positieve is toch dat die meisjes naar school gaan. Die foulards zijn ineens het grote probleem, en de politiek gaat dat oplossen! Natuurlijk gaan wij dat niet oplossen. Maar ondertussen lacht het Vlaams Blok zich te pletter.
Dat belooft niet veel goeds voor het debat over het migrantenstemrecht in de Kamer.
VAN WEERT: Hopelijk kan het op een ander niveau dan in de Senaat.
Wat gebeurt er als het VLD-congres zaterdag beslist van het migrantenstemrecht alsnog een regeringszaak te maken?
STEVAERT: Toppolitiek is niet voor doetjes, maar dit zou volstrekt onbegrijpelijk zijn, en daar houden we in de politiek niet van. Premier Verhofstadt heeft altijd gezegd dat wij, in tegenstelling tot de christen-democraten, het parlement over ethische kwesties vrij zouden laten beslissen. Dat is zo overeengekomen tijdens de regeringsonderhandelingen. Ik ga ervan uit dat liberalen nette mensen zijn, die gemaakte afspraken ook nakomen.
SP.A en Spirit zwijgen nog het liefst over het migrantenstemrecht. Waarom?
STEVAERT: Er zijn nu eenmaal zaken die je niet uitgelegd krijgt. Van de desinformatie kunnen wij nooit winnen. Wij hebben het over migrantenstemrecht, die andere partij heeft het over vreemdelingenstemrecht. Dat is niet toevallig.
VAN WEERT: Maar we gaan het debat intellectueel wel voeren in de Kamer.
STEVAERT: Je kan dat intellectueel ook winnen.
Maar je krijgt het niet verkocht?
STEVAERT: Hoeveel tijd denken jullie dat ik daarin stop? Avond na avond probeer ik in de volkshuizen, voor het moeilijkst denkbare doelpubliek, uit te leggen dat het onze historische taak is het migrantenstemrecht goed te keuren, en dat je nooit iets wint met mensen uit te sluiten. Maar als je daar te vaak in de media op hamert, beginnen de mensen te geloven dat je alleen nog daarvoor aandacht hebt. De vakbondsmensen van Ford, die vóór migrantenstemrecht zijn, waren boos omdat zij vonden dat ik het op televisie over Ford in plaats van over het migrantenstemrecht moest hebben.
VAN WEERT: Nu komen slechts deelaspecten van het vraagstuk aan bod, de hoofddoek, het stemrecht, maar Spirit is vragende partij voor een breder debat over de interculturele samenleving en de manier waarop verschillende culturen daarin met elkaar omgaan. Alleen lijkt deze pre-electorale periode ons niet het geschikte moment om dat debat te voeren.
Kan het proces-Dutroux de verkiezingscampagne beïnvloeden?
VAN WEERT: Het risico bestaat natuurlijk dat het rechtvaardigheidsgevoel van de bevolking nog maar eens wordt geschokt. De mensen begrepen bijvoorbeeld niet dat Paul Marchal het proces niet kon bijwonen. Gelukkig is daar nu een mouw aan gepast.
STEVAERT: Er is het proces-Dutroux, er is de hoofddoek, er is het migrantenstemrecht en er is het Vlaams Blok-proces. We zullen heel erg moeten opletten. SP.A en Spirit mogen zich daar op geen enkele manier door laten beïnvloeden. Dan maken wij kans op een goed verkiezingsresultaat.
Han Renard Ann Peuteman
