Argentinië is toe aan z’n vijfde president in twee weken tijd. Eduardo Duhalde mag nu proberen te voorkomen dat zijn land afglijdt naar de totale economische chaos.

De staat van beleg is afgekondigd, want het land verkeert in groot gevaar. Als Eduardo Duhalde, de vijfde president in twee weken tijd, de complete chaos niet kan vermijden, staat het leger klaar met een ‘noodplan’. Daar heeft het Latijns-Amerikaanse land wel enige ervaring mee. Het Internationaal Monetair Fonds, dat begin december een nieuwe miljardenlening weigerde en daarmee de stekker uit de Argentijnse economie trok, stuurt evenwel niet aan op een militaire coup. Net als ‘peetvader’ de Verenigde Staten aanvaardt het de adempauze die de nieuwe president zichzelf heeft toegekend. Die moet nieuwe avonturen in de Latijns-Amerikaanse regio voorkomen.

President Duhalde heeft het voorbije weekeind de betaling van rente en (deels) de aflossing van de schulden stopgezet. Het is de grootste opschorting van staatsschuld in de geschiedenis, 200 miljard euro alles inclusief. De Belgische banken hebben al laten weten dat zij weinig risico lopen, wegens weinig uitstaand geld. Maar het wordt bloeden voor the Belgian dentist – de internationale term die economisten gebruiken voor hoge inkomenstrekkers als tandartsen, artsen en advocaten die maximaal rendement op hun beleggingen zoeken. Tegelijkertijd laat Duhalde de peso devalueren met 30 procent. Dat durfden zijn vier voorgangers niet aan, hoewel het de snelste weg uit de diepe crisis is.

VIJFTIEN MILJOEN ARMEN

Tot het einde van de jaren negentig kreeg Argentinië van de neoliberale ideologen niets dan lof. De economie groeide met negen procent per jaar en er werd razendsnel geliberaliseerd en geprivatiseerd. Het heette dat de vrije markt de herinvoering van de democratie mogelijk maakte. Maar niet iedereen trok profijt van dat succes. De jongste twaalf jaar is het inkomen per hoofd van de bevolking met twaalf procent gedaald. Een op de vijf Argentijnen is officieel werkloos, in werkelijkheid zijn er dat nog veel meer. Van de 37 miljoen inwoners leven er vijftien miljoen in armoede.

Wij zijn op democratische wijze verpauperd, was een van de sarcastische commentaren tijdens de voorbije estellado, het heftige oproer dat aan een dertigtal mensen het leven heeft gekost. De winkelplunderaars vonden dat zij niet meer dan hun deel opeisten, nadat de politieke en economische ‘elite’ tien jaar lang het land had leeggezogen. Straks gaan de Argentijnen nog opnieuw dromen van paraderende soldaten op de Plaza de Mayo voor het presidentieel paleis, waar nu nog wekelijks de Dwaze Moeders hun onder de militaire dictatuur verdwenen zonen komen bewenen.

De democratisch verkozen regeringen hebben het bruin gebakken in het economische vlak. De corrupte dandypresident en peronist Carlos Menem slaagde er ondanks de uitverkoop van het land in de overheidsschuld duizelingwekkend te laten stijgen. Zijn centrum-linkse opvolger Fernando de la Rua – ‘Fernando de Saaie’ – beweerde de corruptie te bestrijden, maar gedoogde dat het parlement met behulp van steekpenningen de anti-sociale arbeidswetten goedkeurde. Met De La Rua sukkelde het land in de economische recessie, maar ook het door de peronisten gedomineerde parlement gaat wat dat betreft niet vrijuit.

DE PESO IS GEEN DOLLAR WAARD

De militaire bestuurders die in 1982 de Falklandoorlog tegen het Verenigd Koninkrijk voerden en verloren, wakkerden daarmee de hyperinflatie aan. De prijzen stegen elke nacht. Sommigen werden al slapend rijk, anderen straatarm. De koppeling in 1991 van de peso aan de dollar, één tegen één, stopte die prijzencarrousel annex geldontwaarding. Maar het was slechts een half succes. De ‘dollarisering’ van de economie had algauw ook negatieve gevolgen.

Door de overwaardering van de munt werden de Argentijnse producten te duur op de exportmarkten. Bovendien devalueerde buurland Brazilië zijn eigen real, gedwongen door een monetaire crisis in het zog van de muntcrisissen in Zuidoost-Azië en Rusland. De dollar en dus ook de gekoppelde peso bleek daarenboven beresterk en dat was ruimschoots voldoende om bij een globale economische crisis een land als Argentinië onderuit te halen. De straatwisselaars in de toeristische buurt La Boca reageerden een stuk wijzer dan de overheid: zij bieden al lang 1,40 peso voor één dollar.

Eduardo Duhalde, senator en voormalig gouverneur van de provincie Buenos Aires, omschrijft zichzelf als een biologisch peronist. Volks en populistisch, in de stijl van Eva Peron. Nooit te beroerd om voedselpakketten en geschenken uit te delen in de sloppenwijken. Hij heeft zich altijd verzet tegen het neoliberale beleid van zijn voorgangers en pleit voor een nationalistisch economisch model. De pariteit tussen de peso en de dollar wordt dus opgeheven. ‘Die pariteit’, zo zegt de president, ‘leidde tot armoede voor miljoenen landgenoten, vernietigde de middenklasse, ruïneerde onze industrie en veroorzaakte enorme werkloosheid.’ Overdreven, maar niet geheel onjuist. De argentino, een munt voor binnenlands gebruik die Duhalde’s voorganger Adolfo Rodiguez Saa rond Kerstmis had ingevoerd, blijkt een doodgeboren kind. Provincies en gemeenten zullen nog een poos met hun eigen nepgeld de salarissen en pensioenen moeten uitbetalen.

ZORGEN OM BRAZILIE-TRM- EN URUGUAY

De internationale financiële markten reageren niet negatief op het nieuwe beleid van Duhalde. Ze waren voorbereid op de crisis, nu kan het alleen maar beter gaan – en kan het geld dus (gedeeltelijk) worden gerecupereerd. Het Internationaal Monetair Fonds staat klaar om Duhalde met zijn regering van nationale eenheid bij te springen. Dankzij het zichzelf toegekende ‘gerechtelijk akkoord’ en de devaluatie kan Argentinië zich met hernieuwde export uit het economisch moeras tillen.

Na vorige monetaire crisissen elders in de wereld en de steeds groter wordende anti-globalistische beweging kunnen de IMF-lui in Washington overigens niet veel kritiek meer verdragen. Zelfs in de Verenigde Staten, de grootste aandeelhouder van de monetaire autoriteit, luidt het dat het Fonds te harde voorwaarden (besparingen en belastingverhogingen) voor nieuwe leningen heeft gesteld en dat op het slechtst denkbare moment, namelijk terwijl de economie fors terugliep. De grote vrees blijft dat Uruguay en Brazilië dezelfde weg opgaan als Argentinië. De Inter-Amerikaanse Ontwikkelingsbank heeft al gewaarschuwd dat de regionale handel in Latijns-Amerika dubbel zoveel is gedaald als in de rest van de wereld.

Het trotse Argentinië voelt zich opnieuw een beetje een paria in de wereld. Na de woede-uitbarsting wachten de Argentijnen nu af wat de nieuwe peronisten hen zullen brengen. Bij de tussentijdse verkiezingen in oktober stemde 40 procent blanco of ongeldig. Die vota bronca (stem van de woede) zou nu tot meer dan de helft van het kiezerskorps oplopen. De tango is inderdaad altijd een triestig lied.

Guido Despiegelaere

De Belgische banken hebben al laten weten dat ze weinig risico lopen.

Het trotse Argentinië voelt zich opnieuw een beetje de paria in de wereld.