I Fiamminghi geniet de opvallende gunst van Luc Van den Brande. Waarom ? ?Omdat de minister-president zich liet imponeren.?
Vrijdag mag een delegatie uit de Vlaamse muziekwereldje, acht man sterk, nog eens op de koffie bij minister-president Luc Van den Brande (CVP). Er moet haar een en ander van het hart, maar ze had vooral graag eens wat uitleg van de andere kant gehoord. Want er is een raadsel. Wat heeft de minister-president toch met het orkest I Fiamminghi ? Hij heeft er in alle geval iets mee, want hoewel het muziekbeleid niet meteen onder zijn bevoegdheid valt, zorgt hij er wel hoogstpersoonlijk voor dat dit orkest onevenredig hoge subsidiebedragen krijgt toegestopt. Het is net die onevenredigheid die opvalt ; bijzonder gul is de Vlaamse regering niet bij het ondersteunen van het Vlaamse muziekleven, maar toch kan I Fiamminghi nooit onverrichterzake bij de minister-president langslopen.
Toen het orkest vorig jaar nog eens een extra 30 miljoen frank kreeg toegezegd, was voor de Vlaamse muziekwereld de maat vol. Bij die musici is doorgaans minder te merken van het corporatisme dat andere sectoren van het kunstleven wel eens pleegt te teisteren. Als daar dan toch gemor opsteekt, moet er dus echt wel iets ernstigs aan de hand zijn. Meer zelfs, achttien ensembles trokken eind vorig jaar naar de Vaste Cultuurpactcommissie : ze beschuldigen de Vlaamse regering van willekeur, discriminatie en favoritisme.
De zaak van de 30 miljoen lijkt ondertussen flink uit de klauw te zijn gelopen. Wie daaromtrent op informatie uitgaat bij de kabinetten van de diverse Vlaamse ministers die bij de kwestie betrokken zijn, krijgt, na enig gezucht, steevast te horen dat het hier ?een delicaat dossier? betreft. Niet zeer NPC dus. De opvallend goedgunstige behandeling die I Fiamminghi bij Van den Brande geniet, heeft zelfs allerlei roddel over bindingen tussen de directe omgeving van de minister-president en het orkest in de hand gewerkt.
Roddel is het resultaat van een informatief vacuüm : bij gebrek aan een objectieve motivering voor de gulheid van de minister-president, leek dat de enig mogelijke verklaring die nog overbleef. ?Daar is niets van aan,? aldus Godfried van de Perre beslist. Maar zo geeft deze kabinetsmedewerker van de minister-president toe, ?er is inderdaad een communicatieprobleem.? Door de ontevreden gezelschappen persoonlijk te ontvangen in december, eind vorige maand en nog eens nu vrijdag 21 februari wil Van den Brande proberen een en ander vooralsnog uit te leggen.
DE AMBITIE OM GROOT TE ZIJN
Het extraatje van 30 miljoen komt pas goed in zijn juiste perspectief te staan, wanneer blijkt dat I Fiamminghi bij het ministerie van Cultuur kan rekenen op een ?gewone? subsidiëring van 24 miljoen frank. De begroting die de Vlaamse overheid voor muziekensembles uittrekt, is niet verschrikkelijk groot : amper 109 miljoen frank. Het is een ruif waaruit 27 muziekgezelschappen moeten eten. De meeste daarvan moeten het stellen met 3 à 4 miljoen, het inderdaad grotere I Fiamminghi haalt er dus 24 miljoen uit.
Hoewel, wat is groot ? I Fiamminghi heeft nauwelijks musici in dienst. Het werkt vrijwel uitsluitend met freelance-muzikanten, voor het overgrote deel trouwens buitenlanders. Daar komt tegenwoordig wel enigszins verandering in, maar de lonen die aspirant-musici bij het ensemble in het vooruitzicht worden gesteld, worden door hen als ?onethisch laag? ervaren. Muzikant zijn in Vlaanderen, het is geen vetpot.
Had het van de daartoe bevoegde adviescommissie afgehangen, dan had I Fiamminghi in de jongste subsidiëringsronde zelfs een derde van zijn subsidie moeten inleveren. De commissie wou immers wat meer billijkheid creëren door de beschikbare middelen iets evenwichtiger te spreiden, wat vooral de kleinere gezelschappen ten goede had moeten komen. In dat advies is minister Luc Martens (CVP) van Cultuur zijn commissie echter niet gevolgd, volgens hem omdat de kleinere gezelschappen van zo’n herverdeling niet echt beter werden en omdat het de werking van I Fiamminghi ernstig dreigde te hypothekeren, en dat kon ook de bedoeling niet zijn.
I Fiamminghi, zakelijk geleid door Dries Sel, artistiek door Rudolf Werthen, is namelijk een orkest met ambitie, dat op een zo ruim mogelijke schaal aan de slag wil. Het functioneert als een bedrijf, dat erg soepel kan werken omdat het net zo weinig musici vast in dienst heeft. De hoogste gooi die I Fiamminghi voor zijn expansie wou doen, was de overname (genaamd ?overgang?) vorig jaar van het BRTN-orkest. Sel en Werthen hadden daarvoor al een principieel akkoord met gedelegeerd bestuurder Bert De Graeve van de BRTN op zak. Omwille van de financiële implicaties van het geheel (in totaal een 400 miljoen frank) en vooral omdat minister Martens zichzelf daardoor in zijn muziekbeleid in hoge mate zou vastrijden, ging de overgang uiteindelijk niet door. Maar ze illustreert in alle geval de maat die I Fiamminghi zich wil aanmeten. ?Hybris, de goden tarten,? aldus Van de Perre.
I Fiamminghi put nog uit een reeks bijkomende middelen. Het gaat dan om vormen van parallelle subsidiëring, die niet meteen in een globaal muziekbeleid passen en niet altijd aan voorafgaandelijke advisering zijn onderworpen. Vooreerst kunnen kunstenaars die internationaal actief zijn, worden erkend als ?Cultureel Ambassadeur van Vlaanderen?, een nogal naar staatspropaganda ruikend initiatief, dat door Van den Brande in de eerste plaats ten behoeve van I Fiamminghi werd bedacht. Overigens betrekt het orkest daar nu veel minder uit dan in den beginne.
NAIEF EN ONDER DE INDRUK
Daar bovenop komen subsidies van de Nationale Loterij, extraatjes die minister Martens, om zijn beleid niet helemaal krom te laten trekken, tot tien procent van de structurele subsidie wil beperken. Zodoende ontving I Fiamminghi daaruit in 1996 nog eens 2,5 miljoen frank. Er komt nog een ander subsidiepotje in zicht : ook de stad Gent denkt aan het installeren van een soort culturele ambassadeurs. Het plan verkeert in zijn opzet en uitwerking nog in een embryonair stadium, maar op de begroting van de stad is er alvast zeven miljoen frank voor voorzien. Al in het allervroegste stadium van de gesprekken daarover is I Fiamminghi als begunstigde genoemd.
Het orkest is vrij inventief in het verwerven van fondsen en, aldus een insider, ?de minister-president is daarbij, misschien wat naïef, onder de indruk gekomen van de lobbying.? Volgens Van den Brandes medewerker Van de Perre heeft I Fiamminghi ?altijd heel actief geprospecteerd om, bijvoorbeeld, in het kader van handelsmissies in het buitenland op te treden. Zo hebben ze een concurrentieel voordeel op de anderen kunnen verwerven. Maar dat begint nu te veranderen.?
Liet Van den Brande zich overbluffen door glanzende brochures en hoera-persberichten ? Dat I Fiamminghi een platencontract kon sluiten met het in klassieke muziek gespecialiseerde Amerikaanse labelTelarc, was zoiets wat bewondering kon wekken. Maar Vlaamse musici, die in zee kunnen gaan met megamaatschappijen met een wereldwijd distributienetwerk als Sony, zijn allerminst onder de indruk van een bedrijf als Telarc.
Nog krasser. Voor 9 november vorig jaar had I Fiamminghi, volgens zijn prospectus, een concert geprogrammeerd in het Musikverein in Wenen, een van de meest prestigieuze concertzalen voor klassieke muziek denkbaar. Het concert dat tot 5 november werd vervroegd ging echter helemaal niet door in het Musikverein, maar in het Palais Ferstel, een zaaltje vlakbij de Schottenkirche in de Oostenrijkse hoofdstad. Dat gebeurde in het kader van een Vlaamse promotieweek, Flandern grüsst. Ook Van den Brande zelf is daar zijn opwachting komen maken en kon er zien hoe allerlei Vlaams kleinbedrijf zijn kazen, witloof en carbonaden kwam uitstallen in een met leeuwenvlagjes opgetuigd winkelcentrum, de Ringstrassengalerie. En daar hoorde ook een streepje muziek bij. Het was niet het mythische ?Weense publiek? dat voor het concert kwam opdagen, maar wel de Vlaamse voedingssector met zijn Oostenrijkse zakenrelaties. Maar zij waren zo gering in aantal dat de Vlaamse attaché inderhaast allerlei volk moest optrommelen om het zaaltje toch nog vol te krijgen.
Dat I Fiamminghi bovenop de diverse subsidiepotjes nog eens 30 miljoen extra van Van den Brande beloofd had gekregen, raakte pas in oktober vorig jaar bekend. Maar het bedrag had de minister-president al veel eerder toegezegd. Zegt Van de Perre : ?De minister-president had zich geëngageerd om de Vlaamse cultuur meer middelen te bezorgen.? Maar het was dus wel uitsluitend I Fiamminghi dat daarvan profiteerde. I Fiamminghi wou die belofte ook wel eens op papier zien, omdat zijn financiers enige zekerheid wilden hebben, zoniet bestond het risico dat de banken de kredietlijnen zouden afsnijden. Meteen werd ook duidelijk dat dit extra geld niet alleen voor 1996 zou gelden, maar ook voor dit jaar.
Voor zo’n schriftelijke belofte moest Van den Brande wel de begrotingsposten aanwijzen van waaruit dat extra geld ?voor de Vlaamse cultuur? dan wel zou komen. Hij besloot om alvast 15 miljoen uit zijn middelen voor internationaal beleid toe te zeggen. Enigszins verrassend kreeg hij minister Luc Van den Bossche (SP) van Onderwijs zover om daar nog eens hetzelfde bedrag naast te leggen, hoewel dat voor 1997 wordt gehalveerd. Dat geld van Onderwijs is bestemd voor de ?jeugdwerking? van het orkest, hoewel I Fiamminghi tot nu toe nooit op die schaal aan jeugdwerking heeft gedaan.
WACHTEN OP EEN DECREET
Het onderwijsgeld wordt ook op een budgettair curieuze wijze betaald : het neemt niet de vorm aan van een uitgave door het departement Onderwijs, maar van gederfde inkomsten. Het is het ministerie van Cultuur dat I Fiamminghi het geld uitbetaalt, en het zal daarvoor, wat die jeugdwerking betreft, ten belope van 15 miljoen worden gecompenseerd. Cultuur betaalt Onderwijs namelijk jaarlijks 60 à 70 miljoen frank voor leerkrachten die naar de culturele sector worden gedetacheerd, vooral voor het jeugdwerk. Van dat bedrag moet Cultuur nu 15 miljoen (7,5 miljoen dit jaar) niét betalen.
?Het was een collegiale beslissing van de Vlaamse regering,? zegt Godfried Van de Perre, ?maar het is inderdaad een moeilijk dossier dat voor betwisting vatbaar kan zijn.? Vooral het ministerie van Cultuur toonde zich zeer ongelukkig, omdat die 30 miljoen extra het muziekbeleid helemaal uit de haak trekt en het voor de buitenstaanders zelfs ongeloofwaardig maakt. De klacht bij de Vaste Cultuurpactcommissie is daar tekenend voor.
Bovendien schijnen er nu twee ministers voor muziekbeleid te zijn, ook al omdat het kabinet-Martens vooralsnog niet wordt betrokken bij de gesprekken die Van den Brande voert met de morrende musici. Maar minister Martens had geen keuze. Hem werd door Van den Brande en Van den Bossche kortweg meegedeeld dat hij die 30 miljoen via zijn begroting aan I Fiamminghi uit te betalen had. Zo was nu eenmaal door de top van de Vlaamse regering beslist.
Het ziet er echter naar uit dat dit extra geld toch niet integraal zal worden besteed. Het is namelijk voorwaardelijk toegekend (via een soort beheerscontract) en I Fiamminghi moet elke uitgave met de nodige bewijsstukken zien te staven. Eerder wordt er niet uitbetaald. Ook gezien de dubieuze omstandigheden waarin deze budgettaire ruimte voor het ensemble tot stand kwam, is bij de administratie, die zich gecontroleerd weet door de Inspectie van Financiën en het Rekenhof, de neiging groot om nauwlettend toe te zien op de orthodoxie van de documenten die worden voorgelegd.
Want niet alles wat I Fiamminghi in zijn prospectus programmeert, gaat dus ook door. ?Is het orkest wel vijf keer opgetreden in Japan ?? vraagt Van de Perre zich af. ?Dat zal worden nagegaan.? Inzake jeugdwerking, aldus een waarnemer, ?halen ze nooit die vijftien miljoen, uitgesloten. Gerekend aan wat er al aan documenten binnen is, komen ze niet verder dan een miljoen of vier. En meer dan wat onomstotelijk kan worden gestaafd, wordt niet uitbetaald, zo simpel is het.? Maar echte orthodoxie kan er pas komen wanneer het nieuwe muziekdecreet rond is. Het zou in 1998 in voege moeten komen en, zo hoopt het departement Cultuur, het kan een hefboom zijn om meer middelen voor muziek los te wrikken. Dan zou het uit moeten zijn met het soort gehannes dat nu rond I Fiamminghi aan de gang is. Er kome : transparantie.
Marc Reynebeau
I Fiamminghi concerteert : Vlaanderen groet de wereld.
