Uit veiligheidsoverwegingen houdt het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) na Doel 3 ook Tihange 2 dicht. Buitenlandse kerncentrales met hetzelfde type reactorvat blijven gewoon open. Is het Belgische alarm een scheet in een fles of riskeren de anderen een scheur in hun vat?
‘Het zijn geen scheurtjes, het zijn belletjes’, benadrukken ze bij het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC). De ‘onregelmatigheden’ die enkele weken geleden werden vastgesteld in de wand van het kernreactorvat van Doel 3, doen zich zoals verwacht ook voor in Tihange 2, zij het dan in beperktere mate. Het staal van beide reactorvaten werd in de jaren zeventig gegoten door de Duitse firma Krupp. De inmiddels opgedoekte Rotterdamsche Droogdok Maatschappij (RDM) rolde de staalplaten tot grote ringen, die daarna aan elkaar gelast werden tot een reactorvat. Nu zijn waterstofbelletjes in een staalplaat niet uitzonderlijk en bij constructies met een hoog veiligheidsrisico kunnen ze grotendeels weggewerkt worden via een doorgedreven hittebehandeling. In Doel 3 evenwel merkte uitbater Electrabel deze zomer bij een uitgebreide controle 8000 belletjes op. Reden genoeg voor directeur Willy De Roovere van het FANC om de kerncentrale stil te leggen en verder te laten onderzoeken.
De centrale vraag, zowel in Tihange als in Doel, is nu wat de belletjes heeft veroorzaakt. Waren die er al toen Krupp het staal leverde aan RDM? Zijn ze er pas gekomen bij het ineenzetten van de cilinders? En zijn ze in de loop der jaren groter geworden of stabiel gebleven? De onregelmatigheden, die qua grootte en vorm op cornflakes lijken, bevinden zich binnenin de twintig centimeter dikke wand en zijn dus niet aan de buitenkant te zien. ‘Ze lopen bijna parallel met de wand’, zegt FANC-woordvoerster Karina De Beule. ‘Als we achterhalen hoe ze zijn ontstaan, kunnen we misschien ook voorspellen of de belletjes zich in de toekomst niet schuiner of zelfs dwars op de wand zullen ontwikkelen. In dat geval groeit de kans dat de wand nog onvoldoende weerstand kan bieden aan de hoge druk binnen in het vat. Dan kunnen er echte scheuren ontstaan.’
‘Ongerust’
Een groep internationale deskundigen inspecteert nu de kernreactorvaten. Ondertussen moet Electrabel alle mogelijke details van het bouwproces proberen op te spitten. Het bericht dat een deel van de documenten verloren zou zijn gegaan bij de sluiting van de Rotterdamsche Droogdok Maatschappij, stuitte op veel ongeloof. ‘In deze materie moet alles worden bewaard’, zegt specialist Luc Barbé, oud-kabinetschef van voormalig staatssecretaris voor Energie Olivier Deleuze (Ecolo). ‘De jaren zeventig zijn voor u en mij misschien verre geschiedenis, in de nucleaire sector is dat gisteren.’ Het FANC nuanceerde ondertussen dat de plannen wel degelijk in het bezit zijn van Electrabel. ‘Maar over de oorspronkelijke leveringen en het gebruikte materiaal was er natuurlijk meer gedetailleerde informatie beschikbaar bij RDM zelf dan in de archieven van Electrabel’, verduidelijkt De Beule.
Dat ze bij Electrabel hun tijd nemen om te antwoorden op de vragen van het FANC, hoeft volgens de woordvoerster ook niet te verbazen. ‘Wij hebben de situatie ingeschat als onzeker. Als zij ons niet van het tegendeel kunnen overtuigen, betekent dat het einde van hun productie daar. Electrabel zal zijn dossier dus zo volledig mogelijk opstellen. Elke tekortkoming vergroot de kans op een negatieve evaluatie.’
Wellicht zal het oordeel van de metaaldeskundigen in de pas opgerichte inspectiegroepen van doorslaggevend belang zijn. ‘Veel meer dan de kernenergie-experts kunnen zij zich een mening vormen over de toestand van de stalen wand’, zegt De Beule. ‘Zij hebben ervaring met dat soort zware metalen, ook buiten de nucleaire context.’
‘Ik ben geen specialist metallurgie’, zegt Luc Barbé, die van opleiding industrieel ingenieur is. ‘Maar wat mij vooral verontrust, is de manier waarop Willy De Roovere een maand geleden zelf aan de alarmbel trok. Hij is niet alleen directeur van het federale controleorgaan. Hij is een burgerlijk ingenieur die van bij de aanvang betrokken was bij de uitbouw van de Belgische kerncentrales. Op een korte passage bij Belgonucleaire na werkte hij zijn hele carrière bij Electrabel, waaronder elf jaar als general manager van de kerncentrales in Doel. Hij is dus niet bepaald een man van Greenpeace. Hij zou nooit zo reageren als hij zich geen ernstige zorgen zou maken.’
Vakantie
Dat het FANC geen enkel risico wil nemen, bleek ook uit de internationale bijeenkomst die meteen na de ontdekking van de onregelmatigheden werd bijeengeroepen in Brussel. Kernreactorvaten van dit type vind je namelijk niet alleen in Doel en Tihange. In totaal zijn er wereldwijd 21 dergelijke vaten gebouwd. Opvallend is echter dat niet een van die kernreactoren in het buitenland op non-actief staat. ‘Op de bijeenkomst in augustus hebben we de aanwezigen gebrieft over onze eerste vaststellingen en over onze beslissing om de reactoren stil te leggen’, zegt De Beule. ‘Maar de vergadering viel in volle vakantieperiode en niet alle kerncentrales waarvan sprake hadden daar een vertegenwoordiger. Anderzijds is het ook niet zo dat die reactorvaten allemaal uit exact dezelfde onderdelen bestaan.’
In het Zwitserse Mülheberg werden in 1990 al eens ‘scheurtjes’ vastgesteld, maar na een grondige controle werd de productie toen gewoon voortgezet. De uitbater van de kerncentrale heeft nu al een nieuwe controle uitgevoerd. Er werden geen noemenswaardige afwijkingen vastgesteld. De Nederlandse ontslagnemende minister van Economische Zaken Maxime Verhagen verklaarde dat er niets mis wat met het reactorvat in Borssele ‘omdat het van een andere leverancier was dan RDM’. Dat bleek achteraf toch het geval te zijn. Maar de centrale blijft werken. Pas in april 2013 zal ze worden stilgelegd voor een al langer geplande onderhoudsbeurt.
‘Zweden maakt momenteel ook werk van een controle van de geviseerde reactorvaten’, zegt Barbé. ‘Maar een van de redenen waarom we nog geen nieuws hebben uit de andere landen, is dat dit soort controles niet van de ene dag op de andere kan worden uitgevoerd. In bijna elke kerncentrale wordt een derde van de splijtstof om het anderhalf jaar vernieuwd. Daarvan maakt men dan gebruik om een klein onderhoud en enkele controles uit te voeren. Dat betekent ook dat twee derde van het uranium aanwezig blijft, waardoor een grote controle onmogelijk is. Daarvoor moet je immers alle splijtstof verwijderen en ligt de centrale vijf tot zes weken stil. Vandaar dat men in het buitenland die controles liever uitstelt tot aan de al geplande onderhoudsbeurt. En die vindt meestal om de tien jaar plaats.’
De onderhoudsbeurt van Doel 3 begin deze zomer was dus al jaren op voorhand gepland. Omdat er eerder ook al fouten in de wandbekleding van Franse kerncentrales waren vastgesteld, maakte Electrabel van de gelegenheid gebruik om verder te gaan dan de internationaal verplichte standaardinspecties. Ook de minder kwetsbare delen van de vaten werden getest. Dat gebeurt met ultrasone meettoestellen, waarbij golven door de wand worden gestuurd.
Volgens De Beule is dat ook de reden waarom het Internationale Agentschap voor Atoomenergie (IAEA) niet meteen na de vaststellingen is opgetreden. ‘We zijn verder gegaan dan de normale controles. We hebben vaststellingen gedaan die we nog nooit gezien hadden en die we ook niet verwacht hadden. Ook binnen het IAEA zijn ze nu bezig met de oprichting van werkgroepen om de problematiek beter te kunnen bestuderen.’ Volgens Barbé had de IAEA wel al eerder in actie moeten schieten. ‘De instelling bewijst nog maar eens haar ongelofelijke ambiguïteit. Het IAEA heeft twee opdrachten: de promotie van de kernenergie en de wereldwijde veiligheidscontrole. Die laatste heeft het echter altijd moeten afleggen tegen de eerste.’
DOOR HANNES CATTEBEKE
‘Wij hebben de situatie ingeschat als onzeker. Als Electrabel ons niet van het tegendeel kan overtuigen, betekent dat het einde van hun productie daar.’
