Knack-redacteurSimon Demeulemeesterreconstrueert waarom en hoe Vuye en Wouters de N-VA verlieten.
‘Ik ben tevreden over het geleverde regeringswerk’, besluit N-VA-voorzitter Bart De Wever in een interview in zakenkrant L’Echo op 14 september. ‘Als de kiezer het toelaat, doen we verder zonder de PS. Dwingt de kiezer ons toch met de PS te spreken, zullen we ons communautaire programma op tafel leggen. Zo eenvoudig is het.’
Toch niet, zo blijkt de daaropvolgende zaterdag in De Morgen, wanneer Kamerleden Hendrik Vuye en Veerle Wouters aan de alarmbel trekken: ‘Voor ons is het totaal ondenkbaar dat de N-VA in 2019 naar de kiezer trekt zonder communautaire ambitie. Dan zal het sowieso zonder ons zijn’, luidt het.
Die uitlatingen vallen erg slecht bij de partij. De Wever zei toch hetzelfde als altijd? ‘Alleen’, zegt federaal fractieleider Peter De Roover in Gazet van Antwerpen, ‘deze keer in de omgekeerde volgorde.’ De partij is gechoqueerd omdat Vuye en Wouters het interview niet gebruikt hebben om de ‘foute interpretatie’ van de woorden van De Wever recht te zetten. De sneer dat niet iedereen bij de N-VA nog slaafs achter ‘het politieke genie van De Wever’ loopt, is de druppel die de emmer doet overlopen.
Bart De Wever werd geroemd om zijn strategische ingreep toen hij begin 2015 de twee muteerde van het voorzitterschap van de federale fractie – Vuye was fractieleider, Wouters ondervoorzitster – naar Objectief V. Die denktank moest de Vlaming warm maken voor het confederalisme. Dat was nodig om ‘Hendrik en Veerle’ onder controle te krijgen. Ze lagen immers niet goed in hun fractie en staken niet weg dat het omgekeerde ook gold. Zo bleven ze mordicus vasthouden aan hun in duo geschreven columns voor Knack.be, door politicoloog Bart Maddens ‘een communautaire nichezender’ genoemd. Die columns werden gretig gelezen en gedeeld, maar zorgden ook voor ruzie op het partijbureau. De partij wilde dat Vuye zijn impact deelde met de mindere goden van zijn fractie. Zoals Johan Van Overtveldt deed: schreef hij als hoofdredacteur van Trends of Knack zijn opiniestukken nog alleen, bij zijn overstap naar de N-VA trok hij Steven Vandeput, Zuhal Demir, Jan Jambon en zelfs De Wever mee in het bad. En zo moest ook Vuye voor columns over Brussel, radicalisering of terrorisme de pen delen met Karel Vanlouwe uit het Vlaams Parlement of Nadia Sminate en Koen Metsu uit zijn fractie. Geen onredelijke vraag, want met Vuyes solide reputatie krijg je die van middelmatige parlementsleden wellicht opgekrikt.
Dat weigerde de professor, want hij was niet te spreken over de kwaliteit van de persberichten die zijn fractieleden durfden uit te sturen. En pertinenter: hij vond het ongemakkelijk dat collega-academici vroegen of hij de weinig onderbouwde ballonnetjes van zijn collega’s steunde. Zeker afgelopen zomer gebeurde dat regelmatig. Toen wilden verschillende N-VA’ers stevig ingrijpen in de grondrechten, een expertise van Vuye. De Roover wilde de vrijheid van meningsuiting beperken, Sminate de boerka verbieden en Valerie Van Peel en Sarah Smeyers respectievelijk het beroepsgeheim en de dubbele nationaliteit opheffen. Vuye kreeg er genoeg van ‘gebonden te zijn door de stommiteiten van anderen’. Met Wouters daarentegen heeft hij ‘een intellectuele klik die uitzonderlijk is’. De fractie zag het anders en vindt dat Wouters een voorkeursbehandeling krijgt. Zo vat de wrevel over de duocolumns het probleem-Vuye helder samen: hij voerde een strijd op twee fronten. Een tegen zijn fractie en een tegen de partijtop.
De professor en de erevoorzitter
Vuye was in 2014 samen met De Roover de Kamer binnengekomen en samen hesen ze veelvuldig de Vlaamse vaandels op het partijbureau. Sprekend voor hun bondgenootschap was het schouwspel in de coulissen van de Kamer tijdens de eerste zitting na de verkiezingen van 24 mei 2014. Toenmalig fractiewoordvoerder Benjamin Muylaert liep er bloednerveus bij door de persstop die binnen de N-VA was afgekondigd om de moeizame regeringsonderhandelingen van informateur De Wever alle kansen te geven. Zelfverklaarde ‘moeilijke mensen’ De Roover en Vuye schiepen er een sardonisch genoegen in om hem nog meer op te naaien. Vuye: ‘Ik verneem net dat de woordvoerder onze eed niet zal afleggen. Dat mogen we nog zelf doen.’
Zowel Vuye als De Roover waren binnengehaald om het communautaire profiel van de partij te versterken: de eerste was professor staatsrecht, de tweede erevoorzitter van de Vlaamse Volksbeweging. De Roover, nochtans in 1988 ‘getraumatiseerd’ vertrokken bij de Volksunie, toonde zich beter bestand tegen de ijzeren discipline van de particratie. Hij verdedigde te vuur en te zwaard de door de N-VA gedecreteerde communautaire stilstand, of toch de strategie erachter. Vuye deed hetzelfde, tot bleek dat de beloofde sociaaleconomische sprong voorwaarts, de pasmunt voor die vijfjarige communautaire pauze, uitbleef. Toen begon hij zich zorgen te maken: ‘Die belofte was een resultaatsverbintenis, geen inspanningsverbintenis.’ Wanneer Vuye in april 2015 zijn frustraties in de Kamer ventileert door de financiële impact van de zesde staatshervorming op de gewesten op de korrel te nemen, wijst Open VLD-collega Patrick Dewael hem fijntjes op de gelofte van het zwijgen. Dat toont dat Vuye zijn functie niet goed had ingeschat, of dat ze hem niet goed was uitgelegd. Een fractieleider uit de meerderheid is er om die meerderheid te steunen, niet om het partijprogramma in de verf te zetten.
Wanneer de begrotingen van premier Charles Michel (MR) al te veel herinneringen oproepen aan die van Elio Di Rupo (PS), ziet Vuye een dilemma: ‘Ofwel luisteren Jambon en Van Overtveldt naar onze bezorgdheden en krijgt de regering een probleem. Ofwel negeren ze ons en dan heeft de N-VA een probleem.’ Ook bij Wouters leeft wrevel over die kabinetten. Zij is het, zo zei ze later, beu om als expert in de financieringswet ‘Assepoester’ te spelen voor Van Overtveldt. Tot hun ergernis negeren de excellenties de kritiek. En zo kreeg niet Michel maar wel de N-VA een probleem.
Bijzondere opdracht
Maddens ziet hoe Vuye en Wouters vanaf de lente van 2015 ‘een batterij zwaar artilleriegeschut laten aanrukken’. Op Doorbraak.be, het flamingante onlinetijdschrift, schrijft hij: ‘Via Knack.be werden er met de regelmaat van de klok vernietigende salvo’s afgevuurd richting België.’ Het verbaast hem dat ze niet dan al een nekschot krijgen.
Het is pas op 13 januari 2016 dat er schot in de zaak komt. Dan geeft De Wever Vuye en Wouters ‘een bijzondere opdracht’. Hij wilde de steeds onrustiger wordende Vlaamse Beweging tegemoetkomen en wel met Objectief V. Die denktank werd belast met de opdracht de ‘krachten binnen en buiten de partij te verzamelen om te discussiëren over de verdere stappen in de Vlaamse ontvoogding’. Kwatongen fluisteren al snel dat het een diplomatische oplossing is voor een nijpend personeelsprobleem. Lees: Vuye flopte als fractieleider. Met Objectief V konden Vuye en Wouters zonder al te veel gezichtsverlies doen waar ze goed in zijn, inhoudelijk werk. Bovendien kon De Wever de klagende fractie met De Roover een nieuwe leider geven. Diens relatie met Vuye was op dat moment al stevig bekoeld, om niet te zeggen in de ijstijd beland. Sprekend daarvoor was het ontslag van fractiewoordvoerder Dirk Van Bastelaere, een getrouwe van Vuye en tevens het brein achter de duocolumn.
De personeelswissel werd meesterlijk genoemd, omdat De Wever met een interne verschuiving ook een extern probleem oploste: de Vlaams-nationalistische achterban kreeg een bot toegeworpen. Zo gunde Maddens aan Objectief V het voordeel van de twijfel, want Vuye en Wouters zouden een verdieping op het partijhoofdkwartier én medewerkers krijgen. Al gauw bleek echter dat Objectief V het conflict niet smoorde, maar aanwakkerde. Zo kwam die verdieping er niet. Misschien maar best, want ook de medewerkers bleven uit, dixit Wouters en Vuye. ‘Vanaf dag een hebben wij alles alleen gedaan.’ Ook over hun autonomie bestond verwarring. ‘We gaan geen standpunten van de N-VA bepalen. Objectief V zal onafhankelijk en onpartijdig zijn’, klonk het in een interview in Knack naar aanleiding van hun boek De maat van de monarchie. Dat was het eerste, en volgens sommigen karige, wapenfeit van Objectief V. ‘Het was nooit de bedoeling dat dit een project van een paar personen zou worden’, stipte ondervoorzitter Sander Loones aan.
Kus des doods
Op de zaterdag van het gewraakte interview in De Morgen krijgen Vuye en Wouters telefoon van hun voorzitter. Eerst Vuye. De Wever is rustig, laat hij snel weten aan Wouters. Die had dus geen rekening gehouden met een ‘erg emotionele’ voorzitter die haar naar het hoofd slingert dat iedereen in de partij er genoeg van heeft. En of ze wel weet wat ze hem aandoet. ‘Hij wilde ons uit elkaar spelen’, beseft het duo achteraf. De Wever herhaalt zijn uithaal op maandag, wanneer Vuye en Wouters al onderweg zijn naar het partijbestuur, klaar voor een zoveelste discussie. Beiden krijgen te horen dat ze beter niet komen. Volgens Vlaams minister Ben Weyts (N-VA) wilde De Wever hen ‘een afgang besparen’. Wouters en Vuye zien dat anders. Zij vinden dat hun recht op verdediging is ontnomen, die ze nochtans ‘net als altijd’ stevig voorbereid hadden. De partijraad besluit om het duo van hun ‘bijzondere opdracht’ te ontheffen, waardoor ze ook hun zitje in het partijbestuur verliezen. Wouters en Vuye vernemen alles via de pers en krijgen pas ’s avonds iemand van de partij te spreken: ‘morgen afspraak op het hoofdkwartier’.
Bij hun aankomst – dinsdag, 15 uur – worden ze opgewacht door een welkomstcomité van partijwoordvoerders. Communicatieadviseur Pol Van Den Driessche knikt naar Vuye en geeft Wouters een kus – ‘The kiss of death’, schrijft De Standaard. ‘Boven stond het executiepeloton klaar’, reconstrueert Vuye in die krant. Het gesprek met Bart De Wever, Sander Loones en algemeen directeur van de N-VA Piet De Zaeger begint woelig en zal vier uur duren. Omdat ze tijdens het gesprek de indruk krijgen dat het opzet niet meteen verzoening is – een journalist sms’t dat De Wever zijn afspraak met VTM heeft afgezegd – vragen ze een pauze van een uur. De partijtop laat hen achter in het bureau van De Wever, waar ze een modus vivendi uitwerken én erachter komen dat hun voorzitter ook een afspraak met Terzake heeft afgezegd. Ze voelen zich bekocht: ‘Hij dacht dat we ons boeltje zouden pakken. De communicatie lag klaar, vandaar al die woordvoerders.’ Er volgt een tweede afspraak: Loones zal de dag erna bellen met een antwoord.
Woensdag 21 september, pas op de middag, komt het tegenvoorstel. Vuye en Wouters bespreken het met een kleine schare vertrouwelingen. Die bezweren hen dat het voorstel onwerkbaar is. ‘Dat zeiden we ook tegen Sander’, zegt Wouters. ‘Hij zei dat hij dat ook wel wist, maar dat er niets kon aan veranderd worden. En dus hebben we de eer aan onszelf gehouden.’ Loones vraagt nog te wachten op een gesprek met De Wever. Wouters en Vuye vertrouwen het zaakje niet. Niet na wat hen een dag eerder overkomen is. ‘We belden naar Bart, maar hij nam niet op. Dus hebben we zelf gecommuniceerd.’
Niet voor het eerst maar wel voor het laatst snijden ze hun partij de pas af: ‘Ons geesteskind Objectief V is geen onafhankelijke denktank meer, maar een schijnbeweging om ons onder voogdij te plaatsen.’ De partij moet achtervolgen en doet dat met een droog persbericht. Zoals dat dan gaat wordt er ‘akte genomen’ van het ontslag en ‘betreurd’ dat ze niet willen ingaan op het ‘constructief voorstel’. Objectief V krijgt een doorstart met een communautair geloofwaardig alternatief: Loones en Vlaams fractieleider Matthias Diependaele. Donderdag volgt een emotionele open brief van Bart De Wever. Die gaat volledig over Hendrik Vuye en Veerle Wouters, zonder een van hen bij naam te noemen: ‘Laat uw stem horen. Zeg uw gedacht. Maar twijfel nooit aan onze Vlaamse overtuiging.’
Het moet Vuye en Wouters hebben doen denken aan de fractiedagen die van 5 tot 7 september doorgingen, amper twee weken voor hun vertrek. Toen vroeg De Wever zijn troepen de rangen te sluiten, na een zomer vol opgelaten en door friendly fire weer uit de lucht geschoten ballonnetjes. Dat er af en toe iemand uit de falanx – de traditionele slagorde van de Grieken in de klassieke oudheid – brak met een eigen mededeling kon best. Toen verwees hij naar die twee die achterin de falanx met speren gooiden. Vuye: ‘Die beeldspraak heeft ons diep geschokt.’ Twee weken later was het hun beurt om te choqueren.
Vuye kreeg er genoeg van ‘gebonden te zijn door de stommiteiten van anderen’.
De Wever vroeg aan Wouters of ze wel wist wat ze hem aandeed.
