Prinses Diana en haar vriend Dodi stierven uiteindelijk zoals ze altijd geleefd hebben : omzwermd door een bende persmuskieten.

Het is een rotjob, die van paparazzo : helemaal onderaan de sociale medialadder. Zijn bestaanszekerheid is omzeggens nul. Hij wordt geschopt, uitgescholden, vernederd. Geregeld wordt zijn fotomaterieel door overijverige lijfwachten aan diggelen getrapt. En als het compleet fout loopt, zoals de voorbije zaterdagnacht in Parijs, is er niemand die hem nog wil kennen. Niettemin blijft het aantal kandidaten om het werk uit te voeren, met de dag toenemen. Want het betaalt goed en de bedragen die voor zijn foto’s worden neergeteld, blijven stijgen.

De paparazzo werd het eerst opgevoerd in ?La Dolce Vita?, de film waarin Federico Fellini hem de ster van de prent, de geheel uit marmer opgetrokken Zweedse seksgodin Anita Ekberg, laat achtervolgen. Sindsdien worden deze persfotografen door iedereen paparazzi genoemd. Eén van de Italiaanse paparazzi slaagde er zelfs in een foto te jatten van Fellini op zijn doodsbed noem het een laatste eerbetoon.

De meeste paparazzi, zeker de besten onder hen, zijn gebuisde of geflipte nieuwsfotografen. Zoals Jason Fraser, die onlangs via zijn Londense agentschap de foto’s van een kussende prinses Diana en haar nieuwste vlam Dodi al-Fayed, geschoten door de Italiaanse meester-paparazzo Mario Brenna, voor meer dan 70 miljoen Belgische frank te gelde maakte. Fraser was ooit een bonafide nieuwsjager die oorlogen en hongersnoden in Afrika en Azië heeft verslagen. Wat bleek ? Magazines waren nog nauwelijks geïnteresseerd in zijn horror-verhalen. Oorlog, hongersnood, het zit de mensen tot hier, meneer.

De grote nieuwsmagazines Life, Look, Stern hebben hun beste tijd gehad of hebben opgehouden te bestaan. Bovendien kost het een blad een fortuin om een buitenlands correspondent, laat staan een oorlogsverslaggever uit te sturen naar Bosnië of Sudan. Stukken meer in elk geval dan een fotograaf sponsoren zelden werkt zo’n paparazzo in vaste dienst die in één van de vakantieoorden langs de Middellandse Zee op beroemdheden jaagt.

BELGIE IS VAN GEEN TEL

In België komen we, voorlopig, goed weg. Zelfs toen jaren geleden een Franse paparazzo de toen nog jonge prinses Paola betrapte aan de hand van een soupirant, weigerden Belgische bladen de prent te publiceren. Toen de Belgische prinses Marie-Christine, dochter van koning Leopold III en prinses Lilian, destijds een sensationeel VTM-interview weggaf waarin ze onder meer verklapte ooit door een familielid te zijn verkracht, keerde zelfs het publiek zich uit plaatsvervangende schaamte af. Maar het kan snel verkeren. Niet zo lang geleden schreef zelfs een gezaghebbende commentator dat de hartsproblemen van een Belgische politicus belangrijker waren dan het verdrag van Maastricht.

Terwijl in de tuin van het huis van Marc Dutroux werd gegraven naar de lijken van de verdwenen meisjes, duwde een Franstalige televisiezender één van de buurtbewoners, wiens balkon uitzicht gaf op de werkzaamheden, een handzame camera in de hand. Met goed gevolg, want even later toonde ook het BRTN-journaal trots de wazige beelden van botten die uit de aarde werden gepulkt. Intussen zijn gevallen gekend van Belgische kranten die betrokkenen in bepaalde affaires betaalden voor hun getuigenis en/of het fotokopiëren van hun gerechtsdossier financierden.

Maar de Belgische markt is van geen tel voor de afzet van de internationale schandaalpers, want te klein. Helemaal anders ligt dat op de Italiaanse, Spaanse, Duitse en vooral de Franse markt waar zelfs een blad als Paris-Match, ooit evenknie van de grote Amerikaanse fotomagazines, in die vijver vist.

Inzet is het overwegend Parijse afzetgebied met zo’n vijf miljoen lezers. En die klandizie moet week na week door de paparazzi van schandaalmateriaal worden voorzien. Momenteel wordt de scène beheerst door Voici, met een oplage van nagenoeg 900.000 exemplaren en eigendom van de mediabaas Axel Ganz. Voici gaat er prat op iedereen, overal, in alle omstandigheden, te kunnen knippen. En iedereen gaat voor de bijl, het weze een overspelige acteur of actrice, een blote tycoon, een zwemmende paus of een verliefde prinses Di. De prijzen die het blad daarvoor betaalt, worden bepaald door de sterrenstatus van het slachtoffer.

Heel apart is de Britse persmarkt, die wordt gedomineerd door de tabloids. De concurrentie op het jachtterrein van de Londense tabloids is bijzonder moordend, maar ongemeen lucratief. Mediagiganten als Rupert Murdoch hebben hun fortuinen opgebouwd met kranten als The Sun en News of the World. Een krant als The Sun is een mediamonster dat dagelijks met de smeuïgste schandalen moet worden gevoed, kwestie van de miljoenen lezers en dus de reclametarieven van de pulpkrant vast te houden. En dat mag wat kosten. Zo betaalde de zondagskrant Sunday Mirror 25 miljoen frank voor de foto van de kussende Di en Dodi. Zo’n prijs is peanuts vergeleken bij die voor een marketingcampagne.

Voor de Mirror waren de foto’s van Di en Dodi een tweede coup in de prestigeslag met de Londense concurrenten. Enkele jaren eerder al publiceerde het blad de foto’s van Sarah Ferguson die, in uiterst klein tenue, op de grote teen van haar financieel adviseur, de kalende Amerikaan John Brian, sabbelt.

JOURNALISTIEK MET DE CHEQUEBOEK

Maar dergelijke buitenkansen vallen de schandaalbladen niet elke dag te beurt. Daarom werd chequeboekjournalistiek door kranten als The Sun en The Daily Mirror ooit een volwaardig en betrouwbaar nieuwsvehikel tot een echte kunstvorm uitgebouwd. Want het zijn niet alleen fotografen die beroemdheden terroriseren. Ook reporters van die kranten zijn meesters in het naar hun hand zetten van een nieuwsverhaal. Een afgewezen vriendin, of zelfs een callgirl die bereid is haar hart bij één van die reporters uit te storten en die er op die manier in slaagt een vooraanstaand politicus of een of andere celebrity op de voorpagina te kletsen, hoeft dat niet gratis te doen. Dit soort kiss ’n tell-verhalen wordt als authentieke journalistieke waar verkocht… en gekocht. Kan het verhaal nog met exclusieve foto’s worden gestoffeerd, zoals de onthullingen enkele jaren geleden van een gewezen minnaar van prinses Diana, dan zit zo’n tabloid minstens voor een week op rozen.

In alle affaires, en zeker als het handelt om een gevallen politicus of een lid van de koninklijke familie, zal de schandaalkrant zich onveranderlijk verdedigen door te stellen dat ze ?in the public interest? heeft gehandeld. In sommige gevallen spelen de vermeende slachtoffers uit eigenbelang het spel mee. Ook prinses Diana heeft in die pulpnieuwsmolen gewillig meegedraaid, vooral ten tijde van haar echtscheidingsperikelen. Zoals die keer, tijdens het officiële bezoek aan Indië samen met Charles, toen ze zich gewillig liet fotograferen, moederziel alleen, dubbend op een bank voor het imposante Taj Mahal. In die dagen liepen geruchten over een nakende scheiding en die moesten zonodig door haar worden gevoed.

Zoals één van haar vaste paparazzi afgelopen zondag stelde : ?Ze had aan die jacht van de paparazzi gemakkelijk een einde kunnen maken, gewoon door de lijfwachten in te schakelen die ze als prinses van Wales kon inroepen. Die bodyguards nemen hun werk ernstig en hebben zo hun eigen overtuigende techniek om de pers op een afstand te houden.?

DE FOTO’S VAN DE STERVENDE DI

Zelfs paparazzi die destijds, toen haar huwelijk met prins Charles op springen stond, dag en nacht op prinses Diana jacht maakten, verdedigen zich met de bewering dat zij in het algemeen belang handelden. Want, zo heette het, de toekomst van de Britse monarchie stond op het spel. Het was dus belangrijk te weten, te zien of Diana nog steeds haar trouwring zoniet haar verlovingsring droeg. Was dat het geval, dan werd zoiets tot grote vreugde van de 3,6 miljoen lezers van The Sun, de 2,6 miljoen getrouwen van de Daily Mirror en de 1,5 miljoen afnemers van The Daily Mail uitvoerig becommentarieerd.

Het achtervolgen van beroemdheden is zelfs geen techniek die uitsluitend door paparazzi wordt aangewend. Men herinnere zich de cavalcade van motorfietsen en auto’s die gewezen Navo-secetraris-generaal Willy Claes begeleidde naar het parlement, waar hij zich voor zijn rol in de Agusta-zaak moest verantwoorden. In het verleden heeft die speurtechniek meermaals voor wereldnieuws gezorgd. In augustus 1969, bijvoorbeeld, waren het Parijse fotografen, rechtgeaarde nieuwsjagers, die elke dag weer op hun zware motorfietsen klommen om achter limousines van de Amerikaanse staatssecretaris van Buitenlandse Zaken Henry Kissinger en de Noord-Vietnamees Le Duc Tho aan te scheuren. Die twee waren in de buurt van de Franse hoofdstad aan geheime vredesonderhandelingen begonnen. Na dagenlange achtervolgingen en schermutselingen met de veiligheidsdiensten werd de geheime ontmoetingsplaats achterhaald.

Persorganisaties en uitgevers van pulpbladen beweerden de voorbije dagen geen foto’s te zullen publiceren die de achtervolgende paparazzi maakten van de crash in de Parijse tunnel waar prinses Di, haar vriend Dodi en hun chauffeur het leven lieten. Maar ondanks de aanhouding van de betrokken persfotografen werd in de loop van zondag al gemeld dat de eerste exclusieve foto’s van de crash tegen tientallen miljoenen frank werden aangeboden bij het Amerikaanse schandaalblad The National Enquirer. Schandaalpers is een vorm van entertainment, die zal blijven doorgaan. Het is alleen een kwestie van tijd voor één van die foto’s de weg vindt naar één van de tabloids of pulpmagazines. Dit is tenslotte de ultieme scoop : Lady Di, stervend voor de lens.

Rik Van Cauwelaert

Lady Di en de paparazzi : het mediamonster moet dagelijks gevoed worden.