Het is voorlopig niet veel meer dan een gerucht, maar er wordt dus wel al over gespeculeerd:
De Derde Wet van Newton laat aan duidelijkheid niets te wensen over: ‘Als een voorwerp kracht uitoefent op een ander voorwerp, gaat deze kracht gepaard met een even grote, maar tegengestelde kracht.’ Ook de Antwerpse politiek lijkt niet te ontsnappen aan die wetten van de natuurkunde. De linkse oppositie wil de macht heroveren, en dus zet ook de rechterzijde zich schrap. Actie leidt tot reactie.
Eerst de actie. De linkse partijen SP.A en Groen willen Bart De Wever zo snel mogelijk aan de kant schuiven in Antwerpen. De ambitie is groot, maar ze realiseren lijkt haast onmogelijk. In de Antwerpse gemeenteraad (55 leden) heeft de SP.A 12 zetels, Groen heeft er 4. Samen 16 zetels dus, en 20 als we ook de PVDA meetellen. Om aan de vereiste meerderheid van 28 op 55 raadsleden te komen, zouden de drie bij de verkiezingen wel een heel erg grote sprong voorwaarts moeten maken.
Als de linkse partijen De Wever niet op eigen kracht weg krijgen, moeten ze de hulp inroepen van anderen. Met name van centrumpartijen CD&V (5 zetels) en Open VLD (2 zetels) – voor zover die bereid zouden zijn een centrumrechtse coalitie in te wisselen voor een kamerbreed front van centrumrechts tot radicaallinks. Maar zelfs zo’n megacoalitie van Open VLD, CD&V, SP.A, Groen én PVDA heeft vandaag slechts 27 zetels op 55: nog altijd net eentje te kort voor de meerderheid. Bovendien is zo’n monsterverbond een politieke draak. Het verzet in Antwerpen tegen Bart De Wever is ook weer niet zo groot dat burgerlijke liberalen en gewezen communisten elkaar in de armen zullen vallen.
Als het van Bart De Wever afhangt, laat hij de linkse oppositie tijdens de campagne fuss maken in de media en zet hij daarna zijn huidige bestuurscoalitie (N-VA, CD&V en Open VLD) gewoon voort. Al rijst daarbij toch één probleem: zijn meerderheid heeft slechts drie zetels over. In oktober 2015 constateerde een enquête van Het Laatste Nieuws en de VRT (de enige degelijke peiling sinds de verkiezingen) dat Bart De Wever zijn meerderheid (nipt) kwijt was. De N-VA zou drie zetels verliezen en CD&V twee, en Open VLD zou er één winnen. De coalitie komt dan één zetel te kort. Alle andere winst ging toen naar Groen (plus vijf zetels).
Sindsdien zijn de zaken er voor de meerderheid niet rooskleuriger uit gaan zien. In oktober 2015 was er nog geen sprake van de comeback van het Vlaams Belang. Onderzoek je vandaag de Antwerpse kiesintenties, dan is de kans groot dat het Vlaams Belang een even sterke remonte maakt als in de nationale peilingen. Winst voor het Vlaams Belang betekent doorgaans extra verlies voor de N-VA. Als CD&V en Open VLD niet voldoende zetels kunnen leveren aan de N-VA om samen een nieuwe meerderheid te smeden, waar moet Bart De Wever die dan wel zoeken?
Als het echt niet anders kan: bij de linkerzijde. Voor zover De Wever allergisch blijft voor socialisten, is Groen de eerste keuze. Wouter Van Besien heeft de stedelijke coalitie vorig jaar al gedepanneerd in Deurne, toen dat district onbestuurbaar was geworden. Het groene argument luidde toen: ‘De politieke kaarten in Deurne zijn zo geschud dat een progressieve coalitie mathematisch onmogelijk is.’ Dus verkoos Groen om het ‘rechtse’ bestuur van Deurne te versterken, want Van Besien noemde de optie om de boel passief te laten verrotten ‘politiek cynisme waarvoor ik pas’. De kans bestaat dat Van Besien die redenering in 2018 woordelijk kan herhalen, hij hoeft dan alleen ‘Deurne’ te vervangen door ‘Antwerpen’. In een scenario waarbij én de linkse oppositie én het aftredende college geen meerderheid halen, zou Van Besien zich moreel verplicht kunnen voelen om te doen wat Kristof Calvo al vier jaar lang in Mechelen doet: samen met de N-VA besturen. Zij het dat in Mechelen de progressieve liberaal Bart Somers burgemeester is, en in Antwerpen de conservatieve nationalist Bart De Wever.
Maar zodra dit scenario ter tafel komt, zal de reactie van de Vlaamse Beweging (en een deel van de N-VA-achterban) niet uitblijven: als een ’tegennatuurlijk’ verbond met Groen te overwegen valt, waarom zou de N-VA dan geen bondgenootschap mogen aangaan met die andere nationalisten van het Vlaams Belang?
Het antwoord daarop is: omdat zulks ingaat tegen alles wat Bart De Wever de voorbije jaren heeft beweerd. De N-VA-voorzitter ziet het als zijn persoonlijke missie om het Vlaams-nationalisme te bevrijden van het antidemocratische stigma van het Vlaams Belang.
Maar tijden veranderen, en geesten evolueren. Zonder dat ze het met elkaar hebben afgesproken, namen een paar N-VA-toppers de voorbije weken woordelijk afstand van het cordon sanitaire. In een overigens erg bits debat met Filip Dewinter herhaalde Theo Francken op VTM dat hij tegen het cordon sanitaire is, al voegde hij er meteen aan toe dat hij wel het verkiezingsprogramma van de N-VA wil uitvoeren. En dat kan maar door een regering te vormen met partijen ‘die met mijnheer Dewinter geen zaken willen doen’.
Meteen drong de vraag zich op: zou de N-VA dus wel zaken doen met het Vlaams Belang, als ze samen voldoende stemmen halen? Er kwam ook een antwoord, en wel van Kamerfractieleider Peter De Roover. Tijdens een debatavond werd hem gevraagd: ‘Stel dat de N-VA morgen 40 procent pakt en het Vlaams Belang haalt er 11. Zal de N-VA het Vlaams Belang dan meenemen om de onafhankelijkheid te eisen?’ ‘Ja,’ antwoordde De Roover, ‘we zouden dat zelfs met de PS doen. Iedereen die ons programma wil helpen uitvoeren binnen de democratische spelregels is welkom.’
Als het Vlaams Belang dat laatste belooft, zou dan dat onbespreekbare scenario denkbaar worden? Natuurlijk zullen de andere partijen moord en brand schreeuwen, maar democratisch links is in het district Borgerhout toch ook in zee gegaan met de ‘ex-stalinisten’ van PVDA? Tonen die plaatselijke PVDA’ers zich geen keurige bestuurders? Waarom zouden Vlaams Belangers dat niet kunnen zijn?
Misschien omdat de Antwerpse PVDA-kopman Peter Mertens heet, en de belangrijkste Vlaams Belanger Filip Dewinter. Dat is een wereld van verschil. Mertens is een anti-establishmentfiguur. Dewinter daagt de democratie an sich uit. Hij wijst ook de multiculturele samenleving af en valt de islam aan. Het lijkt ondenkbaar dat Bart De Wever en Filip Dewinter ooit samen breed lachend een bestuursakkoord voorstellen – dat zou overigens ook een bom leggen onder de regering-Michel. Met Filip Dewinter erbij komt het Vlaams Belang nooit aan de macht in Antwerpen. Maar zonder Dewinter is er een waterkans. Zeker als de nieuwe Vlaams Belangvoorzitter Tom Van Grieken de uitschakeling van Dewinter past in een grotere operatie waarin hij, zoals Marine Le Pen met haar Front National in Frankrijk, probeert te vervellen tot een meer aanvaardbaar radicaalrechts.
Bart De Wever weet goed welke demonen hij oproept als hij zou samenwerken met het Vlaams Belang, zelfs in een mildere vorm. Maar niet iedereen in zijn achterban sluit die gedachte bij voorbaat uit. In 2012 was de verovering van Antwerpen een prelude op de machtsgreep in België en Vlaanderen in 2014. Een nederlaag in 2018 zou een extra stimulans zijn voor de andere partijen om de N-VA in 2019 ook landelijk naar de oppositie te jagen.
Dat is meteen het enige wat echt vaststaat: voor Bart De Wever en de hele N-VA is het verliezen van de Antwerpse sjerp géén optie.
Café Treurenberg is een etablissement in de buurt van het parlement. In het café kijkt Walter Pauli naar de Wetstraat en de wereld.
Walter Pauli is redacteur van Knack.
Door Walter Pauli.
Bart De Wever weet goed welke demonen hij oproept als hij zou samenwerken met het Vlaams Belang.
Een nederlaag in 2018 zou een extra stimulans zijn voor de andere partijen om de N-VA in 2019 ook landelijk naar de oppositie te jagen.
